Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw

UZASADNIENIE

Projekt ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy – Prawo
bankowe oraz niektórych innych ustaw został opracowany na podstawie założeń do
projektu przyjętych przez Radę Ministrów.
Celem projektu jest zwiększenie poziomu ochrony konsumentów korzystających z
usług finansowych firm udzielających kredytów konsumenckich, nieobjętych
obowiązkiem uzyskania zezwolenia KNF.
Projekt ma na celu także umożliwienie skutecznego eliminowania z obrotu
gospodarczego podmiotów wykonujących działalność reglamentowaną na rynku
finansowym bez zezwolenia, tj. nielegalnie, w szczególności podmiotów prowadzących
działalność z zamiarem oszustwa.
Niniejszy projekt uwzględnia rekomendacje grupy roboczej Komitetu Stabilności
Finansowej zawarte w Raporcie – Analiza działań organów i instytucji państwowych w
odniesieniu do Amber Gold sp. z o.o., przyjętym przez Komitet w dniu 18 marca 2013 r.
Dokonana przez grupę roboczą Komitetu Stabilności Finansowej analiza przepisów
prawnych odnoszących się do funkcjonowania podmiotów świadczących usługi
finansowe, zarówno regulujących działalność tych podmiotów w sposób bezpośredni,
jak i przepisów pośrednio ingerujących w funkcjonowanie tych instytucji, oraz
mechanizmów stosowania sankcji wobec podmiotów prowadzących działalność z
naruszeniem przepisów prawa, wykazała potrzebę usprawnienia, a w pewnych
obszarach wprowadzenia nowych regulacji umożliwiających identyfikację i
odpowiednio szybkie reagowanie w odniesieniu do podmiotów naruszających prawo.
Wdrożenie projektowanych rozwiązań powinno przyczynić się do zwiększenia
bezpieczeństwa i wiarygodności rynku finansowego.
Podstawowe rozwiązania realizujące zakładane cele projektu ustawy obejmują:
1) rozszerzenie na wszystkie sektory rynku finansowego uprawnień Komisji Nadzoru
Finansowego do prowadzenia postępowania wyjaśniającego wobec podmiotów, co
do których zachodzi podejrzenie, że wykonują działalność bez zezwolenia,
2) zaostrzenie sankcji karnych za gromadzenie bez zezwolenia środków finansowych
innych osób, w celu obciążania ich ryzykiem,
3) wprowadzenie ustawowych wymogów, których spełnienie warunkuje możliwość
wykonywania działalności polegającej na udzielaniu kredytów konsumenckich ze
środków własnych pożyczkodawcy,
4) ograniczenie możliwości pobierania nadmiernych opłat, prowizji i odsetek w
umowach pożyczek i kredytów,
5) określenie zasad dostępu, przekazywania i wymiany informacji o udzielonych
kredytach konsumenckich przez banki i pożyczkodawców niebankowych.
Uzasadnienie szczegółowe
Zmiany w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym –
Art. 1
Zmiany proponowane w art. 6b ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym dotyczą
możliwości wykreślania podmiotów z listy ostrzeżeń publicznych przez Komisję
Nadzoru Finansowego, natomiast celem zmian proponowanych w dodawanym
rozdziale 2a ustawy jest nadanie uprawnień Komisji Nadzoru Finansowego do żądania
informacji od podmiotów, co do których istnieje podejrzenie, że prowadzą działalność
polegającą na gromadzeniu środków finansowych innych osób w celu obciążania ich
ryzykiem lub inną działalność na rynku finansowym, która wymaga uzyskania
zezwolenia.
Przepisy art. 6b ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym obowiązują od dnia
17 stycznia 2014 r. i Komisja Nadzoru Finansowego, stosownie do nałożonych na nią
obowiązków, prowadzi w formie strony internetowej „Listę ostrzeżeń publicznych
Komisji Nadzoru Finansowego”. Na liście tej umieszczane są informacje o złożonych
do prokuratury zawiadomieniach o podejrzeniu popełnienia jednego z przestępstw
wymienionych w art. 6b ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Informacje
takie nie zawierają danych osobowych, a do publicznej wiadomości podaje się jedynie
firmę (nazwę) podmiotu, w związku z działalnością którego złożone zostało
zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, przy czym w przypadku gdy
podmiot ten prowadzi działalność pod innym oznaczeniem, do publicznej wiadomości
podaje się także to oznaczenie. Informacje te są sukcesywnie uzupełniane na podstawie
zawiadomień przekazywanych przez prokuratorów o wzmianki o prawomocnej
odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego albo o prawomocnym umorzeniu
postępowania przygotowawczego, a w przypadku wniesienia aktu oskarżenia o

2
wzmiankę o prawomocnym orzeczeniu sądu. To rozwiązanie zapewnia rzetelność i
kompletność informacji zamieszczanych na stronie internetowej organu nadzoru.
Informacji o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
każdorazowo towarzyszy opublikowana w ten sam sposób wzmianka o następstwach
prawnych tego zawiadomienia w postaci prawomocnych postanowień lub wyroków
zapadłych w postępowaniu karnym. Rozwiązanie to gwarantuje ochronę interesu
podmiotu, o którym informacja zamieszczona została na liście ostrzeżeń publicznych,
gdyż opinia publiczna otrzymuje adekwatną informację o zasadności złożonego
zawiadomienia.
W obecnie obowiązujących przepisach ustawodawca nie przewidział możliwości
usuwania informacji o doniesieniu i towarzyszących jej wzmianek, niezależnie od
charakteru rozstrzygnięć dokonanych w toku postępowania karnego. Praktyka
stosowania przepisów ujawnia, że w określonych sytuacjach uzasadniona byłaby
możliwość usunięcia informacji z listy ostrzeżeń publicznych. Celem postulowanej
zmiany jest uzupełnienie obecnie obowiązujących przepisów art. 6b ustawy o nadzorze
nad rynkiem finansowym o dwa dodatkowe rozwiązania w tym właśnie zakresie.
W projekcie przewidziano możliwość usunięcia z listy informacji o zawiadomieniu, w
związku z którym nastąpiła prawomocna odmowa wszczęcia postępowania
przygotowawczego, prawomocne umorzenie postępowania przygotowawczego albo
zapadło prawomocne orzeczenie sądu kończące postępowanie karne inne niż wyrok
skazujący lub wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne. Usunięcie informacji
wraz ze wszystkimi towarzyszącymi jej wzmiankami byłoby podejmowane na wniosek
zainteresowanego podmiotu. KNF dokonywałaby czynności usunięcia w oparciu o
zawiadomienia przekazywane przez prokuratorów – zgodnie z obecnie obowiązującym
art. 6b ust. 5 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. W przypadkach, gdy w
związku ze złożonym zawiadomieniem toczy się więcej niż jedno postępowanie –
warunkiem usunięcia informacji byłoby zakończenie wszystkich postępowań.
Drugim rozwiązaniem zaproponowanym w projekcie jest wprowadzenie ogólnej zasady
usuwania z listy ostrzeżeń publicznych informacji, wraz z towarzyszącymi im
wzmiankami, po upływie 10 lat od dnia złożenia zawiadomienia, z tym zastrzeżeniem,
że nie toczy się żadne z postępowań wszczętych w związku ze złożonym
zawiadomieniem. To rozwiązanie odpowiada podstawowej funkcji listy ostrzeżeń

3
publicznych, która ma zawierać informację o podmiotach, w związku z działalnością
których złożono zawiadomienie oraz o rezultatach postępowań wszczętych w wyniku
takich zawiadomień. Walor prewencyjny (ostrzegawczy) listy powoduje, że informacje
historyczne nie tylko tracą na znaczeniu, ale dodatkowo zmniejszają czytelność
informacji aktualnych, a tym samym uzasadnione jest ich sukcesywne usuwanie.
Obydwa rozwiązania powinny znaleźć odpowiednie zastosowanie nie tylko do
zawiadomień składanych przez KNF, ale także do tych informacji, które ujawnione
zostają na liście ostrzeżeń publicznych w związku z art. 6b ust. 6 ustawy o nadzorze nad
rynkiem finansowym, to jest tych, które dotyczą postępowań wszczętych z urzędu lub z
zawiadomienia innych niż KNF podmiotów, w przypadku gdy Przewodniczący KNF
skorzystał z uprawnień przysługujących mu na podstawie art. 6 ust. 2 i przystąpił do
postępowania w charakterze pokrzywdzonego.
W projektowanym rozdziale 2a ustawy zaproponowano nadanie Komisji Nadzoru
Finansowego uprawnień do prowadzenia postępowania wyjaśniającego wobec
podmiotów, w stosunku do których istnieje podejrzenie, że prowadzą działalność
noszącą znamiona przestępstwa określonego w ustawach wskazanych w art. 1 ust. 2
ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Komisja Nadzoru Finansowego, na podstawie obecnie obowiązującej ustawy o
nadzorze nad rynkiem kapitałowym, dysponuje uprawnieniem do żądania dokumentów
i informacji oraz wyjaśnień wobec podmiotów rynku kapitałowego, których działalność
może wskazywać – według uzyskanych przez KNF informacji – na wyczerpanie
znamion czynów zabronionych, skierowanych przeciwko interesom uczestników rynku
kapitałowego, pozostających w związku z działalnością podmiotów nadzorowanych.
KNF nie posiada natomiast uprawnień do żądania dokumentów, informacji i wyjaśnień
wobec podmiotów prowadzących działalność w pozostałych segmentach rynku
finansowego, w tym wobec podmiotów, których działalność wskazuje na gromadzenie
środków pieniężnych innych osób w celu obciążania ich ryzykiem (art. 171 ust. 1
ustawy – Prawo bankowe). Nadanie KNF wskazanych powyżej uprawnień jest istotne z
punktu widzenia ujednolicenia dostępu organu nadzoru nad rynkiem finansowym do
określonych kategorii informacji, a w konsekwencji umożliwienia skutecznej realizacji
ustawowych zadań KNF, w tym zapewnienia bezpieczeństwa i wiarygodności rynku
finansowego. Rozszerzenie wskazanych uprawnień KNF na wszystkie sektory rynku
finansowego oraz doprecyzowanie, że organ nadzoru ma prawo żądać informacji w celu

4
ustalenia, czy istnieją podstawy do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa określonego w ustawach, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o
nadzorze nad rynkiem finansowym, pozwoli na przeprowadzenie niezbędnych analiz
treści uzyskanych materiałów. Akta postępowania wyjaśniającego będą załączane do
kierowanego do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, co
umożliwi organom ścigania uzyskanie szerokiego zakresu informacji o działalności
podmiotu już na wstępnym etapie postępowania.
Projekt przewiduje jednolite uregulowanie w ustawie o nadzorze nad rynkiem
finansowym instytucji postępowania wyjaśniającego, którego przeprowadzenie może
zarządzić Przewodniczący Komisji. W związku z tym art. 38 ust. 2–4a, ust. 5 pkt 2,
ust. 5a pkt 2 i ust. 6–9 ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, określające zasady
prowadzenia postępowania wyjaśniającego nad ww. rynkiem, zostają uchylone i
właściwe postanowienia włącza się do ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Regulacja postępowania wyjaśniającego zaproponowana w projekcie ma charakter
zupełny i w sposób kompleksowy normuje postępowanie wyjaśniające. Oznacza zatem
możliwość prowadzenia postępowań wyjaśniających we wszystkich domenach rynku
finansowego, a nie jak dotychczas wyłącznie w odniesieniu do segmentu kapitałowego.
Nowe przepisy umożliwią KNF weryfikowanie działalności podmiotów oferujących
usługi na rynku finansowym w sposób, jaki do tej pory był zastrzeżony do podmiotów
działających na rynku kapitałowym. W praktyce oznacza to, że np. w przypadku
podmiotów, co do których istnieje podejrzenie, że nielegalnie prowadzą działalność
gromadzenia środków finansowych, KNF po otrzymaniu skargi klienta będzie mógł
aktywnie poszukiwać dalszych informacji w zakresie niezbędnym do stwierdzenia, czy
zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa. Do tej pory źródłem informacji
najczęściej były wyłącznie strony internetowe czy ulotki, bardzo rzadko konkretne
podpisane z konsumentami usług finansowych umowy.
Projektowane zmiany mają istotne znaczenie w kontekście autorytatywności „Listy
ostrzeżeń publicznych Komisji Nadzoru Finansowego”. Bogatszy materiał dowodowy
zebrany już na etapie wyjaśniającym przez KNF pozwoli na szybszą ocenę zasadności
zawiadomienia prokuratury i podjęcie stosownych działań w celu zabezpieczenia
dowodów i zmniejszenia liczby poszkodowanych, a także może ograniczyć odmowy
wszczęcia postępowania karnego, które do czasu rozstrzygnięcia zażalenia KNF blokują
możliwość reagowania na stwierdzone nadużycia wobec odbiorców usług finansowych.

5