Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw

warunek, że Policja jako administrator danych ma informację, kto i w jakich
okolicznościach „pozyskał” dane ze zbioru.
Ponadto proponuje się w art. 10d ustawy o Straży Granicznej uchylić ust. 20. Wskazany
przepis zobowiązuje organ Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce
dokonanej kontroli legalności wykonywania pracy lub prowadzenia działalności
gospodarczej przez cudzoziemców, o której mowa w art. 1 ust. 2 pkt 13a, do podjęcia
dalszych czynności określonych w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Wskazany przepis ma charakter jedynie informacyjny, gdyż nie wynika z niego, jakiego
rodzaju czynności powinny być przeprowadzone w następstwie zrealizowanej kontroli.
Skutki ujawnienia nieprawidłowości w zakresie wykonywania pracy lub podjęcia
działalności gospodarczej określa ustawa o cudzoziemcach. Dodatkowo z art. 10d
ust. 20 wynika, że właściwym do podjęcia czynności określonych w ustawie o
cudzoziemcach jest organ Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce
dokonanej kontroli. Takie określenie właściwości organu pozostaje niespójne z
rozwiązaniami przyjętymi w tym zakresie w ustawie o cudzoziemcach.
Zgodnie z art. 302 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o cudzoziemcach wykonywanie przez
cudzoziemca pracy bez wymaganego zezwolenia na pracę lub zarejestrowanego w
powiatowym urzędzie pracy oświadczenia pracodawcy o zamiarze powierzenia mu
wykonywania pracy, lub ukaranie cudzoziemca karą grzywny za nielegalne
wykonywanie pracy, a także podjęcie przez cudzoziemca działalności gospodarczej
niezgodnie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej stanowi przesłankę wydania decyzji o zobowiązaniu
cudzoziemca do powrotu. Natomiast w myśl art. 310 pkt 1 ustawy o cudzoziemcach,
decyzję o zobowiązaniu do powrotu wydaje z urzędu komendant oddziału Straży
Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, który stwierdził istnienie
przesłanki uzasadniającej wydanie takiej decyzji.
Przyjęcie rozwiązania polegającego na usunięciu ust. 20 z artykułu 10d ustawy o Straży
Granicznej pozwoli wyeliminować regulację, która jest nieprecyzyjna, a zarazem
zbędna, ponieważ przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach określają
jednoznacznie, jakie czynności należy podjąć w przypadku ujawnienia cudzoziemców
nielegalnie wykonujących pracę, a także wskazują, do którego organu Straży
Granicznej należy ich realizacja.
10

W projekcie ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych
ustaw wprowadzone zostały rozwiązania mające na celu umożliwienie wsparcia Straży
Granicznej przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej oraz żołnierzy Żandarmerii
Wojskowej w przypadku wystąpienia zagrożeń, do których zwalczania Straż Graniczna
nie jest przygotowana lub nie jest to jej zadaniem.
Zgodnie z propozycją oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
zwane dalej „oddziałami i pododdziałami Sił Zbrojnych”, będą mogły zostać użyte do
pomocy Straży Granicznej w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub
zakłócenia porządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego oraz w
strefie nadgranicznej, w szczególności bezpośredniego zagrożenia zamachem na
nienaruszalność granicy państwowej bądź jego dokonania, sprowadzenia
bezpośredniego niebezpieczeństwa powszechnego dla życia, zdrowia lub wolności
obywateli, bezpośredniego zagrożenia zamachem na obiekty lub urządzenia
wykorzystywane przez Straż Graniczną, zagrożenia przestępstwem o charakterze
terrorystycznym bądź jego dokonania w stosunku do obiektów lub urządzeń
wykorzystywanych
przez Straż Graniczną, bądź mogącym skutkować
niebezpieczeństwem dla życia ludzkiego, gdy wymaga tego stopień zagrożenia lub
jeżeli użycie sił Straży Granicznej okaże się niewystarczające. Żołnierzom oddziałów i
pododdziałów Sił Zbrojnych, kierowanych do pomocy Straży Granicznej, będą
przysługiwały, w zakresie niezbędnym do wykonywania ich zadań, niektóre
uprawnienia funkcjonariuszy Straży Granicznej określone w art. 11 ust. 1 pkt 2, 4–5a,
5b lit. a i b, pkt 6, 7, 7a i 10 oraz art. 23 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży
Granicznej, wykorzystywane na zasadach i w trybie określonym dla funkcjonariuszy
Straży Granicznej. Użycie oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych będzie następowało
na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydanego na
wniosek Prezesa Rady Ministrów. W przypadkach niecierpiących zwłoki, decyzję o
użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej będzie
podejmował Minister Obrony Narodowej, na wniosek ministra właściwego do spraw
wewnętrznych określający zakres i formę pomocy, zawiadamiając o niej niezwłocznie
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesa Rady Ministrów. Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej w takim przypadku niezwłocznie wyda postanowienie o
zatwierdzeniu lub uchyleniu decyzji Ministra Obrony Narodowej. Określono organ,
który będzie koordynował działania podejmowane przez Straż Graniczną oraz oddziały
11

i pododdziały Sił Zbrojnych, a także podmiot, z którym organ koordynujący będzie
działał w porozumieniu. Dodatkowo w projekcie wskazano, że oddziały i pododdziały
Sił Zbrojnych pozostają w systemie dowodzenia Sił Zbrojnych RP, co ma na celu
uwzględnienie wewnętrznych zasad i trybu prowadzenia działań przez oddziały i
pododdziały Sił Zbrojnych. Rozwiązania te nie będą miały wpływu na organizację
współdziałania Straży Granicznej i Sił Zbrojnych oraz możliwość kierowania
działaniami podejmowanymi wspólnie przez Straż Graniczną i Siły Zbrojne przez
właściwy organ Straży Granicznej.
W projekcie proponuje się ponadto określenie, że w razie zagrożenia bezpieczeństwa i
porządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego oraz w strefie
nadgranicznej Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw
wewnętrznych uzgodniony z Ministrem Obrony Narodowej, będzie mógł zarządzić
użycie żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Straży Granicznej,
jeżeli siły Straży Granicznej okażą się niewystarczające do wykonania zadań w zakresie
ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub będzie wymagał tego stopień
zagrożenia. Przewiduje się, że żołnierzom Żandarmerii Wojskowej będą przysługiwały,
w zakresie niezbędnym do wykonania ich zadań, niektóre uprawnienia funkcjonariuszy
Straży Granicznej określone w art. 11 ust. 1 pkt 2, 4–5a, 5b lit. a i b, 6–8 i 10 oraz
art. 23 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, wykorzystywane na
zasadach i w trybie określonych dla funkcjonariuszy Straży Granicznej. Proponowane
regulacje w zakresie udzielenia wsparcia Straży Granicznej nie są rozwiązaniami
nowymi, gdyż analogiczne przepisy obowiązują np. w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r.
o Policji (Dz. U. z 2015 r. poz. 355 i 529).
W przedmiotowym projekcie obok przepisów dotyczących udzielania pomocy Straży
Granicznej została wprowadzona dodatkowa regulacja, która stanowi podstawę do
prowadzenia samodzielnych działań przez oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych w
przypadku zagrożenia bezpieczeństwa publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia
granicznego oraz w strefie nadgranicznej. Takie rozwiązanie będzie stosowane, w
przypadku gdy Straż Graniczna nie będzie dysponowała możliwościami skutecznego
przeciwdziałania zagrożeniu bądź dokonaniu przestępstwa lub będzie uzasadniał to
rodzaj zagrożenia. Oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych będą działały zgodnie z
zakresem swoich kompetencji i uprawnień, na zasadach określonych w art. 3 ust. 2a
ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej
12

Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 461, z późn. zm.). Użycie oddziałów i pododdziałów Sił
Zbrojnych będzie następowało na podstawie postanowienia Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej wydanego na wniosek Prezesa Rady Ministrów. W
przypadkach niecierpiących zwłoki, decyzję o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej będzie podejmował Minister Obrony Narodowej,
na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych, określając rodzaj zagrożenia
i formy samodzielnego działania, zawiadamiając o niej niezwłocznie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesa Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej, w drodze postanowienia, będzie mógł zatwierdzić lub uchylić decyzję
Ministra Obrony Narodowej.
Straż Graniczna jako formacja typu graniczno-migracyjnego o uprawnieniach
policyjnych posiada obecnie wyposażenie adekwatne do realizowanych zadań, a zakres
i sposób wyszkolenia funkcjonariuszy nastawiony jest na osiąganie celów, do jakich
została ona powołana. Podstawowe uzbrojenie funkcjonariuszy przeznaczone jest do
ochrony osobistej. Również infrastruktura placówek Straży Granicznej oraz posiadany
sprzęt i wyposażenie zostały dostosowane do potrzeb w zakresie realizacji zadań
ustawowych, a nie działań o charakterze obronnym. W związku z powyższym aktualna
destabilizacja bezpieczeństwa i walki zbrojne w kraju sąsiadującym z Polską wymagają
analizy w zakresie usytuowania formacji w systemie bezpieczeństwa państwa oraz
podjęcia działań, które także w przyszłości mogą służyć wzmocnieniu tego systemu na
terenach przygranicznych oraz mają na celu zapewnienie wsparcia Straży Granicznej w
przypadku ewentualnej eskalacji zewnętrznych konfliktów, czy działalności grup
dywersyjnych obejmującej terytorium bezpośrednio graniczące z Polską. Nie można
jednocześnie wykluczyć wystąpienia takiej skali zagrożeń, która będzie powodowała
konieczność podjęcia działań o charakterze przede wszystkim obronnym, które
wykraczają poza właściwość Straży Granicznej. Zaproponowane rozwiązanie zapewni
wzmocnienie systemu bezpieczeństwa państwa na wypadek jego zagrożenia bez
konieczności ponoszenia dodatkowych nakładów na sprzęt oraz wyszkolenie w tym
zakresie.
Podobne rozwiązanie funkcjonuje w ustawie z dnia 4 września 2008 r. o ochronie
żeglugi i portów morskich (Dz. U. Nr 171, poz. 1055, z późn. zm.). Zgodnie z art. 27
przedmiotowej ustawy po wyczerpaniu przez Straż Graniczną środków przewidzianych
w ustawie o Straży Granicznej, Minister Obrony Narodowej może wydać decyzję o
13

zastosowaniu na polskich obszarach morskich niezbędnych środków, do zatopienia
statku lub obiektu pływającego włącznie. Wskazane rozwiązanie ma ograniczony
zakres, służy zapobieżeniu niebezpieczeństwa grożącego statkom, obiektom portowym
i portom oraz związanej z nimi infrastruktury, powstałemu na skutek użycia statku lub
obiektu pływającego jako środka ataku terrorystycznego.
W ustawie z dnia 12 października1990 r. o Straży Granicznej zostaną zmodyfikowane
także zasady przenoszenia albo delegowania funkcjonariusza do pełnienia służby w
innej jednostce organizacyjnej Straży Granicznej lub innej miejscowości.
Obowiązujący obecnie art. 40 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej wprowadza
ograniczenia w zakresie przenoszenia oraz delegowania funkcjonariuszy. Zgodnie ze
wskazanym przepisem delegowanie nie może przekroczyć 6 miesięcy, zaś
funkcjonariusz w okresie 2 lat od przeniesienia albo od zakończenia delegowania może
być, po raz kolejny, przeniesiony albo delegowany tylko za jego pisemną zgodą.
Przedmiotowe rozwiązania dotyczące zarówno funkcjonariuszy przeniesionych albo
delegowanych do czasowego pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej Straży
Granicznej lub innej miejscowości z urzędu, jak i na własną prośbę, ograniczają
możliwość dysponowania przez właściwych przełożonych zasobami kadrowymi w
sposób adekwatny do bieżących warunków i potrzeb w zakresie organizacji służby. W
szczególności nie znajduje uzasadnienia utrzymywanie wskazanych ograniczeń w
stosunku do funkcjonariuszy przeniesionych albo delegowanych na własną prośbę.
W związku z powyższym proponuje się wyłączenie ograniczeń w przypadku
przeniesienia albo delegowania funkcjonariusza na własną prośbę albo gdy
przeniesienie do innej jednostki organizacyjnej związane jest ze zmianami
organizacyjnymi i nie powoduje zmiany warunków i miejsca pełnienia służby. W tym
ostatnim przypadku przeniesienia mają charakter wyłącznie formalny, gdyż wiążą się ze
zmianą jednostki organizacyjnej Straży Granicznej, w której funkcjonariusz pełni
służbę, bez jednoczesnej zmiany miejsca i warunków jej pełnienia. Dotyczy to
przypadków, które mają miejsce obecnie, gdy w wyniku zmian organizacyjnych w
Straży Granicznej, polegających np. na włączeniu niektórych placówek Straży
Granicznej do struktury innych jednostek organizacyjnych, następuje przeniesienie
funkcjonariuszy do tych jednostek, bez zmiany faktycznego miejsca pełnienia służby.
Dodatkowo proponuje się wprowadzenie modyfikacji warunków delegowania
funkcjonariuszy z urzędu do czasowego pełnienia służby w innej jednostce
14