Komisyjny projekt ustawy o dzierżawie rolniczej

Art. 42.
Przyczyna wypowiedzenia dzierżawy rolniczej zawartej na czas nieoznaczony może
nie być wskazana w wypowiedzeniu ale musi istnieć i powinna odpowiadać celowi
gospodarczemu wypowiedzenia.
Art. 43.
1. Jeżeli umowa dzierżawy rolniczej jest zawarta na czas życia lub na okres
aktywności zawodowej dzierżawcy, może być ona wcześniej zakończona tylko za
porozumieniem stron.
2. W wypadku gdy dzierżawca, o którym mowa w ust. 1, uporczywie zwleka z zapłatą
czynszu lub, nie prowadzi przez dłuższy okres czasu prawidłowej gospodarki na
przedmiocie dzierżawy bądź, naraża go na zniszczenie bądź uszkodzenie, sąd na
wniosek wydzierżawiającego rozwiąże umowę dzierżawy rolniczej zawartą na
czas życia lub na okres aktywności zawodowej dzierżawcy.
Art. 44.
W braku odmiennej umowy stron, wypowiedzenie przez wydzierżawiającego, bez
zachowania terminów wypowiedzenia umowy dzierżawy rolniczej zawartej na czas
oznaczony, możliwe jest tylko gdy:
1) dzierżawca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne
okresy płatności, a gdy czynsz jest płatny rocznie, jeżeli zwłoka z zapłatą trwa
ponad trzy miesiące. Wypowiedzenie jest jednak skuteczne dopiero w
przypadku gdy wydzierżawiający uprzedzi wcześniej dzierżawcę, udzielając
mu dodatkowego trzymiesięcznego terminu do zapłaty czynszu,
2) dzierżawca, pomimo pisemnego upomnienia wydzierżawiającego, nie
wywiązuje się z obowiązku prowadzenia prawidłowej gospodarki rolnej na
przedmiocie dzierżawy, a w szczególności nie dokonuje uzgodnionych z
wydzierżawiającym nakładów na przedmiot dzierżawy, co zostało
potwierdzone przez właściwą Izbę Rolniczą,
3) dzierżawca, pomimo pisemnego upomnienia wydzierżawiającego, używa
przedmiotu dzierżawy w sposób sprzeczny z umową i jego przeznaczeniem co
zostało potwierdzone przez Izbę Rolniczą,
4) dzierżawca zaniedbuje przedmiot dzierżawy rolniczej do tego stopnia, że
przedmiot ten zostaje narażony na utratę lub poważne uszkodzenie,
5) co najmniej 30% przedmiotu dzierżawy ma ulec sprzedaży na cel
uzasadniający wywłaszczenie – przed wszczęciem właściwego postępowania
wywłaszczeniowego bądź też gdy ta sama część przedmiotu dzierżawy została
wywłaszczona,
6) dzierżawca, bez zgody wydzierżawiającego, oddał przedmiot dzierżawy osobie
trzeciej do bezpłatnego używania bądź go poddzierżawił, a nie zachodzą
przesłanki określone w art. 30 ust. 2,
15

7) spadkobiercy dzierżawcy nie spełnili w terminie żądania wydzierżawiającego,
o którym mowa w art. 34 ust. 2 i 5.
Art. 45.
Jeżeli inaczej nie postanowiono w umowie, dzierżawca ma prawo wypowiedzieć
umowę dzierżawy rolniczej zawartą na czas oznaczony jeżeli:
1) wydzierżawiający, pomimo zawiadomienia dzierżawcy , nie usunął
zgłoszonych przez dzierżawcę wad uniemożliwiających przewidziane w
umowie użytkowanie przedmiotu dzierżawy rolniczej, o których mowa w art.
18 ust. 2,
2) dzierżawca nie zamierza dokonać na własną rękę napraw, o których mowa w
art. 23 ust. 1 i 2,
3) wywłaszczenie bądź sprzedaż na cel uzasadniający wywłaszczenie objęły co
najmniej 30% przedmiotu dzierżawy rolniczej.
Art. 46.
Skutek oświadczenia o rozwiązaniu umowy dzierżawy rolniczej bez zachowania
okresu wypowiedzenia następuje w terminie określonym przez stronę składającą
oświadczenie nie dłuższym niż 3 miesiące i nie krótszym niż czas konieczny do
sporządzenia protokołu wydania przedmiotu dzierżawy wydzierżawiającemu.
Art. 47.
1. W przypadku ustania dzierżawy rolniczej z powodu sprzedaży przedmiotu
dzierżawy lub jego części na cel uzasadniający wywłaszczenie, przed wszczęciem
właściwego postępowania wywłaszczeniowego, jak też w wypadku wywłaszczenia
przedmiotu dzierżawy bądź jego części, dzierżawcy przysługuje odszkodowanie od
Skarbu Państwa lub od gminy za straty, jakie poniósł w związku ze wcześniejszym
zakończeniem dzierżawy rolniczej oraz za straty w uprawach i urządzeniach
wynikające ze sprzedaży lub wywłaszczenia.
2. Jeżeli wywłaszczenie polega na ograniczeniu prawa własności, z którym wiążą się
szkody w zasiewach i uprawach bądź też w urządzeniach i budynkach służących do
celów produkcyjnych, dzierżawca gruntów rolnych objętych tymi ograniczeniami
może domagać się od instytucji, na rzecz której dokonano wywłaszczenia,
odszkodowania niezależnie od roszczeń wydzierżawiającego.
Art. 48.
1. Po zakończeniu dzierżawy rolniczej dzierżawca zobowiązany jest zwrócić
przedmiot dzierżawy w stanie, w jakim powinien się on znajdować zgodnie z
zasadami prawidłowej gospodarki rolnej.
2. Zwrot przedmiotu dzierżawy powinien nastąpić bezpośrednio po upływie okresu
dzierżawy, bez zbędnej zwłoki, w terminie określonym przez wydzierżawiającego.
16

3. Z przekazania przedmiotu dzierżawy wydzierżawiającemu sporządza się protokół na
zasadach określonych art. 8.
4. W przypadku nie sporządzenia protokołu, o którym mowa w ust. 3, w ciągu
miesiąca od zwrotu przedmiotu dzierżawy, domniemywa się, że przedmiot
dzierżawy został wydany w stanie zdatnym do użytku zgodnie z jego
przeznaczeniem. Domniemanie to nie powstaje, gdy jedna ze stron odmawia
udziału w sporządzeniu protokołu.
5. Jeżeli dzierżawca zwleka ze zwrotem przedmiotu dzierżawy rolniczej za okres
zwłoki, w którym przedmiot dzierżawy pozostawał dalej w jego posiadaniu winien
zapłacić wydzierżawiającemu sumę jaką winien by zapłacić wydzierżawiającemu,
według ostatnich stawek czynszowych ustalonych pomiędzy stronami, gdyby
dzierżawa nadal trwała. Zapłata taka nie wyklucza roszczeń odszkodowawczych
wydzierżawiającego.
Art. 49.
Jeżeli po upływie okresu dzierżawy rolniczej dzierżawca używa dalej przedmiotu
dzierżawy, zaś wydzierżawiający w ciągu 6 miesięcy nie podjął kroków mających na
celu ponowne objęcie przedmiotu dzierżawy, dzierżawa krótkoterminowa przedłuża
się, jeśli dzierżawca wyrazi taką wolę, na dotychczasowych warunkach, na następny
okres, na który została uprzednio zawarta, zaś dzierżawa długoterminowa przedłuża się
o 5 lat. Przedłużenie takie jest możliwe tylko jeden raz.
Art. 50.
Jeżeli w ciągu 1 roku po ustaniu długoterminowej dzierżawy rolniczej
wydzierżawiający zamierza oddać w dzierżawę osobie trzeciej, przedmiot
dotychczasowej dzierżawy lub przynajmniej 75% jego powierzchni, dotychczasowemu
dzierżawcy przysługuje ustawowe pierwszeństwo ponownego wzięcia w dzierżawę
przedmiotu byłej dzierżawy bądź jego części jeżeli:
1) dzierżawca nie dopuścił się w okresie dzierżawy zwłoki z zapłatą czynszu,
2) dzierżawca przez cały czas trwania dzierżawy prowadził na przedmiocie
dzierżawy racjonalną gospodarkę rolną,
3) w okresie trwania dzierżawy rolniczej przedmiot dzierżawy nie był
poddzierżawiany bądź oddawany w bezpłatne używanie osobie trzeciej.
Art. 51
Pierwszeństwo ponownego zawarcia umowy dzierżawy rolniczej nie przysługuje
dotychczasowemu dzierżawcy jeżeli:
1) nowym
dzierżawcą są zstępni, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa
wydzierżawiającego,
2) przedmiotem nowej dzierżawy ma być całe gospodarstwo bądź
przedsiębiorstwo wydzierżawiającego, a przedmiot uprzedniej dzierżawy
stanowił jedynie jego część.
17


Art. 52
Do pierwszeństwa ponownego zawarcia umowy dzierżawy rolniczej przez
dotychczasowego dzierżawcę stosuje się odpowiednio przepisy o ustawowym prawie
pierwokupu dzierżawcy zawarte w art. 35.

Rozdział 7
Przepisy końcowe
Art. 53.
Uchyla się art. 3 ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Tekst
jedn. Dz. U. 2012 r. poz. 803 z późn. zm.).

Art. 54.
Do umów dzierżawy rolniczej mających za swój przedmiot obiekty wymienione w art.
3, a zawartych przed wejściem w życie niniejszej ustawy, stosuje się nowe przepisy
chyba, że treść tych umów zawiera postanowienia odmienne.

Art. 55
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.












18

UZASADNIENIE
1. Szczególna regulacja dzierżaw rolnych w Polsce ma charakter okazjonalny i
wycinkowy. W Kodeksie cywilnym znajdujemy tylko trzy przepisy dotyczące
dzierżaw rolnych. Dotyczą one kwestii o charakterze, dla dzierżaw rolnych
drugorzędnym. Z kolei ustawa z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa dotyczy tylko gruntów rolnych
wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Z wyjątkiem
kwestii proceduralnych związanych z ustaleniem osoby dzierżawcy, zasad
ustalenia czynszu dzierżawnego oraz regulacji pierwszeństwa nabycia gruntów
Skarbu Państwa przez dzierżawców pozostawia ona poza swym zasięgiem całą
pozostałą problematykę prawną dzierżaw rolnych. W szczególności pomija, co jest
bardzo istotne, regulację całej struktury wewnętrznej stosunku dzierżawy rolniczej.
2. W konsekwencji większość kwestii dotyczących praw i obowiązków stron
dzierżawy rolniczej, powstania i ustania tego stosunku, wzajemnych rozliczeń z
tytułu nakładów na przedmiot dzierżawy, zarówno gdy chodzi o dzierżawę
gruntów prywatnych jak i państwowych, regulowana jest przez przepisy Kodeksu
cywilnego. Ze względu na szczupłość regulacji kodeksu cywilnego dotyczących
dzierżawy znaczna część problematyki dzierżaw, w tym rolniczych, regulowana
jest przez przepisy o najmie (odesłanie z art. 694 Kodeksu cywilnego) – instytucji
typowo „miejskiej” nie uwzględniającej specyfiki organizacji gospodarstwa
rolnego oraz specyfiki procesów produkcyjnych w rolnictwie.
3. Aktualny, mało zadawalający, stan prawnej regulacji dzierżaw rolnych w Polsce
jest wynikiem faktu, iż w okresie prac nad Kodeksem cywilnym (lata 1950 – 60)
władze PRL traktowały dzierżawę w rolnictwie jako relikt dawnego ustroju,
instytucję która w miarę postępowania procesu socjalizacji rolnictwa wypadnie z
obrotu gospodarczego. W konsekwencji z przepisów o dzierżawie wykluczono
znacznie bardziej rozbudowane rozwiązania Kodeksu zobowiązań z 1933 r,
uwzględniające specyfikę dzierżaw rolnych.
4. Stało się jednak inaczej. Po 1990 r. i likwidacji PPGR w rękach Zasobu Własności
Rolnej Skarbu Państwa znalazło się około 4,6 mln ha gruntów, z których większość
oddawano w dzierżawę, by z czynszów dzierżawnych spłacić długi PPGR
obciążające Skarb Państwa. Zaowocowało to powstaniem pewnej grupy przepisów
w ustawie z 19 października 1991 o gospodarowaniu gruntami rolnymi Skarbu
Państwa dotyczących dzierżaw gruntów Zasobu. Jak wskazano powyżej w pkt 1,
regulacja ta ma jednakże tylko charakter wycinkowy.
5. Równocześnie, równolegle z dzierżawą gruntów Zasobu, rozwijała się i dalej
rozwija dzierżawa gruntów prywatnych zwłaszcza, odkąd oddanie przez rolnika
gruntów w dzierżawę dziesięcioletnią uznane zostało w przepisach z 20 grudnia
1990 r. o zaopatrzeniu emerytalnym rolników jako jedna z przesłanek nabycia
prawa do emerytury rolniczej. W chwili obecnej dzierżawa gruntów prywatnych
obejmuje obszar mniej więcej 1,4 mln ha. Do dzierżawy tej nie stosują się, jak
19