Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem innowacyjności

3

Obecny stan prawny nie uwzględnia w pełni potrzeb społecznych i gospodarczych w zakresie
rozwoju nauki i jej relacji z innymi dziedzinami życia. Są to przede wszystkim potrzeby w sferze
warunków podejmowania oraz prowadzenia działalności innowacyjnej, współpracy nauki z
sektorem przedsiębiorców, jak również zwiększenia konkurencyjności szkół wyższych i innych
jednostek naukowych. Konieczne są zatem wyselekcjonowane zmiany w ustawach o :
1) szkolnictwie wyższym,
2) instytutach badawczych,
3) Polskiej Akademii Nauk,
4) stopniach naukowych i tytule naukowym, stopniach i tytule w zakresie sztuki,
5) promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
6) cudzoziemcach,
7) podatku dochodowym od osób prawnych,
8) podatku dochodowym od osób fizycznych,
9) rachunkowości,
- oraz przepisów związanych z nimi.
III. Różnice pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym oraz skutki
prawne projektowanych zmian
Zniesienie opodatkowania aportu własności intelektualnej i przemysłowej
Zakłada się zwiększenie zakresu komercjalizacji własności intelektualnej i współpracy nauki z
biznesem poprzez zmianę klasyfikacji opodatkowania aportu własności intelektualnej i
przemysłowej. Wymaga to zmiany ustawy o CIT i ustawy o PIT. Zmiany polegałyby na tym, że
do przychodów nie zalicza się nominalnej wartości udziałów (akcji) w spółce kapitałowej
objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci komercjalizowanej własności intelektualnej
wniesiony przez podmiot komercjalizujący oraz nie zalicza się nadwyżki pomiędzy wartością
komercjalizowanej własności intelektualnej, a wartością nominalną objętych udziałów przez
podmiot komercjalizujący. Zmiana dotyczyłaby również kosztów uzyskania przychodów, których
nie stanowiłyby wydatki poniesione przez wspólnika na nabycie nominalnej wartości udziałów
(akcji) w spółce kapitałowej objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci
komercjalizowanej własności intelektualnej wniesiony przez podmiot komercjalizujący; wydatki
takie byłyby jednak kosztem uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia tych udziałów
przez podmiot komercjalizujący. Zmiana ta zwiększy pewność funkcjonowania podmiotów, które
chcą komercjalizować wartość intelektualną.
Umożliwienie rozwoju rynku venture capital w Polsce
Potrzeba rozwoju inwestycji venture capital wymaga wprowadzenia do ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych (CIT) definicji venture capital tzw. spółki kapitałowej
podwyższonego ryzyka oraz zwolnienia dochodów takiej spółki z tego podatku z tytułu zbycia
udziałów (akcji) w spółkach. Definicja ta powinna preferować małe fundusze (o wartości
aktywów nieprzekraczającej 50 mln EURO) i tylko w zakresie prowadzenia działalności
inwestycyjnej na nieregulowanym rynku. Dodatkowo wprowadzone są obostrzenia, które uściślą
4

zasady korzystania ze zwolnienia. Po pierwsze, spółka taka, której udziały (akcje) są zbywane jest
spółką podlegającą opodatkowaniu podatkiem od całości swoich dochodów, bez względu na
miejsce ich osiągania. Po drugie, spółka dokonująca zbycia udziałów (akcji) posiada
bezpośrednio, nieprzerwanie przez okres dwóch lat nie mniej niż 10% udziałów (akcji) w ww.
spółce.
Ułatwienie rozporządzania majątkiem przez uczelnie, instytuty badawcze, PAN i jej
instytuty naukowe
Dotychczasowe przepisy bardzo ograniczają współpracę nauki z biznesem albowiem wymagają
spełnienia licznych warunków, aby dokonać czynności prawnych takich jak zakup, sprzedaż,
licencjonowanie na rzecz innych podmiotów, na podstawie umów prawa cywilnego. Postulat
przewiduje zmianę progów kwotowych reglamentujących dysponowanie mieniem w ramach
czynności prawnych.
W odniesieniu do rozporządzania składnikami aktywów trwałych PAN przez Kanclerza
Akademi o wartości rynkowej nieprzekraczającej równowartości w złotych 134.000 euro
(dotychczas 20.000 euro) jest wymagana zgoda Prezesa Akademi , natomiast do rozporządzenia
majątkiem przekraczającym równowartość rynkową 250.000 euro wymagane jest zgłoszenie do
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, z obowiązkiem uzyskania uprzedniej zgody
Prezesa i Prezydium Akademi .
Również zarządzanie mieniem przez uczelnię publiczną lub instytut badawczy składnikami
aktywów trwałych w przypadkach rozporządzenia przekraczającego równowartość w złotych
kwoty 250.000 euro będzie wymagało zgłoszenia do ministra właściwego do spraw Skarbu
Państwa, a w przypadkach rozporządzenia przekraczającego równowartość w złotych kwoty
134.000 euro zgłoszenia do ministra nadzorującego.
Czynności przekraczające wartości progowe będą zgłaszane właściwym ministrom, którzy mogą
w terminie miesiąca od dnia otrzymania zgłoszenia nie wyrazić zgody na dokonanie czynności
prawnych.
Nowe wartości proponowane w projekcie odwołują się do progów określonych w prawie
zamówień publicznych lub w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym.
Ułatwienie zatrudniania w strukturach instytutów badawczych i uczelni młodych
naukowców oraz zagranicznych specjalistów
Celem proponowanych zmian jest ułatwienie zatrudniania w strukturach instytutów badawczych i
uczelni młodych naukowców oraz zagranicznych specjalistów. Obecne przepisy art. 21a ust. 1-4
ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i
tytule w zakresie sztuki dotyczą kryteriów i procedury nadawania przez rektora osobom z tytułem
doktora uprawnień równoważnych wynikającym z posiadania stopnia doktora habilitowanego.
Proponuje się dodanie w art. 21a ww. ustawy ust 5, tak by art. 21a ust. 1 - 4 dotyczyły także
pracowników PAN i instytutów badawczych. Jednocześnie, proponuje się dodanie art. 21 ust. 6,
zgodnie z którym osoby o uprawnieniach równoważnych uprawnieniom wynikającym z
posiadania stopnia doktora habilitowanego, które nabyły w trybie określonym w art. 21a ust. 1 -
4, nie zalicza się do minimum kadrowego w sprawach uprawnień do nadawania stopni doktora
lub doktora habilitowanego ani do minimum kadrowego w sprawach prowadzenia kierunku
studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich.
5

Proponuje się także zmianę w ustawie o szkolnictwie wyższym w zakresie treści art. 115. Zgodnie
z proponowanym brzmieniem dopuszczalna byłaby możliwość zatrudnienia na stanowisku
profesora nadzwyczajnego lub profesora wizytującego osoby niespełniającej wymagań
określonych odpowiednio w art. 114 ust. 2 i 3, jeżeli – tak jak dotychczas - posiadałaby ona
stopień naukowy doktora oraz znaczne i twórcze osiągnięcia w pracy naukowej, zawodowej lub
artystycznej, ale także, gdy odbyła 2 lata stażu naukowego w uczelni lub jednostce naukowej innej
niż ta, w której uzyskała stopień naukowy doktora lub ma zostać zatrudniona na tym stanowisku.
Obie alternatywne drogi dojścia do stanowiska profesora nadzwyczajnego lub wizytującego
wymagają spełnienia odpowiednich wymogów statutowych.
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 89 ust 7 i 8 ustawy o PAN wymaga się by pracownik na
stanowisku specjalisty bądź głównego specjalisty do spraw obsługi środowiskowej aparatury
badawczej miał tytuł naukowy doktora. Proponowana treść art. 89 ust. 7 przewiduje dostęp do
ww. stanowisk osobom z tytułem zawodowym magistra lub równoważnym. W art. 89 ust. 8
zakłada się odstąpienie od specjalnych procedur dla cudzoziemców lub obywateli polskich, którzy
stopień naukowy lub tytuł naukowy uzyskały za granicą przy zatrudnieniu na stanowisku
specjalisty oraz głównego specjalisty.
W ustawie o PAN skreśla się regulację, że w Zgromadzeniu Ogólnym Akademii biorą udział, z
głosem stanowiącym, tylko członkowie krajowi Akademi . Projektowany przepis stanowi, iż
wszyscy członkowie Akademi a zatem i członkowie zagraniczni biorą udział w Zgromadzeniu na
takich samych zasadach.
W ustawie o instytutach badawczych proponuje się wprowadzenie możliwości udziału w
spotkaniach rady za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, w tym przy użyciu
technik wideokonferencji oraz głosowania za pośrednictwem systemów informatycznych (art. 30
ust. 11 ustawy o instytutach badawczych). Zmiana ta zwiększy zasięg konsultacji z członkami rady
instytutów badawczych z różnych stron świata.
Ułatwienie podejmowania studiów w Polsce przez obcokrajowców
Kolejną proponowaną zmianą jest rezygnacja z konieczności przeprowadzania przez pracodawcę
testu rynku pracy wobec cudzoziemców będących absolwentami i studentami polskich szkół i
uczelni wyższych.
Proponuje się także zmianę w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Określa ona
m.in. zasady udzielania zezwoleń na pobyt czasowy. Obecnie art. 144 ust. 1 tej ustawy przewiduje
możliwości otrzymania zezwolenia w celu podjęcia lub kontynuacji studiów różnego stopnia
prowadzonych w trybie stacjonarnym. Proponuje się, aby zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce
otrzymywali także cudzoziemcy, którzy są słuchaczami niestacjonarnych studiów doktoranckich.
Wspieranie prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w Polsce
Jak wskazano we wprowadzeniu celem dla Polski jest osiągnięcie do 2020 r. poziomu wydatków
na B+R w wysokości 1,7% PKB. W 2013 r. wydatki te wyniosły 0,87% PKB, z czego mniej niż
połowę stanowiły wydatki sektora przedsiębiorstw. Kwestia inwestowania w B+R stała się
jednym z priorytetów dla wielu państw, ponieważ takie inwestycje pozwalają na uzyskanie
przewagi konkurencyjnej nie tylko samych przedsiębiorstw, ale i całego kraju.
6

Polska wspiera działalność badawczo-rozwojową przede wszystkim instrumentami
bezpośrednimi, aczkolwiek funkcjonują dwie preferencje podatkowe dotyczące B+R. Pierwsza z
nich to ulga na nabycie nowych technologi . Aby z niej skorzystać należy spełnić wiele warunków
wynikających z art. 26c ustawy o PIT i, odpowiednio, z art. 18b ustawy o CIT. Trzeba np.
potwierdzić, że dana technologia nie była stosowana na świecie w ciągu ostatnich 5 lat.
Odliczenia dokonuje się od podstawy opodatkowania w wysokości do 50% poniesionych
wydatków. Warunki korzystania z ulgi na nabycie nowych technologi oraz krąg beneficjentów
dają podstawy by sądzić, iż nie premiuje ona dostatecznie prowadzenia B+R w Polsce.
Drugie dostępne rozwiązanie przewiduje możliwość uzyskania korzyści podatkowych przez
przedsiębiorstwo posiadające status centrum badawczo-rozwojowego. Może go uzyskać
przedsiębiorca, niebędący jednostką badawczo-rozwojową, w drodze decyzji administracyjnej
ministra właściwego do spraw gospodarki po spełnieniu kryteriów określonych w ustawie.
Przedsiębiorcy o statusie centrum badawczo-rozwojowego w odniesieniu do przedmiotów
opodatkowania wykorzystywanych na cele prowadzonych badań i prac rozwojowych, są
zwolnieni od podatku rolnego, leśnego oraz od podatku od nieruchomości. Ponadto, centrum
badawczo-rozwojowe może tworzyć fundusz innowacyjności poprzez comiesięczne odpisy,
stanowiące koszty uzyskania przychodu. Wielkość tego funduszu wynosi nie więcej niż 20%
przychodów uzyskanych przez centrum badawczo-rozwojowe w danym miesiącu. Środki
funduszu innowacyjności zgromadzone na odrębnym rachunku, wykorzystuje się na pokrywanie
kosztów prowadzenia badań i prac rozwojowych oraz kosztów związanych z uzyskaniem patentu
na wynalazek. Na dzień 21 stycznia 2015 r. status centrum badawczo-rozwojowego posiada 34
przedsiębiorstwa, z których część należy również do zagranicznych podmiotów.
Biorąc pod uwagę polskie uwarunkowania oraz rozwiązania stosowane w innych krajach
proponuje się:
a) wprowadzić i ujednolicić definicję działalności B+R dla potrzeb rachunkowych i
podatkowych, korzystając z pojęć zawartych w ustawie o zasadach finansowania nauki i mając
na uwadze, że obecnie tożsame w przyszłości powinny być ujęte w obu aktach niezależnie, aby
zagwarantować większą stabilność prawa podatkowego,
b) wyłączyć z kosztów kwalifikowanych na B+R te nakłady, które zostały zwrócone podatnikowi
w jakikolwiek formie,
c) wliczanie w koszty uzyskania przychodów wydatków poniesionych na działalność B+R bez
względu na końcowy wynik tej działalności,
d) ustalenie przychodu jako podstawy odliczenia kosztów na B+R,
e) zróżnicowanie wsparcia ze względu na wielkość przedsiębiorstw - mikro, małe i średnie
przedsiębiorstwa mogłyby dodatkowo odliczyć kwotę stanowiącą 50% poniesionych na B+R
wydatków, podczas gdy duże przedsiębiorstwa 20%,
f) zniesienie ulgi na nabycie nowych technologi ,
g) wprowadzić konieczność składania sprawozdania z prac B+R, którego wzór określi w drodze
rozporządzenia minister właściwy do spraw finansów publicznych w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw nauki oraz po zasięgnięciu opini Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego.
7

Nowa perspektywa finansowa na lata 2014-2020 w ramach programów operacyjnych stwarza
olbrzymie możliwości na prowadzenie B+R i innowacyjnych technologi oraz daje szansę
podniesienia konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Jednak środki UE z
czasem zostaną wykorzystane, a stworzenie skutecznego modelu wspierania innowacyjności to
długi proces, co pokazują doświadczenia innych państw. Z tego powodu już teraz należy
zaproponować bardziej efektywną preferencję podatkową na B+R.
Przedstawiony projekt ustawy zawiera zmiany w trzech ustawach: ustawie z dnia 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku
dochodowym od osób prawnych oraz ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, które
są związane z zmianą zasad opodatkowania działalności badawczo-rozwojowej.
Celem tych zmian jest przede wszystkim wprowadzenie możliwości zaliczania kosztów
działalności badawczo-rozwojowej do kosztów uzyskania przychodów w podatkach
dochodowych. Zmiany w tym zakresie zawierają dwa istotne rozwiązania.
Po pierwsze, projektowane przepisy wprowadzają możliwość zaliczania do kosztów uzyskania
przychodów kosztów działalności badawczo-rozwojowej, szeroko pojmowanej, ponieważ do
kosztów uzyskania przychodów będzie można zaliczyć zarówno koszty badań naukowych, jak i
prac rozwojowych, niezależnie od ich wyniku. Obecnie obowiązujące przepisy podatkowe
ograniczają możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wyłącznie kosztów prac
rozwojowych i to tylko takich, które zostały zakończone wynikiem pozytywnym. Nie przewidują
natomiast możliwości zaliczania kosztów badań naukowych.
Po drugie, w projekcie ustawy proponuje się, aby koszty działalności badawczo-rozwojowej były
zaliczane do kosztów uzyskania przychodów w wysokości większej niż koszty faktycznie
poniesione. Stanowi to rodzaj swoistej premi podatkowej za podejmowanie działalności
badawczo-rozwojowej. Proponuje się, by tę premię zróżnicować w zależności od wielkości
podatnika – w przypadku mikroprzedsiębiorcy, małego przedsiębiorcy oraz średniego
przedsiębiorcy koszty działalności badawczo-rozwojowej byłyby zaliczane do kosztów uzyskania
przychodów w wysokości 150 % faktycznie poniesionych kosztów oraz dokonanych odpisów
amortyzacyjnych, a w przypadku pozostałych podatników – 120 % faktycznie poniesionych
kosztów.
W ślad za zmianami dotyczącymi kosztów działalności badawczo-rozwojowej proponuje się
uchylenie przepisów regulujących tzw. ulgę na nabycie nowych technologi , ponieważ
dotychczasowe doświadczenia wskazują, że nie spełnia ona w pełni zakładanych celów, a przede
wszystkim nie stanowi zachęty dla przedsiębiorców do podejmowania i prowadzenia
samodzielnej działalności badawczo-rozwojowej.
Projekt ustawy zawiera także zmiany w ustawie o rachunkowości, mające charakter zmian
dostosowujących do zmian w ustawach podatkowych.
Zmiany wprowadzane w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych oraz w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
mają charakter zmian tzw. symetrycznych – w obu ustawach zostały zaproponowane tożsame
rozwiązania, zgodnie z dotychczas stosowaną metodą regulacji tych podatków. Projekt zawiera
następujące zmiany: