Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw

– 12 –
Projektodawcy zakładają, iż z chwilą przekazania przez bank środków pieniężnych na
fundusz środków nieodebranych Fundusz przejmie zobowiązania banku albo SKOK do
wypłaty tych środków. Innymi słowy od dnia przekazania środków na fundusz środków
nieodebranych to Fundusz będzie odpowiedzialny za te środki i będzie gwarantował ich
wypłatę. W związku z tym, nie można mówić o „wywłaszczeniu” posiadacza rachunku lub
innego uprawnionego z jego praw do środków pieniężnych zdeponowanych na rachunku.
W przypadku przekazania środków na fundusz środków nieodebranych zmieni się jedynie
podmiot zarządzający środkami, natomiast uprawnionemu nadal będzie przysługiwało
roszczenie o wypłatę środków, z tym że kierować się będzie je nie do banku albo SKOK, ale
do Funduszu. Przyjęto również, że roszczenia takie nie będą się przedawniały. Ma to na celu
zagwarantowanie, iż upływ okresu przedawnienia nie będzie przeszkodą prawną w uzyskaniu
przez spadkobierców należnych im środków.
Instytucja funduszu środków nieodebranych regulowana będzie ustawą o Bankowym
Funduszu Gwarancyjnym (art. 2 pkt 7 nowelizacji; dodawany rozdział 5a).
Powierzenie prowadzenia funduszu środków nieodebranych Funduszowi jest spójne
z zakresem zadań wykonywanych przez Fundusz, związanych z gwarantowaniem depozytów
w bankach i SKOK.
Przekazując środki na fundusz środków nieodebranych bank oraz SKOK będą
obowiązane do poinformowania gminy ostatniego miejsca zamieszkania posiadacza rachunku
o tym fakcie oraz przekazania informacji, że gmina nabędzie prawo do tych środków
w przypadku zmaterializowania się przesłanek określonych w art. 935 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z ww. przepisem w przypadku braku spadkobierców spadek przechodzi na gminę
ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Aktualnie gminy najczęściej nie posiadają
informacji o możliwości podjęcia środków po osobach zmarłych. Obowiązek przekazywania
gminom takich informacji może doprowadzić do szerszego korzystania przez gminy
z możliwości objęcia spadku. Uzyskane przez gminy w drodze spadkobrania środki pieniężne
będą mogły być wykorzystane np. na rozwiązywanie problemów społecznych.
Przychodami funduszu środków nieodebranych będą środki finansowe przekazane przez
banki i SKOK oraz przychody z lokowania tych środków w skarbowe papiery wartościowe,
bony pieniężne Narodowego Banku Polskiego oraz jednostki uczestnictwa funduszy rynku
pieniężnego. Środki funduszu będą mogły być lokowane wyłącznie w bezpiecznych
instrumentach finansowych o wysokiej płynności tak, aby możliwe było dokonywania
– 13 –
wypłaty środków w każdym momencie, na wniosek osób posiadających tytuł prawny do
środków.
Środki Funduszu będą przeznaczane na:
1)
wypłaty z tytułu roszczeń podmiotów mających tytuł prawny do środków przekazanych
na fundusz środków nieodebranych przez banki i SKOK;
2)
waloryzację środków przekazanych na fundusz środków nieodebranych, zgodnie
z zasadami określonymi przez radę nadzorczą Funduszu;
3)
wynagrodzenie dla Funduszu z tytułu zarządzania funduszem środków nieodebranych
i wykonywanych
zadań, określone zgodnie z zasadami przewidzianymi
w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.
Wydatki na waloryzację i wynagrodzenie będą finansowane z przychodów
uzyskanych z lokowania środków funduszu środków nieodebranych w instrumentach
finansowych.
Wyżej wskazana koncepcja znalazła swój wyraz w dodawanych do ustawy – Prawo
bankowe art. 111c–111e, w analogicznym art. 13c dodawanym do ustawy o spółdzielczych
kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz w art. 41b–41g dodawanych do ustawy
o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.
W dodawanym art. 111c ust. 1 proponuje się nałożenie na bank, który prowadził
rachunek, którego umowę rozwiązano na podstawie projektowanego art. 59a, obowiązku
przekazania do Funduszu środków pieniężnych zgromadzonych na tym rachunku.
Przekazanie środków będzie musiało nastąpić najpóźniej w terminie 3 miesięcy od dnia
rozwiązania umowy rachunku bankowego (z tym, że w przypadku rozwiązania umowy
z powodu śmierci posiadacza – w terminie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez bank
informacji o śmierci posiadacza) albo, gdy w umowie rachunku bankowego dokonano
dyspozycji wkładem na wypadek śmierci – w terminie 5 miesięcy od dnia zawiadomienia,
o którym mowa w dodawanym art. 56a ust. 2. W przypadku gdy umowa rachunku
bankowego zawarta na czas oznaczony wygasła, a środki pieniężne zgromadzone na
rachunku nie zostały wypłacone posiadaczowi rachunku albo osobie, która uzyskała tytuł
prawny do spadku po tym posiadaczu, bank będzie obowiązany przekazać środki pieniężne
zgromadzone na rachunku na fundusz środków nieodebranych po upływie 6 miesięcy od dnia
wygaśnięcia umowy. W dodawanym art. 111d wskazano, o jakie wypłaty pomniejszana
będzie kwota przekazywanych środków.
– 14 –
W przypadku przekazania środków na fundusz środków nieodebranych, Fundusz będzie
wypłacał środki pieniężne podmiotom, które udokumentują, że mają prawo do tych środków
(dodawany do ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym art. 41c ust. 2 ). Jednocześnie
w trosce o zachowanie siły nabywczej środków pieniężnych przekazanych na fundusz
środków nieodebranych, przewiduje się, iż środki te w przypadku inflacji będą
waloryzowane. Na waloryzację środków funduszu środków nieodebranych będą
przeznaczane przychody z inwestycji, pomniejszone o kwotę wynagrodzenia Funduszu
z tytułu zarządzania funduszem.
Dążąc do zagwarantowania skuteczności regulacji ustawowej oraz mając na uwadze, iż
niezrealizowanie przez bank obowiązku przekazania środków pieniężnych na fundusz
środków nieodebranych nie może oznaczać korzyści dla tej instytucji, zaproponowano
rozwiązanie, zgodnie z którym w przypadku wystąpienia opóźnienia w przekazywaniu
środków na Fundusz, bank będzie obowiązany do dopisywania do nieprzekazanych środków
pieniężnych – za każdy dzień zwłoki w przekazaniu środków – odsetek ustawowych
(art. 111e ust. 1 ustawy – Prawo bankowe stosowany będzie odpowiednio do SKOK).
W następstwie konieczne stało się stworzenie mechanizmu informacyjnego, który
umożliwi dochodzenie odsetek ustawowych. Wypłacając środki pieniężne zgromadzone na
rachunku bankowym, którego umowa została rozwiązana z przyczyn określonych
w dodawanym art. 59a ust. 1 albo przekazując te środki na fundusz środków nieodebranych,
bank będzie obowiązany poinformować odpowiednio wypłacającego albo Fundusz o dacie –
w zależności od powodu rozwiązania umowy – powzięcia przez bank informacji o śmierci
posiadacza rachunku bankowego albo wydania przez posiadacza rachunku ostatniej
dyspozycji dotyczącej tego rachunku oraz o kwotach i tytułach dokonanych pomniejszeń.
Bank będzie obowiązany wskazać źródło i podstawę ustaleń. Na mocy projektowanego
art. 13c ust. 4 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych rozwiązanie to
będzie stosowane odpowiednio do SKOK.
W celu zapewnienia, iż banki będą wywiązywały się z obowiązków określonych
w projektowanych art. 56a, art. 59a, art. 59b, art. 92ba–92bc, art. 92bd ust. 2 oraz
w art. 111c–111e, projektodawca proponuje rozszerzenie katalogu czynności podejmowanych
w ramach nadzoru bankowego, poprzez dodanie do art. 133 ust. 2 ustawy – Prawo bankowe
pkt 8, który umożliwi KNF badanie wykonywania przez banki ww. obowiązków.
Analogiczne rozwiązanie w tym zakresie przewiduje pkt 8 dodawany do art. 67 ustawy
– 15 –
o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. W następstwie nowelizacji KNF
uzyska również prawo do występowania do banków i SKOK z zaleceniami dotyczącymi
przestrzegania przepisów o Centralnej informacji oraz przepisów o przekazywaniu środków
na fundusz środków nieodebranych.

W trakcie prac nad projektem nie budziło wątpliwości, iż analogiczne rozwiązania do
tych, które są dodawane do ustawy – Prawo bankowe, powinny odnosić się również do
rachunków prowadzonych przez SKOK (umów imiennego rachunku członka kasy) oraz
oszczędności członków kasy zdeponowanych na tych rachunkach. Dotyczy to również
informacji o tych rachunkach. W dotychczasowej praktyce legislacyjnej ustawodawca
traktuje bowiem rachunki bankowe i rachunki prowadzone przez SKOK analogicznie, na co
wskazuje również Kodeks cywilny. Status prawny i struktura organizacyjna jednostki
prowadzącej rachunek, na którym gromadzone są oszczędności, nie powinny prowadzić do
różnicowania sytuacji spadkobierców, zapisobierców oraz innych podmiotów mających tytuł
prawny do środków po zmarłym posiadaczu rachunku. Należy wyraźnie wskazać, iż
projektowane regulacje nie odnoszą się do wkładów członkowskich.

W przepisach przejściowych określono wpływ ustawy na umowy rachunków
bankowych i umowy imiennego rachunku członka kasy zawarte przed dniem wejścia w życie
nowelizacji.
W art. 5 ust. 1 przyjęto, iż w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji,
bank będzie obowiązany poinformować posiadaczy rachunków bankowych otwartych przed
dniem wejścia w życie zmian, o możliwości wydania przez nich dyspozycji wkładem na
wypadek śmierci oraz o skutkach wydania takiej dyspozycji. Istotą tego przepisu jest
uświadomienie posiadaczy rachunków o możliwości skorzystania przez nich z instytucji
dyspozycji na wypadek śmierci, a w konsekwencji zagwarantowania osobom wskazanym
w takiej dyspozycji wypłaty środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku, po śmierci
posiadacza, bez konieczności przeprowadzania długotrwałego postępowania spadkowego.
Rozwiązanie to stosowane będzie również do SKOK (art. 5 ust. 2).
Zdaniem projektodawcy przesłanki rozwiązania umowy rachunku określone
w dodawanych art. 59a ustawy – Prawo bankowe oraz art. 13a ustawy o spółdzielczych
– 16 –
kasach oszczędnościowo-kredytowych powinny znaleźć zastosowanie również do umów
rachunku bankowego oraz umów imiennego rachunku członka SKOK, zawartych przed
dniem wejścia w życie nowelizacji. Oczywiście nie jest możliwe, aby do takich rachunków
wskazane przepisy zastosować wprost. W art. 6 określono zasady stosowania nowych
przesłanek rozwiązania umowy rachunku do rachunków otwartych przed dniem wejścia
w życie nowelizacji, w zależności od okoliczności dotyczących tego rachunku.
Zidentyfikowano następujące okoliczności dotyczące rachunku:
1)
posiadanie przez bank albo SKOK informacji o śmierci odpowiednio posiadacza
rachunku albo członka kasy przed dniem wejścia w życie ustawy;
2)
wydanie ostatniej dyspozycji odpowiednio posiadacza rachunku albo członka kasy
dotyczącej rachunku wcześniej niż dziesięć lat przed dniem wejścia w życie nowelizacji;
3)
wydanie ostatniej dyspozycji odpowiednio posiadacza rachunku albo członka kasy
dotyczącej rachunku wcześniej niż pięć lat, ale nie wcześniej niż dziesięć lat przed
dniem wejścia w życie nowelizacji.
W art. 7 określono sposób postępowania w przypadku umów rachunku zawartych na
czas oznaczony, które wygasły przed dniem wejścia w życie nowelizacji, w odniesieniu
do których nie wydano dyspozycji wypłaty środków.
Natomiast w art. 8 wskazano, na jakich zasadach przekazywane będą do Funduszu
środki pieniężne zgromadzone na rachunkach, których umowy zostaną rozwiązane
na podstawie art. 6 projektowanej ustawy.
Ponadto w art. 9 proponuje się, aby nowe zasady odnawiania umów zawartych na czas
oznaczony proponowane w dodawanych art. 59a ust. 2 i 3 – Prawo bankowe oraz w art. 13a
ust. 2 i 3 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo–kredytowych stosowane były
do umów zawartych od dnia wejścia w życie ustawy.
Mając na względzie, że proponowane rozwiązania mają charakter nowatorski oraz, że
ocena skuteczności i funkcjonalności proponowanego systemu będzie możliwa dopiero po
upływie kilkudziesięciu miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, projektodawcy
proponują, nałożenie na ministra właściwego do spraw instytucji finansowych obowiązku
przedstawienia Sejmowi i Senatowi oceny funkcjonowania nowych rozwiązań,
w szczególności w zakresie ich zasadności i skuteczności. Stosowną informację minister
byłby obowiązany przedstawić po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie projektowanej
ustawy (art. 10 nowelizacji). W ocenie projektodawców zapoznanie się przez Parlament