Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

UZASADNIENIE

Podjęcie prac nad przygotowaniem projektu ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi spowodowane było potrzebą dostosowania
przepisów ustawy do zmieniających się potrzeb nadzoru epidemiologicznego oraz zwalczania
chorób zakaźnych. Ponadto istnieje konieczność dostosowania przepisów o finansowaniu zadań
Państwowej Inspekcji Sanitarnej, które są określone ustawą z dnia 5
grudnia 2008 r.
o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570,
z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, do faktycznych źródeł finansowania działalności stacji
sanitarno-epidemiologicznych, które zostały zmienione ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r.
o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji
publicznej w województwie (Dz. U. Nr 92, poz. 753, z późn. zm.). Zgodnie z art. 5 tej ustawy,
z dniem 1 stycznia 2010 r. uległa zmianie podległość organizacyjna, a co się z tym wiąże – jest
niezwykle istotne – sposób finansowania Państwowej Inspekcji Sanitarnej – z części budżetu
państwa pozostającej w dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia na finansowanie
z części pozostającej w dyspozycji wojewody.
Na potrzebę nowelizacji wskazywały zarówno doświadczenia ze stosowania ustawy zebrane
przez przedstawicieli administracji centralnej – Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz
Ministerstwa Zdrowia, instytutów badawczych, jak również przedstawicieli powiatowych
i wojewódzkich organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zmiany obejmują również te przepisy
ustawy, które będąc niejednoznacznie sformułowane, powodowały wątpliwości interpretacyjne.
Ponadto projektowane zmiany ustawy wynikają z potrzeby dostosowania jej terminologii do
regulacji zawartych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U.
Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności
(Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 935, z późn. zm.).
Dostosowanie przepisów o źródle finansowania wybranych działań Inspekcji do stanu prawno-
-faktycznego
Nowelizacja dostosowuje przepisy ustawy w zakresie finansowania działań Państwowej Inspekcji
Sanitarnej do zmian organizacji i finansowania Państwowej Inspekcji Sanitarnej, które zostały
wprowadzone z dniem 1 stycznia 2010 r., zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r.
o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji
publicznej w województwie. W związku z powyższym, w nowelizowanym art. 8 ust. 3 ustawy
jako źródło finansowania zadań realizowanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne
wskazano, w oparciu o istniejący od dnia 1 stycznia 2010 r. stan prawny, część budżetu państwa
pozostającą w dyspozycji wojewody. Określone w zmienianym art. 8 ustawy badania dla celów
sanitarno-epidemiologicznych były zarówno przed dniem 1 stycznia 2010 r., jak i po tej dacie,
wykonywane w ramach ustawowej działalności stacji sanitarno-epidemiologicznych przez jej
laboratoria i finansowane w ramach środków na działalność bieżącą, którymi stacje te dysponują,
a więc de facto każdorazowo przez tego dysponenta części budżetowej, który finansuje
działalność stacji jako podmiotu administracji.
Analogiczna zmiana jest wprowadzana w art. 29a ust. 3 (poprzednio art. 45 ust. 3 ustawy)
dotyczącym kosztów finansowania systemów nadzoru wybiórczego w odniesieniu do wybranych
chorób.
Powyższe zmiany mają charakter formalnoprawny i nie nakładają na stacje sanitarno-
-epidemiologiczne nowych zadań ani nie powodują zwiększenia wydatków na ich działalność
ponad te koszty, które wynikają z już obowiązujących przepisów ustawy o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Równocześnie biorąc pod uwagę wysokie koszty, które musiałyby zostać poniesione przez
powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne począwszy od dnia wejścia w życie nowych
przepisów wykonawczych do ustawy w roku 2012 i przez następne lata, zrezygnowano
z
przepisów, które wprowadzały refundację kosztów zgłoszeń niepożądanych odczynów
poszczepiennych (art. 21 ust. 9 ustawy) oraz zachorowań (art. 27 ust. 7 ustawy) dokonywanych
przez lekarzy i felczerów oraz refundacji kosztów zgłoszeń dodatnich wyników badań
laboratoryjnych (art. 29 ust. 6 ustawy) dokonywanych przez kierowników laboratoriów.
W związku z powyższym zrezygnowano również z przepisów zobowiązujących lekarzy
i felczerów oraz kierowników laboratoriów (art. 27 ust. 3, 5 i 6 oraz art. 29 ust. 2, 4 – 6 i ust. 7
pkt 5 i 6 ustawy) do prowadzenia rejestrów dokonanych zgłoszeń. Rejestry te miały charakter
wyłącznie administracyjno-księgowy i miały służyć kontroli rozliczeń finansowych w zakresie
refundacji dokonanych zgłoszeń.
2
Doprecyzowanie katalogu możliwego ograniczenia praw i wolności w związku ze zwalczaniem
chorób zakaźnych
Projektowana ustawa poprzez zmianę art. 5 ust. 1 ustawy doprecyzowuje katalog obowiązków,
które mogą być nałożone w sytuacjach i przez organy określone w ustawie, na osoby
przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez uzupełnienie go o inne obowiązki
rozproszone w różnych przepisach ustawy. Zmiana ta ma charakter redakcyjny i porządkujący –
nie poszerza katalogu ograniczeń ponad te, które są dopuszczone na podstawie obowiązujących
przepisów ustawy.
Przykładowo przepis art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy w dotychczasowym kształcie wymienia jedynie
obowiązek poddawania się szczepieniom ochronnym prowadzonym w ramach Programu
Szczepień Ochronnych. Należy zwrócić uwagę, że nie wyczerpuje w ten sposób wszystkich
sytuacji, w których ustawa przewiduje możliwość nałożenia obowiązku szczepień ochronnych –
obowiązek poddania się innym szczepieniom ochronnym niż te, o których mowa w Programie
Szczepień Ochronnych, przewiduje bowiem również dotychczasowy art. 46 ust. 3 ustawy.
Przepisy art. 5 ust. 1 ustawy zostały również uzupełnione o wymienione w art. 40 ust. 2 ustawy
obowiązki w zakresie profilaktycznego stosowania leków wobec osób po narażeniu na kontakt
z osobą chorą lub zakażoną.
Ochrona danych osobowych
Szczególny nacisk w nowelizacji został położony na kwestie ochrony danych osobowych.
Poprzez doprecyzowanie wprowadzone w nowym przepisie (art. 5 ust. 1 pkt 4) ściśle
zdefiniowano podmioty uprawnione do przetwarzania danych osobowych uzyskanych w celu
sprawowania nadzoru epidemiologicznego, zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób
zakaźnych oraz nadzoru nad realizacją związanych z tym obowiązków przez osoby przebywające
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Opracowując projekt ustawy, szczególną uwagę poświęcono zastosowaniu rozwiązań
legislacyjnych gwarantujących przestrzeganie zasady proporcjonalności oraz adekwatności
zakresu i treści merytorycznej danych osobowych, których zbieranie jest dopuszczone ustawą,
w stosunku do celu ich przetwarzania, jakim jest ochrona zdrowia publicznego. Przykładem
takich rozwiązań są przepisy dotyczące dochodzenia epidemiologicznego (dodawany art. 32a
3
ust. 2). W związku z przeprowadzoną analizą ustawy proponuje się uchylenie niezgodnej
z faktyczną treścią ustawy definicji legalnej terminu „informacje” (art. 2 pkt 10 ustawy). Jest to
uzasadnione również faktem, iż obowiązująca dla całości systemu polskiego prawa definicja
legalna odnosząca się do danych osobowych została sformułowana w ustawie z dnia 29 sierpnia
1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm.),
a we wszystkich sytuacjach, w których przetwarzanie danych osobowych zostało dopuszczone
ustawą – odpowiednie przepisy każdorazowo wyznaczają ich maksymalny zakres poprzez ich
enumeratywne wyliczenie.
Dochodzenie epidemiologiczne
Przepisy dodawanego art. 32a regulują kwestie związane z informacją na temat osób narażonych
na biologiczne czynniki chorobotwórcze. Ma to niezwykle istotne znaczenie w przypadku wielu
dochodzeń epidemiologicznych począwszy od tych, które są prowadzone w związku
np. z zachorowaniami wywołanymi spożyciem skażonej żywności (np. salmonelozy), aż po
przypadki narażenia na kontakt z osobą chorą na chorobę wysoko zakaźną i szczególnie
niebezpieczną w czasie wielogodzinnych podróży lotniczych (wirusowe gorączki krwotoczne,
SARS, wysoce patogenna grypa ptaków A(H5N1), grypa pandemiczna), jak również w stosunku
do osób pokąsanych przez zwierzęta i potencjalnie w ten sposób narażonych na zakażenie
wścieklizną.
Proponowana zmiana umożliwi organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej niezwłoczne podjęcie
stosownych działań przeciwepidemicznych w celu jak najszybszego przerwania dróg szerzenia
się zakażenia, unieszkodliwienia źródła zakażenia lub zastosowania szczepień ochronnych albo
farmakoprofilaktyki.
Główny Inspektor Sanitarny i państwowi graniczni inspektorzy sanitarni
Z dniem 1 stycznia 2010 r. Główny Inspektor Sanitarny stał się organem właściwym do
bezpośredniego podejmowania działań w sytuacji powzięcia informacji lub podejrzenia
zagrożenia epidemiologicznego oraz sprawowania bezpośredniego nadzoru nad działalnością
państwowych granicznych inspektorów sanitarnych. W związku z powyższym Główny Inspektor
Sanitarny został, obok inspektorów powiatowych i wojewódzkich, wskazany jako właściwy do
4
prowadzenia dochodzeń epidemiologicznych (dodawany art.
32a), w
szczególności tych
o charakterze transgranicznym – związanych z podróżami międzynarodowymi.
Ponadto w projekcie ustawy wskazano w przepisach kompetencyjnych państwowego
granicznego inspektora sanitarnego jako organ właściwy w zakresie nadzoru epidemiologicznego
(zmieniany art. 27 ust. 1 i 8) oraz podejmowania stosownych działań zapobiegawczych
i przeciwepidemicznych (zmieniany art. 33). W związku z powyższym dokonywana jest również
zmiana art. 37 ust. 3 ustawy, w celu wskazania państwowego granicznego inspektora sanitarnego
jako jeden z organów upoważnionych (w przypadku stwierdzenia u chorego braku wskazań
zdrowotnych i epidemiologicznych do hospitalizacji) do uchylania obowiązku hospitalizacji,
nakładanego w drodze decyzji, o której mowa w art. 33 ust. 1 ustawy.
Ponadto doprecyzowano przepisy art. 27 ust. 8 ustawy odnoszące się do sytuacji wystąpienia
zachorowania na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lub zgonu z powodu takiej
choroby członka załogi lub pasażera odbywającego podróż międzynarodową w zakresie sposobu
przekazywania tych informacji do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zgodnie
z
projektowanym przepisem dowódca statku powietrznego za pośrednictwem instytucji
zapewniających służby ruchu lotniczego, kapitan statku morskiego osobiście lub za
pośrednictwem Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa, agenta statku lub kapitanatu portu,
kierujący środkiem transportu drogowego oraz pilot wycieczki lub przewodnik turystyczny są
obowiązani do niezwłocznego zgłoszenia tego faktu, dostępnymi środkami łączności,
państwowemu powiatowemu lub granicznemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu dla
planowanego miejsca przekroczenia granicy państwowej albo portu lotniczego lub morskiego,
a jeżeli podejrzenie o zachorowanie na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lub
zgonu z powodu takiej choroby powzięto po przekroczeniu granicy państwowej państwowemu
powiatowemu inspektorowi sanitarnemu lub państwowemu granicznemu inspektorowi
sanitarnemu właściwemu dla miejsca powzięcia podejrzenia o zachorowanie na taką chorobę lub
zgonu z powodu takiej choroby.
Określenie form i trybu współdziałania między organami różnych inspekcji
W kwestii określenia form i trybu współdziałania między organami Państwowej Inspekcji
Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych, Inspekcji Weterynaryjnej, Wojskowej Inspekcji Weterynaryjnej oraz Inspekcji
5