Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie morskim oraz niektórych innych ustaw

– 6 –
20. Światła, znaki dzienne i sygnały zgodne z wymaganiami COLREG i przepisów
portowych.
21. Pomoc lub asysta holowników podczas prowadzenia statku na torze wodnym.
1.4. Prowadzenie statku na akwenie portowym

x

x
Wprowadzanie i wyprowadzanie statku z portu bez pomocy holowników




1.
Dobór prędkości.
2.
Pokonywanie zakrętów.
3.
Obracanie statku na ograniczonym akwenie manewrowym.
4.
Manewry samodzielnego cumowania i odcumowania dla ustalonych basenów
portowych i nabrzeży.
5.
Współpraca z dysponentem nabrzeża, łodzią cumowniczą i cumownikami na
nabrzeżu.
6.
Utrzymywanie łączności z operatorem VTS; raporty i meldunki.
Wprowadzanie i wyprowadzanie statku z portu z holownikami
1.
Nawiązanie łączności z holownikami.
2.
Wyznaczenie miejsca spotkania z holownikami i przydzielenie zadań.
3.
Dobór prędkości i sposobu podania holi.
4.
Przekazywanie komend i poleceń holownikom w trakcie manewrów portowych.
5.
Pokonywanie zakrętów z wykorzystaniem holowników.
6.
Obrót statku na określonych obrotnicach przy pomocy holowników.
7.
Wprowadzanie i wyprowadzanie statku do ustalonych basenów portowych przy
współpracy holowników.
8.
Cumowanie i odcumowanie do wyznaczonych nabrzeży przy współpracy
holowników.
9.
Współpraca z dysponentem nabrzeża, łodzią cumowniczą i cumownikami na
nabrzeżu.
10. Utrzymywanie łączności z operatorem VTS; raporty i meldunki.


Wiedza
Znać: Topografię i batymetrię redy, toru podejściowego i akwenu portowego; zasady prowadzenia statku na
torze wodnym i manewrowania na określonych akwenach portowych przy zmiennych warunkach
hydrometeorologicznych; zasady współpracy i wymiany informacji z centrum VTS, kapitanatem portu,
holownikami, statkiem pilotowym, łodzią cumowniczą i cumownikami na nabrzeżu.

Umiejętności
Umieć: Zaplanować przejście pilotowe, wraz z planem awaryjnym, adekwatnie do wielkości, zanurzenia i
możliwości manewrowych pilotowanego statku; oceniać aktualną sytuację pilotowanego statku i dokonywać
wyboru właściwych metod prowadzenia nawigacji w rejonie pilotowym; wprowadzać i wyprowadzać statki z
portu z holownikami oraz bez ich pomocy i asysty.

Pomoce dydaktyczne
Literatura zawodowa obejmująca zagadnienia teoretyczne i praktyczne przywołane w programie 1; zbiór map, publikacji
nautycznych i informacyjnych dotyczących rejonu pilotowego.


2. BEZPIECZEŃSTWO NAWIGACJI W REJONIE PILOTOWYM
SZ
NW
S
PP
2.1. Warunki żeglugi i ruch statków

x

x
1.
Informacje o portach – plany, informacje nawigacyjne, baseny i nabrzeża,




kotwicowiska i inne.
2.
Przepisy portowe.
3.
Ograniczenia żeglugowe w portach, na ich akwenach oraz torach
podejściowych.
4.
Atlasy lub wykazy dopuszczalnych zanurzeń statków przy nabrzeżach i
odcinkach torów wodnych.
5.
Ostrzeżenia i komunikaty nawigacyjne.
6.
Informacje i polecenia kapitana portu.
7.
Ruch statków, jednostki w porcie.
8.
Prognoza pogody dla obszaru Bałtyku południowego i południowo
wschodniego.
9.
Warunki lodowe w portach, ograniczenia, akcja przeciwlodowa.
10. Porty chronione /porty przebazowania – dla rybaków.
11. Plan zdejmowania oznakowania nawigacyjnego na sezon zimowy.

– 7 –
12. Zezwolenie na manewrowanie w porcie ze zmniejszoną liczbą holowników lub
bez asysty holowniczej.
13. Zwolnienie z obowiązkowego pilotażu, zwolnienia z holowników.
2.2. Służby monitorowania ruchu statków i wymiany informacji

x

x
System nadzoru ruchu statków VTS Zatoka Gdańska




1.
Składowe systemu VTS.
2.
Zasady ruchu statków na obszarze VTS Zatoka Gdańska.
3.
System Rozgraniczenia Ruchu Statków -Zatoka Gdańska.
4.
System „ GDANREP” – rodzaje meldunków i raportów.
5.
Procedury łączności i nasłuchu.
6.
Serwis informacyjny systemu – rodzaje informacji.
7.
Czasy transmisji komunikatów stałego serwisu informacyjnego.
8.
Asysta nawigacyjna VTS - za pośrednictwem łączności VHF.
9.
Instrukcje dotyczące organizacji ruchu statków awizowanych w obszarze VTS;
zakres podporządkowania się tym instrukcjom.
Kapitanat Portu Gdańsk, Kapitanat Portu Gdynia
1.
Granice obszaru - reda portu i port Gdańsk.
2.
Granice obszaru - reda portu i port Gdynia.
3.
Punkty meldunkowe do służby dyżurnej kapitanatów portów zgodne z przepisami
portowymi.
4.
Procedury łączności i nasłuchu.
5.
Uzyskiwanie informacji o statkach spodziewanych w rejonie pilotowym.
6.
Uzyskiwanie informacji ze stacji pomiarowych hydrologiczno-meteorologicznych
Zatoki Gdańskiej oraz kapitanatów i bosmanatów rejonu pilotowego.
Radarowy System Zarządzania i Kontroli Ruchu Statków (VTMS) na torze wodnym
Świnoujście - Szczecin
1.
Składowe systemu VTMS:
a) system raportowania ruchu statków,
b) system obserwacji ruchu statków,
c) informacyjny system zarządzania ruchem statków,
d) system wspomagania nawigacyjnego,
e) system odbioru i rejestracji danych hydrometeorologicznych.
2.
Zasady ruchu statków na torze wodnym i na akwenach portowych rejonu
pilotowego (Świnoujście, Szczecin, Police, Trzebież, Stepnica, Wolin).
3.
System meldunkowy obowiązujący na torze wodnym Świnoujście- Szczecin,
rodzaje meldunków i raportów.
4.
Procedury łączności i nasłuchu.
5.
Serwis informacyjny systemu - o warunkach panujących na obszarze VTMS.
6.
Czasy transmisji komunikatów stałego serwisu informacyjnego.
7.
Asysta nawigacyjna wspomagająca nawigację na torze wodnym Świnoujście –
Szczecin.
8.
Uzyskiwanie informacji o statkach spodziewanych w rejonie pilotowym.
9.
Uzyskiwanie informacji hydro-meteorologicznych dla rejonu pilotowego.
Systemy monitorowania ruchu statków i przekazywania informacji
1.
Centralny System SafeSeaNet - punkt węzłowy systemu wymiany informacji
morskiej zarządzany, nadzorowany i rozwijany przez Komisję Europejską oraz
utrzymywany w działaniu przez EMSA.
2.
System SafeSeaNet Unii Europejskiej – europejski system wymiany informacji
morskiej pomiędzy państwami członkowskimi.
3.
Krajowy system SafeSeaNet – system państwa członkowskiego utworzony na
potrzeby wymiany informacji morskiej.
4.
Organizacja i sposób funkcjonowania Narodowego Systemu Monitorowania
Ruchu Statków i Przekazywania Informacji:
a) infrastruktura techniczna
− podsystem monitorowania ruchu statków
− podsystem przekazywania informacji
• system kontrolno-informacyjny PHICS dla portów polskich
• system wymiany informacji bezpieczeństwa żeglugi
SWIBŻ,
b) Koordynator SafeSeaNet
− służba Koordynatora SafeSeaNet,
c) krajowi użytkownicy SafeSeaNet.
5.
Prawo dostępu do Narodowego Systemu SafeSeaNet.
6.
Zakres zadań służby VTS, służby SAR oraz BHMW w ramach krajowego
systemu SafeSeaNet.

– 8 –
7.
Obowiązki pilota wynikające z ustawy o bezpieczeństwie morskim i
rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w
sprawie Narodowego Systemu Monitorowania Ruchu Statków i Przekazywania
Informacji, zgłaszanie wypadku lub zdarzenia, które zagraża bezpieczeństwu
morskiemu lub sytuacji narażającej na zanieczyszczenie wód lub brzegu.

Wiedza
Znać: Wymagania przepisów portowych w zakresie prowadzenia statków w rejonie pilotowym i wynikające z
nich zasady regulacji ruchu oraz ograniczenia manewrowe; procedury łączności i nasłuchu, meldunki i raporty
obowiązujące w systemie zarządzania i kontroli ruchem statków w danym rejonie pilotowym; zasady wymiany
informacji w ramach systemu SafeSeaNet; obowiązki pilota co do przekazania informacji, zgłaszania wypadku
lub zdarzenia zagrażającego bezpieczeństwu żeglugi.

Umiejętności
Umieć: Wykorzystywać wszystkie dostępne źródła informacji dotyczące bezpieczeństwa nawigacji i środowiska
morskiego na danym akwenie; prowadzić korespondencję radiową zgodnie z ustalonymi procedurami łączności
obowiązującymi w rejonie pilotowym; efektywnie korzystać z infrastruktury technicznej systemu kontrolno-
informacyjnego PHICS oraz systemu wymiany informacji bezpieczeństwa żeglugi SWIBŻ.

Pomoce dydaktyczne
Literatura zawodowa obejmująca zagadnienia teoretyczne i praktyczne przywołane w programie 2; międzynarodowe,
krajowe i lokalne przepisy i procedury dotyczące zagadnień bezpieczeństwa nawigacji; stanowisko do e-learningu.


3. MANEWROWANIE
SZ
NW
S
PP
3.1. Systemy napędu i sterowania

x

x
1.
Rodzaje śrub napędowych. Napęd jedno i dwuśrubowy. Śruby prawo i




lewoskrętne.
2.
Sterowanie silnikiem głównym. Przesterowanie silnika głównego na bieg
wstecz.
3.
Napór śruby, moc napędu . Moc napędu w zależności od wielkości i rodzaju
statku.
4.
Zależność między mocą napędu głównego, obrotami śruby i prędkością statku.
5.
Metody polepszenia sprawności napędowej – dysze Korta.
6.
Śruby nastawne.
7.
Działanie boczne śruby.
8.
Siły i moment steru, rodzaje sterów konwencjonalnych.
9.
Specjalne urządzenia sterowe.
10. Stery strumieniowe.
11. Urządzenia napędowo-sterowe - pędniki cykloidalne, azymutalne i
strugowodne.
12. Współdziałanie steru i napędu jednośrubowego, dwuśrubowego oraz steru
strumieniowego.
13. Sterowanie awaryjne.
3.2. Hydrodynamika i teoria manewrowania*

x
x
x
1.
Efekty płytkowodzia i związane z nim straty prędkości.




2.
Inne czynniki mające wpływ na prędkość statku na akwenie ograniczonym.
3.
Prędkość manewrowa, prędkość sterowna, minimalna prędkość SG.
4.
Wzrost prędkości i drogi przyspieszania rożnych typów statków na akwenie
ograniczonym.
5.
Czynniki wpływające na manewr zatrzymywania swobodnego.
6.
Zatrzymywanie wymuszone i zatrzymywanie awaryjne – czynniki skracające
drogę zatrzymywania.
7.
Zatrzymanie etapowe za pomocą steru i napędu głównego.
8.
Użycie kotwic dla awaryjnego zatrzymania statku.
9.
Optymalne strategie redukcji prędkości.
10. Teoria manewrów silnych.
11. Bezpieczny zapas wody pod stępką i czynniki wywołujące jego zmiany.
12. Osiadanie statku w ruchu i związana z nim zmiana przegłębienia.
13. Zmiany zanurzenia wywołane przechyłem bocznym.
14. Sterowność statku i czynniki ją determinujące:
a) kształt kadłuba i powierzchnia steru,
b) rodzaj napędu,

– 9 –
c) stan załadowania,
d) kąt i kierunek wychylenia steru,
e) prędkość początkowa i jej zmiany.
15. Pogorszenie sterowności statku na akwenie ograniczonym:
a) efekt brzegowy,
b) efekt kanałowy, kryteria zachowania dostatecznej stateczności kursowej
podczas żeglugi kanałem,
c) pokonywanie zakrętów w kanałach,
d) oddziaływania statek-statek podczas żeglugi w kanale i torach wodnych
ograniczonych głębokością,
e) manewr mijania, wyprzedzania i przemieszczania się względem jednostki
zatrzymanej lub zacumowanej.
16. Zależność pomiędzy długością statku, a średnicą jego cyrkulacji taktycznej.
17. Standardy manewrowe i informacyjne . Ocena właściwości manewrowych
statku na podstawie informacji i danych źródłowych:
a) Pilot Card,
b) Wheelhouse Poster,
c) Manoeuvring Booklet.
18. Charakterystyka właściwości manewrowych różnych typów statków w
zależności od tonażu , wymiarów, rodzaju napędu i systemu sterowania.
3.3. Wpływ wiatru i innych sił zewnętrznych na manewrowanie w żegludze

x

x
pilotowej
1.
Siły i moment wiatru.




2.
Wpływ kierunku wiatru pozornego i położenia środka nawiewu na pogorszenie
stateczności kursowej oraz zwrotności.
3.
Łączny wpływ falowania i wiatru na zwrotność.
4.
Odziaływanie prądu na statek.
5.
Manewrowanie statkiem na akwenie ograniczonym w warunkach działającego
prądu.
6.
Żegluga i manewry w kanałach i na rzekach w warunkach niejednorodnego
prądu.
7.
Ocena dryfu statku i jego korekta.
8.
Odziaływanie prądu i wiatru po redukcji prędkości do prędkości sterownej.
9.
Ocena czynników zewnętrznych oddziaływujących na statek, a mających
wpływ na planowanie i przebieg manewrów.
10. Żegluga i manewry na zlodzonych akwenach ograniczonych.
11. Żegluga w konwojach lodowych, współpraca pilota z lodołamaczem.
12. Manewry cumowania i odcumowania w warunkach zlodzenia.
13. Charakterystyka akwenu pilotowego ze względu na występujące ograniczenia
i utrudnienia w manewrowaniu.
3.4. Kotwiczenie i postój na kotwicy

x

x
1.
Czynniki determinujące siłę trzymania kotwicy. Dobór długości łańcucha




kotwicznego i miejsca kotwiczenia.
2.
Manewry kotwiczenia w zależności od wielkości statku, jego stanu
załadowania, dostępnej głębokości oraz przewidywanego promienia łukowania.
3.
Kotwiczenie i zejście z kotwicy w niesprzyjających warunkach
hydrometeorologicznych.
4.
Równoczesne użycie dwóch kotwic.
5.
Kotwiczenie zestawów holowniczych.
3.5. Kryteria i zasady samodzielnego cumowania i odcumowania

x

x
1.
Metody samodzielnego cumowania i odcumowania L/P burtą bez działania




czynników zewnętrznych.
2.
Samodzielne cumowanie i odcumowanie na ograniczonej przestrzeni
manewrowej z użyciem:
a) jedynie napędu i steru,
b) steru strumieniowego,
c) kotwicy.
3.
Metody samodzielnego cumowania i odcumowania L/P burtą podczas działania
wiatru, prądu, a także obu tych czynników równocześnie.
4.
Obracanie statku na ograniczonym akwenie manewrowym z użyciem :
a) jedynie napędu i steru,
b) steru strumieniowego,
c) kotwicy.
5.
Łódź cumownicza - użycie i współpraca.

– 10 –
3.6. Manewry we współpracy z holownikami*
x
x
x
x
1.
Holowniki – typy, ich możliwości i ograniczenia.




2.
Dobór holowników gwarantujących bezpieczne wykonanie zaplanowanych
manewrów; zapotrzebowanie na moc holowniczą.
3.
Komunikacja pomiędzy pilotem i holownikami – wydawanie komend i poleceń.
4.
Podawanie holu i rzucanie holu:
a) dobór miejsca i czasu podania/rzucenia holu,
b) dobór miejsc zamocowania holu (holownika),
c) dobór długości i rodzaju holu w zależności od planowanych manewrów,
d) analiza zagrożeń związanych z operacją podawania i rzucania holu.
5.
Metody holowania i sterowania z wykorzystaniem jednego, dwóch, trzech i
większej liczby holowników.
6.
Obracanie statku z wykorzystaniem holowników; analiza zagrożeń.
7.
Manewry z holownikami w zależności od rodzaju ich napędu i wyposażenia:
a) Voigth-Schneider, pędniki azymutalne, pozycja i wielkość skeg’u,
b) 2 śruby, 1śruba, dysze Korta stałe i obrotowe.
8.
Manewry cumowania i odcumowania z jednym holownikiem przy
współdziałaniu steru i napędu statku.
9.
Cumowanie/ odcumowywanie przy współpracy dwóch i więcej holowników.
10. Cumowanie do dalb; cumowanie do terminali paliwowych.
11. Cumowanie w miejscach skrajnych basenów portowych.
12. Wprowadzanie i wyprowadzanie statku do doku suchego, pływającego oraz na
podnośnik.
13. Manewry holowania, cumowania i odcumowania obiektów nietypowych takich
jak: pontony, kadłuby, sekcje okrętowe, konstrukcje, doki, platformy wiertnicze
i statki uszkodzone.
14. Wprowadzanie na dok statków uszkodzonych i obiektów bez napędu.
15. Manewrowanie z holownikami w trudnych warunkach hydrometeorologicznych
oraz na obszarze zlodzonym.
16. Współpraca holowników pełnomorskich z holownikami portowymi:
a) dobór długości holu holownika morskiego w trakcie manewrów
portowych,
b) podłączanie/rozłączanie holu głównego na redzie oraz na wodach
portowych,
c) zasady użycia holu zapasowego na obiektach holowanych,
d) komunikacja holowników portowych z morskim zestawem holowniczym,
e) obsadzanie załogą bezzałogowych obiektów holowanych (pontony, barki),
f) zwalnianie holowników morskich z asysty morskiego zestawu
holowniczego – analiza zagrożeń.
3.7. Procedury bezpiecznego wejścia i zejścia na/z statku i obiektów nietypowych

x

x
1.
Wybór odpowiedniego miejsca transferu: uwzględnianie wpływu wiatru i fali na



bezpieczeństwo operacji przyjęcia i zdania pilota.
2.
Procedury i uwarunkowania lokalne.
3.
Komunikacja ze statkiem obsadzanym przez pilota.
4.
Wyznaczanie kursu podejściowego statku celem stworzenia osłony od
falowania i wiatru dla jednostki pilotowej; dobór prędkości.
5.
Manewry jednostki pilotowej podczas przyjmowania i zdawania pilota:
a) efekt oddziaływania wiatru i fali na jednostkę redukującą prędkość,
b) zasady współdziałania statku i jednostki pilotowej.
6.
Urządzenia do przyjmowania i zdawania pilota:
a) wymagania Konwencji SOLAS,
b) okólnik MSC/Circ.568/Rev.1,
c) przepisy lokalne.
7.
Zapewnienie bezpieczeństwa pilotowi i obsadzie statku pilotowego.
a) zasady bezpieczeństwa obowiązujące pilotów,
b) ocena bezpieczeństwa urządzeń i środków przygotowanych na przyjęcie
pilota,
c) indywidualne środki ratunkowe pilota i obsady statku pilotowego,
d) wyposażenie ratunkowe statku pilotowego,
e) procedury podnoszenia człowieka z wody i procedury SAR.
8.
Czynniki determinujące decyzję o podjęciu operacji przyjęcia lub zdania pilota.
* Uwaga : Wybrane elementy programu są realizowane w trakcie szkolenia na symulatorze manewrowym. Opis
wyposażenia symulatora i wymagania dotyczące kadry szkoleniowej zawiera program 4.

Wiedza
Znać: Sprawność różnych rodzajów napędu w zależności od wielkości i rodzaju pilotowanego statku; różne systemy
sterowania, w tym urządzenia napędowo-sterowe oraz metody sterowania awaryjnego; wpływ zjawisk hydrodynamicznych i