Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw

Pozytywnie na szybkość reakcji prokuratury wpłynie zmiana umożliwiająca
przekazywanie informacji stanowiących tajemnicę bankową w zawiadomieniu o
podejrzeniu popełnienia przestępstwa (art. 1 pkt 2 projektu). Aktualnie przekazanie
informacji, która stanowi taką tajemnicę (bardzo często jest to najistotniejsza części
zawiadomienia, gdyż dokumentuje fakt gromadzenia środków finansowych) jest
niemożliwe i powoduje, że przedstawione w zawiadomieniu informacje są niepełne i
nie dają podstawy do wszczęcia dochodzenia w sprawie. Z kolei żądanie prokuratora
dotyczące udzielenia informacji stanowiących taką tajemnicę od banku czy od KNF
możliwe jest wyłącznie po wszczęciu dochodzenia/śledztwa (art. 106b i 106c Prawa
bankowego). Zatem zmiana ta umożliwi KNF przedstawienie pełniejszego obrazu
sprawy, a prokuraturze pozwoli na szybsze podjęcie stosownych działań w kierunku
ścigania naruszeń. Nowelizowany art. 16 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym
stanowi, iż nie narusza obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej złożenie
zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w ustawach
dotyczących funkcjonowania rynku finansowego. W przepisie wyraźnie wyróżniono w
ramach tajemnicy zawodowej informacje objęte tajemnicę bankową, co ma na celu
wyłączenie ograniczeń zawartych w ustawie – Prawo bankowe, zgodnie z którymi
udostępnianie tajemnicy bankowej jest możliwe wyłącznie w trybie i na zasadach
określonych w tej ustawie.
Jako regułę przyjęto, że postępowanie wyjaśniające jest prowadzone w siedzibie Urzędu
KNF (projektowany art. 18b ust. 1), a tylko wyjątkowo czynności postępowania mogą
być dokonywane w miejscu prowadzenia działalności podmiotu, w związku z
działalnością którego wszczęte zostało postępowanie. W taki sposób postępowanie
wyjaśniające funkcjonowało na podstawie przepisów dotychczasowych. Zasada jest
zatem odwrotna niż ta, która obowiązuje w przypadku kontroli.
Należy podkreślić, że postępowanie wyjaśniające prowadzone jest w sprawie, a nie w
stosunku do konkretnego podmiotu. Jego charakter zbliżony jest do fazy postępowania
przygotowawczego postępowania karnego pomiędzy czynnościami sprawdzającymi a
fazą in rem tego postępowania.
Najistotniejsze znaczenie dla zebrania informacji w postępowaniu wyjaśniającym, z
punktu widzenia organu nadzoru, ma uprawnienie do żądania wyjaśnień.
Dotychczasowa praktyka w tym zakresie wskazuje, że w celu skuteczniejszego
egzekwowania obowiązków, zasadne jest wprowadzenie sankcji karnej. Zagrożenie

6
odpowiednio wysokimi sankcjami karnymi powinno wpływać na zachowania osób,
które zamierzałyby utrudniać lub udaremniać przeprowadzanie czynności i tym samym
uniemożliwić osiągnięcie celu postępowania wyjaśniającego wszczętego przez KNF.
Należy mieć na uwadze, że postępowania wyjaśniające mogą być prowadzone również
wobec podmiotów nienadzorowanych przez organ nadzoru, wykonujących działalność
na rynku finansowym nielegalnie, zastrzeżoną dla podmiotów licencjonowanych. Jak
pokazuje przykład Amber Gold sp. z o.o. podmioty te, prowadząc działalność
przestępczą, mogą powodować wysokie straty finansowe osób wchodzących z nimi w
relacje umowne. W przypadku prowadzenia działalności nielegalnej podmioty te mogą
również świadomie i celowo dopuszczać się utrudniania przeprowadzenia postępowania
wyjaśniającego. Wymiar kary musi zatem być w tym zakresie dotkliwy, pozwalający na
realizację celu prowadzonego postępowania, którego wynik może mieć istotne
znaczenie dla zwiększenia ochrony osób, w szczególności konsumentów,
korzystających z oferowanych usług finansowych. W związku z powyższym w
projekcie stypizowano czyn zabroniony, opisany w projektowanym art. 20a.
Projekt wprowadza również istotną regulację dotyczącą możliwości skorzystania w
postępowaniu wyjaśniającym z asysty Policji, która powinna sprawić, że postępowanie
wyjaśniające w praktyce będzie skuteczniejszym środkiem pozyskiwania istotnych w
sprawie dowodów (projektowany art. 18g ust. 2).
W celu zapewnienia ciągłości nadzoru wobec podmiotów, które utraciły uprawnienia do
działania na rynku finansowym, ale nie zaprzestały prowadzenia działalności
regulowanej przewiduje się art. 18j zachowujący możliwość prowadzenia przez KNF
postępowania wyjaśniającego wobec nich.
Zmiany w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – Art. 2
Zmiany w art. 2 pkt 1 projektu polegają na rozszerzeniu zakresu definicji w tzw.
słowniczku obowiązującej ustawy – Prawo bankowe poprzez wprowadzenie pojęcia
„instytucji pożyczkowej”, odsyłając do znaczenia określonego w art. 5 pkt 2a ustawy o
kredycie konsumenckim. W kolejnych przepisach projekt posługuje się terminem
„instytucji pożyczkowej”, której należy przypisywać rozumienie zgodne ze
słowniczkiem zawartym w Prawie bankowym.
W art. 2 pkt 2 projektu proponuje się zmianę art. 104 ust. 3 ustawy w zakresie
dotyczącym formy upoważnienia banku przez osobę będącą beneficjentem tajemnicy
bankowej do ujawnienia informacji jej dotyczących. Na podstawie projektowanych

7
zmian dopuszcza się, obok wymaganej obecnie formy pisemnej, postać elektroniczną
upoważnienia, pod warunkiem jego utrwalenia przez bank na informatycznym nośniku
danych.
Analogiczne rozwiązania w zakresie wyrażania zgody osoby na udostępnianie
informacji przewiduje się w przypadku współpracy instytucji utworzonych na postawie
art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe (rejestrów kredytowych) z instytucjami
pożyczkowymi, o czym w dalszej części uzasadnienia.
Art. 2 pkt 3 lit. a projektu określa zasady wymiany informacji dotyczące zobowiązań
konsumentów w związku z udzielaniem kredytów konsumenckich pomiędzy
instytucjami utworzonymi na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe a
instytucjami pożyczkowymi oraz ich unijnymi „odpowiednikami”.
Należy wskazać, iż w obecnym stanie prawnym nie istnieje obowiązek zasilania
zewnętrznych baz danych informacjami o udzielonych kredytach konsumenckich przez
pozabankowe podmioty udzielające kredytów konsumenckich. W przypadku banków
współpraca z instytucjami utworzonymi na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo
bankowe nie ma charakteru obligatoryjnego, niemniej banki, a także spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe, korzystające z bazy danych prowadzonych przez te
instytucje,
jednocześnie przekazują informacje o udzielonych kredytach
konsumenckich.
Stworzenie podstaw prawnych również dla wymiany informacji w zakresie kredytów
konsumenckich udzielonych w sektorze pozabankowym przez instytucje pożyczkowe
pozwoli na pełniejszą ocenę zdolności kredytowej konsumenta, z wykorzystaniem
możliwie pełnej informacji o zaciągniętych przez niego zobowiązaniach, zarówno w
bankach, jak i poza sektorem bankowym. Tym samym rozwiązanie to będzie
pozytywnie oddziaływać na zwiększenie stabilności sektora finansowego,
przeciwdziałając nadmiernemu zadłużeniu konsumentów, realizując postulaty
odpowiedzialnego kredytowania oraz odpowiedzialnego zaciągania kredytów i
pożyczek.
Zgodnie z projektem proponowany mechanizm wymiany danych będzie odbywać się
bezpośrednio w oparciu o bazę danych prowadzoną przez instytucje utworzone na
podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe. Ze względu na kompletność i
aktualność danych gromadzonych w rejestrach kredytowych, obejmujących również
historię kredytową klienta, informacje w nich zawarte powinny być w pierwszej

8
kolejności wykorzystywane do oceny zdolności kredytowej konsumenta. Powyższe nie
wyklucza możliwości korzystania z baz danych prowadzonych przez biura informacji
gospodarczych w zależności od dokonanego wyboru przez instytucję pożyczkową przy
ocenie zdolności kredytowej. Należy wskazać, że zasada dobrowolności uczestnictwa
instytucji pożyczkowej w systemie wymiany danych o kredytach zaciągniętych przez
konsumenta, umożliwia zachowanie spójności z rozwiązaniami dyrektywy 2008/48/WE
i implementującej ją ustawy o kredycie konsumenckim, których przepisy nie nakładają
na kredytodawców konsumenckich ustawowego obowiązku zasięgania informacji z
zewnętrznych baz danych w procesie oceny zdolności kredytowej (vide art. 9 ust. 2
ustawy w związku z art. 8 ust. 1 dyrektywy).
W świetle zakładanych rozwiązań informacje do rejestrów kredytowych
przekazywałyby zatem te instytucje pożyczkowe, które w swoim modelu oceny
zdolności kredytowej uwzględniają sprawdzenie informacji w tych rejestrach.
Zgodnie z dodawanym pkt 4 w zmienianym art. 105 ust. 4 Prawa bankowego, ustawa
przewiduje możliwość udostępniania przez rejestry kredytowe instytucjom
pożyczkowym i analogicznym podmiotom z krajów członkowskich UE, Konfederacji
Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym
Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, informacji
stanowiących odpowiednio tajemnicę bankową oraz informacji przekazanych przez
instytucje pożyczkowe oraz kategorię unijnych odpowiedników. Przy wymianie
odnośnych informacji powinna obowiązywać zasada wzajemności, a zakres wymiany
informacji powinien być niezbędny do oceny zdolności kredytowej konsumenta, analizy
i ryzyka kredytowego.
Na podstawie zmian w art. 2 pkt 3 lit. b projektu udostępnienie przez rejestry kredytowe
informacji objętych tajemnicą bankową uwarunkowane jest wyrażeniem zgody przez
osobę, której informacje te dotyczą (dodawany ust. 4e w art. 105). Mając na uwadze, iż
instytucje pożyczkowe w znacznym stopniu prowadzą działalność również przy użyciu
środków komunikacji elektronicznej, projektowane regulacje wskazują na możliwość
wyrażenia zgody konsumenta w postaci elektronicznej. Wprowadzone rozwiązanie
koresponduje z innymi przepisami ustawy – Prawo bankowe, w których obok formy
pisemnej przewidziano formę elektroniczną wyrażenia zgody przez beneficjenta
tajemnicy bankowej (zmieniany art. 104 ust. 3 ustawy). Instytucje pożyczkowe oraz
podmioty, o których mowa w art. 59d ustawy o kredycie konsumenckim, obowiązane są

9
jednocześnie do utrwalania wyrażonej w ten sposób zgody na informatycznym nośniku
danych w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji
działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Należy wskazać, iż w myśl
przywołanych przepisów „informatyczny nośnik danych oznacza materiał lub
urządzenie służące do zapisywania, przechowywania i odczytywania danych w postaci
cyfrowej”. Dodatkowo, w przypadku wyrażania zgody w postaci elektronicznej, rejestry
kredytowe, na mocy art. 105 ust. 4f Prawa bankowego, zobowiązane zostały do
sprawdzenia przed udostępnieniem informacji dotyczących konsumenta, czy wyraził on
stosowną zgodę. Projekt ustawy nie określa formy dokonywania tego sprawdzenia,
może ono przykładowo polegać w praktyce na udostępnieniu oświadczenia konsumenta
przesłanego drogą elektroniczną, również poprzez zapewnienie w systemach
teleinformatycznych przekazywania informacji o istnieniu zgody (komunikatów) w
drodze zapisów elektronicznych wprowadzanych do zbiorów rejestrów kredytowych, w
którym przetwarzane są dane dotyczące konsumenta.
Projektowany przepis ust. 4g w nowelizowanym art. 105 przesądza o zakresie wymiany
informacji, który podobnie jak w art. 105a ust. 6 obowiązującej ustawy – Prawo
bankowe, obejmować może dane umożliwiające identyfikację konsumenta oraz dane
dotyczące zobowiązania konsumenta. Projektodawca zadecydował o przyjęciu
rozwiązania analogicznego do przepisów art. 105a ust. 7 obowiązującej ustawy,
stanowiąc, iż szczegółowy zakres danych podlegających wymianie, zostanie określony
w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.
Na podstawie zmian przewidzianych w art. 105 ust. 4h ustawy, banki i instytucje, o
których mowa w ust. 4 pkt 2–3 ww. artykułu, zobowiązane zostały do aktualizowania
danych objętych wymianą, w terminie 7 dni od wystąpienia okoliczności
uzasadniających przekazanie informacji. Należy zauważyć, iż wśród obowiązków
aktualizacji wskazany również został obowiązek przekazywania informacji o korekcie
wysokości zobowiązania, tj. omyłkowej informacji wynikającej z popełnionego
wcześniej błędu. Przedmiotowe przepisy obejmują obowiązek korygowania informacji
nieprawdziwych, na przykład w przypadku stwierdzenia omyłkowego przekazania
informacji o zaległości na kwotę 1000 zł, podczas gdy zaległość wynosiła jedynie
100 zł. Podkreślenia wymaga, że w takich przypadkach nie nastąpiła całkowita spłata
zobowiązania ani stwierdzenie faktu nieistnienia zobowiązania i dlatego też proponuje
się w brzmieniu art. 105 ust. 4h ustawy wyraźne wyróżnienie/wskazanie obowiązku

10