Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz innych ustaw

w wyniku rozliczenia tej transakcji w stosunku do podmiotu
rozliczającego (świadczenie rozliczeniowe), albo
2) w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2:
a) strona transakcji staje się uprawniona lub zobowiązana do
świadczenia w zakresie wynikającym z transakcji w stosunku
do uczestnika, który na podstawie zawartej z nią umowy
zobowiązał się do wykonywania zadań strony rozliczenia
zawieranych przez nią transakcji,
b) uczestnik, o którym mowa w lit. a, staje się uprawniony lub
zobowiązany do świadczenia rozliczeniowego w stosunku do
podmiotu rozliczającego
- (nowacja
rozliczeniowa).
4. W przypadku, o którym mowa w ust.1 pkt 2, uczestnik będący stroną
rozliczenia jest uprawniony do spełnienia
świadczenia
rozliczeniowego ze środków pieniężnych lub instrumentów
finansowych podmiotu, który zawarł transakcję.
5. Skierowanie przez strony transakcji do rozliczenia , oznacza, że
wyrażają one zgodę na zasady i sposób jej rozliczenia określone w
regulaminie podmiotu rozliczającego.
6. Ustalenie świadczenia rozliczeniowego następuje na podstawie treści
stosunków zobowiązaniowych wynikających z zawartych transakcji,
z uwzględnieniem art. 45d.
7. Od chwili przyjęcia transakcji do rozliczenia przez podmiot
rozliczający uczestnik będący stroną rozliczenia i podmiot
rozliczający mogą powoływać się wyłącznie na zarzuty wynikające
ze stosunków prawnych powstałych w miejsce zawartych transakcji,
z uwzględnieniem art. 45g ust. 3 pkt 2.
8. Jeżeli w dniu albo po dniu dokonania rozrachunku transakcji
zawartej przez podmiot nie będący stroną rozliczenia, lecz przed
dniem zapisania na rachunku papierów wartościowych tego podmiotu
nabywanych przez niego w wyniku tej transakcji instrumentów
finansowych, nastąpiło ustalenie prawa do pożytków z tych
instrumentów finansowych, uczestnik będący stroną rozliczenia - z
chwilą otrzymania tych pożytków - staje się zobowiązany do ich
wydania stronie transakcji.
9.
wiadczenie, o którym mowa w ust. 3 pkt 2 lit. a, staje się
wymagalne z dniem dokonania rozrachunku transakcji.
10. Spełnienie świadczenia rozliczeniowego, którego przedmiotem są
papiery wartościowe:
1) w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 – następuje poprzez,
odpowiednio, uznanie konta depozytowego albo rachunku
papierów wartościowych, wskazanego przez stronę transakcji
podmiotowi rozliczającemu;
2) w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 – następuje poprzez
uznanie konta depozytowego, wskazanego przez stronę
rozliczenia podmiotowi rozliczającemu, któremu odpowiada
 
5
rachunek papierów wartościowych prowadzony dla strony
transakcji.
11. Nabycie papierów wartościowych będących przedmiotem transakcji
na podstawie ust. 3 pkt 2 przez uczestnika będącego stroną
rozliczenia tej transakcji powoduje powstanie po stronie tego
uczestnika obowiązków określonych w przepisach rozdziału 4
ustawy o ofercie publicznej wyłącznie w przypadku, gdy papiery te
pozostają zapisane na jego rachunku papierów wartościowych w dniu
następującym po dniu rozrachunku tej transakcji. Przepis ten stosuje
się odpowiednio do nabycia papierów wartościowych przez podmiot
rozliczający na podstawie ust. 3.
12. Do nowacji rozliczeniowej nie stosuje się przepisów art. 506-525
ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks Cywilny.
13. W przypadku ogłoszenia upadłości podmiotu rozliczającego, art. 85
ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze stosuje się odpowiednio do
stosunków prawnych powstałych w wyniku nowacji rozliczeniowej,
których przedmiotem jest świadczenie rozliczeniowe ustalone na
podstawie treści stosunków zobowiązaniowych wynikających z
transakcji zawartych na podstawie umowy ramowej, o której mowa
w art. 85 ust. 1 tej ustawy.
14. Rozliczenie transakcji w sposób, o którym mowa w ust. 1, nie
powoduje powstania obowiązków podatkowych z tytułu wstąpienia
w prawa i obowiązki wynikające z tej transakcji w związku z jej
rozliczeniem.”;
6) w art. 48 ust. 15 i 16 otrzymują brzmienie:
„15. Rada nadzorcza spółki, której zostało przekazane wykonywanie czynności z
zakresu zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 1-6 lub ust. 2, na wniosek
zarządu tej spółki, uchwala regulamin wykonywanych czynności, do którego
stosuje się odpowiednio art. 50 ust. 4-7.
16. Regulamin, o którym mowa w ust. 15, oraz jego zmiany są zatwierdzane
przez Komisję. Zatwierdzenie regulaminu i jego zmian, w zakresie
wskazanym w art. 50 ust. 4 pkt 1, 4-6, 13, 14 i 16 oraz art. 45h ust.2 następuje
po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Przepis art. 50
ust. 3 stosuje się odpowiednio.”;
7) art. 50 otrzymuje brzmienie:
„Art. 50. 1. Rada nadzorcza Krajowego Depozytu, na wniosek zarządu, uchwala
regulamin Krajowego Depozytu.
2. Regulamin Krajowego Depozytu i jego zmiany są zatwierdzane przez
Komisję. Zatwierdzenie regulaminu i jego zmian, w zakresie
wskazanym w ust. 4 pkt 1, 4-6, 13, 14, 16 oraz art. 45h ust.2
następuje po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku
Polskiego.
 
6


3. Komisja odmawia zatwierdzenia zmian regulaminu Krajowego
Depozytu, jeżeli proponowane zmiany są sprzeczne z przepisami
prawa lub mogłyby naruszyć bezpieczeństwo obrotu.
4. W zakresie czynności wykonywanych przez Krajowy Depozyt,
regulamin określa w szczególności:
1) prawa i obowiązki uczestników, tryb i szczegółowe zasady
postępowania w związku z nabywaniem lub utratą statusu
uczestnika;
2) sposób rejestracji instrumentów finansowych w Krajowym
Depozycie, jak również prowadzenia przez uczestników
rachunków papierów wartościowych, rachunków zbiorczych i
innych rachunków związanych z obsługą rachunków papierów
wartościowych;
3) zasady dokonywania redukcji wartości lub liczby akcji oraz tryb
dokonywania przez emitenta zwrotu wartości akcji w zakresie
przeprowadzonej redukcji, w przypadku o którym mowa w art.
56;
4) sposób i tryb rozliczania transakcji;
5) sposób i tryb rozliczania transakcji, o których mowa w art. 7 ust.
5 i 5a, szczególne obowiązki uczestników zobowiązanych do
wykonywania obowiązków wynikających z rozliczeń tych
transakcji oraz środki dyscyplinujące, które mogą być
podejmowane wobec takich uczestników;
6) sposób obsługi rachunków pieniężnych uczestników;
7) sposób obsługi realizacji zobowiązań emitentów wobec
uprawnionych z papierów wartościowych;
8) tryb wystawiania przez Krajowy Depozyt świadectw oraz
zaświadczeń, o których mowa w której częścią składową
jest wykorzystanie mechanizmu polegającego na tym, że podmiot rozliczający transakcje
staje się kupującym dla każdego sprzedającego i sprzedającym dla każdego kupującego,
wygaszając w ten sposób prawa i obowiązki pierwotnych stron względem siebie.

Tym samym nie ma możliwości stosowania na podstawie obecnie obowiązującego prawa
polskiego zapisów rozporządzenia EMIR, bez zmian polegających na wprowadzeniu
mechanizmu, dzięki któremu podmiot rozliczający transakcje wstąpi w procesie rozliczenia w
prawa i obowiązki stron transakcji.

Bez dokonania odpowiednich zmian, polski rynek kapitałowy nie będzie w momencie wejścia
w życie Rozporządzenia EMIR należycie przygotowany (izba rozliczeniowa, która uzyskała
zezwolenie na świadczenie swoich usług przed datą wejścia w życie tego rozporządzenia,
będzie miała 6 miesięcy na dostosowanie się do jego wymogów, pod warunkiem jednak, że
pełni funkcję partnera centralnego). To natomiast spowoduje wykluczenie krajowych
podmiotów z rynku, ponieważ nie będą mogły efektywnie wykonywać zadania partnera
centralnego. Z kolei transakcje zawierane na rynku będę musiały być kierowane do
zagranicznych izb rozliczeniowych, które wykonują te zadania ze stratą dla bezpieczeństwa
krajowego systemu finansowego. W związku z tym krajowe podmioty nie będą miały
możliwości konkurowania z zagranicznymi izbami rozliczeniowymi, zaś dochody z tytułu
rozliczeń będą umiejscowione poza granicami RP.

Nowacja rozliczeniowa jest konstrukcją umowną, odrębną od innych konstrukcji
cywilnoprawnych określonych w przepisach Kodeksu cywilnego (art. 506-525), która została
określona wyłącznie na potrzeby procesu rozliczenia transakcji zawieranych na rynku
finansowym. Polega ona na tym, że w momencie przyjęcia przez izbę rozliczeniową
transakcji do rozliczenia podmiot ten wstępuje w prawa i obowiązki pierwotnych stron
transakcji. Wprowadzenie mechanizmu nowacji czyni zatem izbę rozliczeniową podmiotem

1 Funkcja centralnego partnera polega na wstąpieniu podmiotu będącego izbą rozliczeniową w miejsce każdej
strony transakcji, czyli przejęciu jej praw i obowiązków związanych z wykonaniem zawartej transakcji na rynku
finansowym
bezpośrednio odpowiedzialnym za rozliczenie transakcji, jako że z momentem przyjęcia
transakcji do rozliczenia musi doprowadzić do wykonania transakcji, także z wykorzystaniem
własnego majątku w celu spełnienia świadczeń, jakie wynikają z tych transakcji. Tym samym
wzmacnia to system dokonywanych rozliczeń, ponieważ gwarantuje stronom transakcji jej
wykonanie. Wprowadzając tę zmianę spełnione zostaną więc międzynarodowe standardy,
przez co podniesie się konkurencyjność polskiego rynku kapitałowego. Warto przy tym
wskazać, że zgodnie z IV aktualizacją dyrektywy o wymogach kapitałowych (Dyrektyw
2006/48/EC i 2006/49/EC) oraz pracami Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego
uwypuklone mają być różnice w zakresie wymagań kapitałowych pomiędzy transakcjami
rozliczanymi centralnie, tj. przez izby rozliczeniowe, które pełnią funkcję partnera
centralnego, a innymi transakcjami.

Konstrukcja nowacji rozliczeniowej, zgodnie z projektem, będzie mogła znaleźć
zastosowanie w stosunku do transakcji zawieranych na rynku zorganizowanym (giełdowym,
pozagiełdowym oraz w obrocie alternatywnym), jak również zawieranych poza tym rynkiem.

W szczególności w czasach określonych jako czasy o zwiększonym ryzyku inwestycyjnym
kwestia stosowania mechanizmu nowacji rozliczeniowej staje się istotnym elementem dla
podejmowania decyzji przez inwestorów krajowych i zagranicznych. To właśnie model
partnera centralnego, którego nowacja jest częścią ogranicza ryzyko niewypłacalności
drugiej strony transakcji. Brak takich rozwiązań w 2008r. był jedną z przyczyn ograniczenia
płynności na rynku międzybankowym, gdzie banki w lepszej kondycji finansowej nie chciały
zawierać transakcji z innymi bankami o niepewnej sytuacji finansowej. W przypadku
zastosowania mechanizmu nowacji ryzyko to przejmie izba rozliczeniowa ( w polskich
warunkach KDPW_CCP S.A.), posiadająca w tym celu odpowiednie kapitały i system
gwarantowania rozliczeń na wypadek niewypłacalności strony transakcji.

Tym samym projekt ten powinien być uznany jako priorytetowy na rynku kapitałowym z
uwagi na niepewność finansową występująca na rynku oraz przepisy unijne, których
wprowadzenie (bez odpowiednich zmian w prawie polskim – nowacja rozliczeniowa)
spowoduje przeniesienie rynku rozliczeń do zagranicznych systemów.

Identyfikacja zmian
Przedmiotowe zmiany obejmują przede wszystkim następujące zmiany w ustawie z dnia 29
lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi:
- art. 45b
Zmiana definicji rozliczenia polegająca na uwzględnieniu w procesie rozliczenia nowacji
rozliczeniowej,

- art. 45e
Zmiana polegająca na wyłączeniu z masy upadłości uczestnika przedmiotu zabezpieczenia
ustanowionego przez podmiot zawierający transakcje poza obrotem zorganizowanym, które
na podstawie przepisów podlegają obowiązkowi rozliczenia przez izbę,

- dodanie art. 45g
Zmiana ma na celu uwzględnienie w procesie rozliczenia przypadku, w którym rozliczane
transakcje są zawierane przez podmiot nie będący stroną rozliczenia. Dodany przepis
przewiduje wówczas konieczność rozliczania tych transakcji wyłącznie za pośrednictwem
przez uczestnika izby rozliczeniowej, który będzie stroną rozliczenia,

- dodanie art. 45h
Zmiana wprowadzająca mechanizm nowacji rozliczeniowej oraz regulująca skutki jego
zastosowania,

- art. 50, art. 68b
Zmiany polegające na wprowadzeniu dodatkowego zakresu w regulacjach izby,

- art. 68
Zmiana ma umożliwić w szczególności organizowanie funduszy zabezpieczających dla
transakcji zawieranych poza rynkiem zorganizowanym,

- art. 68a
Zmiana ma w szczególności umożliwić podmiotom prowadzącym izbę rozliczeniową
rozliczać transakcje zawierane poza rynkiem zorganizowanym, które na podstawie
przepisów podlegają obowiązkowi rozliczenia przez izbę,

- inne zmiany dostosowujące (art. 45d, art. 45f, art. 48, art. 59, art. 68c, art. 156) .

Ponadto proponuje się wprowadzenie zmian dostosowujących w innych ustawach:
- w ustawie o ofercie publicznej (art. 67, art. 90).

OCENA SKUTKÓW WPROWADZENIA NOWACJI ROZLICZENIOWEJ W PRAWIE
POLSKIM

Podmioty, na które oddziałują projektowane zmiany.
Projektowane zmiany oddziałują na krajowe izby rozliczeniowe oraz strony transakcji
zawartych na rynku finansowym.

Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych.
Projektowane zmiany nie będą miały wpływu na sektor finansów publicznych, w tym budżet
państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość.
Projektowane zmiany będą miały wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość,
ponieważ zapewniają konkurencyjność krajowych izb rozliczeniowych wobec zagranicznych
podmiotów.

Wskazanie źródeł finansowania.
Projektowane zamiany nie pociągają za sobą obciążeń ze strony finansów publicznych.

Zgodność z prawem Unii Europejskiej.
Projektowane zmiany są zgodne z prawem Unii Europejskiej.