Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw

- dane podlegające wpisowi są istotne;
- dokumenty stanowiące podstawę wpisu znajdują się w aktach rejestrowych.
W świetle tego, co wskazano powyżej w zakresie braku efektywności pewnej grupy
postępowań przymuszających, stwierdzić należy, że również omawiany przepis winien zostać
zmieniony.
Jeżeli zatem (na podstawie projektowanych zmian art. 24 ustawy o KRS) możliwe
będzie odstąpienie od wszczęcia postępowania przymuszającego lub jego umarzanie ze
względu na oczywisty brak efektywności takiego postępowania, to dla realizacji zasady
prawdziwości wpisu, sąd rejestrowy powinien mieć możliwość wykreślania wpisów
nieaktualnych z urzędu bez konieczności przeprowadzania postępowania przymuszającego.
Jak wskazuje 13-letnie doświadczenie sądów rejestrowych, nierzadko zdarzają się
przypadki, gdy sąd rejestrowy posiadając komplet dokumentów stanowiących podstawę
wpisu, ze względu na interes i ochronę osób trzecich i bezpieczeństwo obrotu powinien mieć
możliwość dokonania stosownego wpisu, bez przeprowadzania postępowania
przymuszającego. Przykładowo, gdy w rejestrze nie został wpisany nowy skład zarządu
spółki (a w aktach rejestrowych znajdują się dokumenty stanowiące podstawę wpisu), a
spółka została pozwana w procesie i ze względu na brak wpisu w rejestrze powód nie może
wykazać prawidłowej reprezentacji spółki, spółka zaś – jako pozwany – dążąc do zawieszenia
postępowania nie składa wniosku o wpis do rejestru. W takiej sytuacji dla ochrony osób
trzecich (powoda), sąd rejestrowy powinien mieć możliwość dokonania zarówno wykreślenia
jak i wpisu w rejestrze z urzędu.
Wydaje się również zasadne odejście od różnicowania przesłanek dokonania przez sąd
wpisu lub wykreślenia wpisu z urzędu i wyraźne wskazanie, że w przypadkach
uzasadnionych bezpieczeństwem obrotu sąd rejestrowy może dokonać z urzędu wykreślenia
danych niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy lub wpisu danych odpowiadających
rzeczywistemu stanowi rzeczy, jeżeli dokumenty stanowiące podstawę wykreślenia lub wpisu
znajdują się w aktach rejestrowych, a dane te są istotne.
Oczywiście wpis z urzędu, stanowić będzie – tak jak dotychczas – wyjątek od ogólnej
zasady dokonywania wpisów na wniosek.
Co prawda, sądy rejestrowe zgłaszają przypadki, gdy podmioty pragnąc uniknąć
obowiązku uiszczania opłat sądowych żądają od sądów rejestrowych dokonywania wpisów z
urzędu, jednakże za każdym razem to sąd rejestrowy będzie oceniał, czy zasadne jest
dokonanie wpisu/wykreślenia z urzędu ze względu na bezpieczeństwo obrotu i czy dane
podlegające wpisowi są „istotne”.

3. Wprowadzenie regulacji umożliwiającej sądowi rejestrowemu rozwiązanie i
wykreślenie z rejestru tzw. „martwych podmiotów”

Po 13 latach funkcjonowania Krajowego Rejestru Sądowego (zwanego dalej KRS)
zdefiniowany został (zarówno przez praktykę obrotu gospodarczego jak i orzecznictwo)
problem występowania w tym Rejestrze znacznej liczby podmiotów, które nie wykazują
żadnej aktywności, nie wykonują obowiązków rejestrowych (w tym nie składają sprawozdań
finansowych), nie prowadzą działalności i nie posiadają majątku. Figurowanie w KRS tzw.
„martwych podmiotów” osłabia wiarygodność i rzetelności ujawnianych w rejestrze danych,
który jako rejestr publiczny, na mocy regulacji zawartych w ustawie o Krajowym Rejestrze
Sądowym (a częściowo także w Dyrektywie 2009/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 16 września 2009 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w
państwach członkowskich od spółek w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, w celu
uzyskania ich równoważności, dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i

osób trzecich DZ.U.UE.L.2009.258.11) korzysta z szeregu domniemań.
Przedstawiony problem występuje również w innych krajach Unii Europejskiej.
Porządki prawne Niemiec, Austrii, Wielkiej Brytanii a także Szwajcarii zawierają regulacje
prawne, które prowadzą do swoistego „wygaszania” nieaktywnych spółek. Mając na
względzie, iż zastosowane w ustawodawstwach tych krajów regulacje skutecznie rozwiązują
problem tzw. „martwych podmiotów” i nie były kwestionowane z punktu widzenia ich
zgodności z prawem unijnym, należy sięgnąć do sprawdzonych rozwiązań, z uwzględnieniem
odmienności polskiego systemu prawa.
Na podstawie obowiązujących przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym sąd
rejestrowy również wobec podmiotów już nieaktywnych zobowiązany jest do podejmowania
z urzędu szeregu działań zmierzających do aktualizacji wpisów w rejestrze, lecz (jak już
wskazano powyżej), działania te z góry skazane są na niepowodzenie.
Wzmocnienie pewności obrotu gospodarczego i wiarygodności danych zawartych w
rejestrze wymaga wprowadzenia do systemu prawa nowej regulacji pozwalającej sądom
rejestrowym – po przeprowadzeniu szeregu działań zabezpieczających interesy zarówno
podmiotu wpisanego do rejestru jak i jego wierzycieli – na wydanie orzeczenia o rozwiązaniu
takiego „martwego” podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego w jego
pełnym, tradycyjnym zakresie i wykreślenie podmiotu z KRS.
Wprowadzenie tego rozwiązania wpłynie również pozytywnie na zwiększenie
efektywności działania sądów rejestrowych, które nie będą już tracić czasu na podejmowanie
działań z góry skazanych na niepowodzenie i będą mogły szybciej rozpoznawać wnioski
składane przez strony i sprawniej podejmować czynności nadzorcze (np. wzywać o złożenie
sprawozdania finansowego).
Projektowana regulacja będzie stanowiła wyjątek od zasady, zgodnie z którą
zakończenie bytu prawnego podmiotu inicjuje podjęcie przez właściwy organ podmiotu
uchwały o jego rozwiązaniu, a następnie przeprowadzany jest proces likwidacji mający na
celu zakończenie wszystkich spraw podmiotu (w tym ściągnięcie należności i zapłatę
zobowiązań) i znajdzie zastosowanie tylko wobec określonej kategorii podmiotów tj.
nieaktywnych i nieposiadających majątku, a do wszczęcia postępowania niezbędne będzie
spełnienie choćby jednej z określonych prawem przesłanek.
Podkreślenia wymaga, że prowadzenie pełnego procesu likwidacji w jego
tradycyjnym znaczeniu w odniesieniu do „martwych” podmiotów nie przynosi oczekiwanego
rezultatu. Po pierwsze - brak majątku wyklucza możliwość likwidacji polegającej m.in. na
spełnieniu wymagalnych zobowiązań podmiotu. To konieczność podjęcia czynności
dotyczących majątku rozwiązywanego podmiotu uzasadnia wszczęcie tej procedury i
powołanie likwidatora, który ma dążyć do zakończenia spraw podmiotu przez wypełnienie
zobowiązań, ściągnięcie wierzytelności i upłynnienie (spieniężenie) majątku.
W odniesieniu do podmiotów nieaktywnych i nieposiadających majątku rola
likwidatora jest iluzoryczna.
Jak wynika z praktyki orzeczniczej powołanie likwidatora, który nie jest w stanie
nawet uzyskać dostępu do dokumentacji podmiotu (brak zarządu podmiotu, brak możliwości
kontaktu ze wspólnikami, brak aktualnego adresu) – co uniemożliwia uzyskanie
jakichkolwiek informacji o podmiocie - czyni postępowanie likwidacyjne iluzorycznym.
Dodatkowo nie można tracić z pola widzenia faktu, że pozyskanie kandydatów na
likwidatorów jest niezwykle utrudnione. Po pierwsze – sąd rejestrowy nie może zapewnić
przyszłego likwidatora, że otrzyma on wynagrodzenie za swoja pracę, gdyż nie ma informacji
o tym, czy podmiot posiada majątek. Ponadto świadomość kandydatów na likwidatorów, że
prowadzone przez nich czynności wobec „martwych” podmiotów z góry skazane są na
niepowodzenie wywołuje niechęć do podjęcia się takiego zadania zwłaszcza, że zgodnie z

treścią art. 280 Kodeksu spółek handlowych do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące
członków zarządu, a zatem również przepisy dotyczące odpowiedzialności (299, ksh, 586-
589 ksh, 592 ksh, 594 ksh, 595 ksh).
W związku z powyższym za zasadne należy uznać wprowadzenie regulacji
pozwalającej na wydanie przez sąd rejestrowy (po przeprowadzeniu stosownego
postępowania) postanowienia o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania klasycznego
postępowania likwidacyjnego i jego wykreśleniu z rejestru.
Sąd rejestrowy byłby jednak zobowiązany do przeprowadzenia czynności
pozwalających na ustalenie, czy podmiot posiada zbywalny majątek i czy prowadzi
działalność (tzw. uproszczone postępowanie likwidacyjne). Czynności te (nawet przy braku
aktywności ze strony samego podmiotu) gwarantowałyby obiektywnie większą pewność
poczynionych ustaleń co do stanu majątku podmiotu, jego sytuacji prawnej i faktycznej,
aniżeli wynik w praktyce często fikcyjnego postępowania likwidacyjnego.
Celem projektowanej regulacji jest maksymalizacja wiarygodności i rzetelności
danych ujętych w Rejestrze, co wzmocni zasadę domniemania prawdziwości wpisów
określoną w art. 17 ust. 1 ustawy o KRS. Założenie bowiem, iż dane wpisane do rejestru są
prawdziwe stoi w sprzeczności z przyzwoleniem na zaleganie w Rejestrze wpisów
dotyczących podmiotów, które w rzeczywistości nie funkcjonują i nie posiadają majątku.
Wykreślenie podmiotu nie posiadającego majątku, który nie prowadzi działalności
stanowi de facto uzgodnienie stanu Rejestru ze stanem rzeczywistym.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że proponowana regulacja uwzględnia
specyfikę polskiego systemu prawnego i zabezpiecza interesy wierzycieli.
Przede wszystkim o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania postępowania
likwidacyjnego i jego wykreśleniu z rejestru orzekał będzie sąd, a postanowienie w tym
przedmiocie jako postanowienie co do istoty sprawy będzie podlegało zaskarżeniu na
ogólnych zasadach. Przed wydaniem orzeczenia przeprowadzone zostanie postępowanie, w
toku którego sąd zobowiązany będzie ustalić, czy podmiot posiada zbywalny majątek i czy
prowadzi działalność.
Rozwiązanie podmiotu przez sąd bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego
będzie nową instytucją w polskim systemie prawa, a przepisy określające przesłanki i tryb
wszczęcia i prowadzenia tego postępowania stanowić będą lex specialis wobec przepisów
dotyczących zakończenia bytu prawnego podmiotu. W obowiązującym stanie prawnym
przepisy regulujące zakończenie bytu (funkcjonowania) podmiotów podlegających rejestracji
w Krajowym Rejestrze Sądowym nie są spójne. Konieczne jest zatem, aby nowa instytucja,
przewidziana jako wyjątek od obowiązujących reguł, której zastosowanie zostało ograniczone
ściśle określonymi przesłankami, stanowiła jednolite rozwiązanie dla wszystkich
podmiotów objętych obowiązkiem rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Dla
podmiotów których status regulują ustawy szczególne w przeważającej większości
przypadków orzeczenie sądu w przedmiocie rozwiązania podmiotu bez przeprowadzania
postępowania likwidacyjnego stanie się nową podstawą rozwiązania podmiotu.
Na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych sąd może orzec o rozwiązaniu
spółki, jednak niezbędne jest wówczas przeprowadzenie jej likwidacji. Wobec spółek prawa
handlowego novum będzie więc polegało na tym, że orzeczenie o rozwiązaniu spółki będzie
stanowiło podstawę do jej wykreślenia z rejestru pomimo, że nie zostało przeprowadzone
postępowanie likwidacyjne.
Proponowane rozwiązanie, przewidujące jedną procedurę odnośnie do wszystkich
„martwych” podmiotów wpisanych do KRS, bez względu na ich formę prawną, ujednolici
sposób procedowania sądu rejestrowego. Ponadto będzie przejrzyste dla stron, gdyż cała
kompleksowa regulacja znajdzie się w jednym akcie prawnym.

Projektowana regulacja określa przesłanki wszczęcia postępowania. Sąd rejestrowy
będzie zobowiązany do wszczęcia postępowania, gdy:
1. Sąd upadłościowy oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając
postępowanie upadłościowe stwierdzi, że materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do
rozwiązania podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego (w tym zakresie
zmieniony zostanie art. 13 oraz 361 prawa upadłościowego i naprawczego przez dodanie
odpowiednio ust. 4 i ust. 2). Zmiany te pozwolą na wykorzystanie zgromadzonego przez sąd
upadłościowy materiału dowodowego co do kondycji finansowej podmiotu i jego wstępną
ocenę skutkującą pozytywnym stwierdzeniem w orzeczeniu, że zachodzą przesłanki do
rozwiązania podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.
2. Sąd upadłościowy oddali wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzy postępowanie
upadłościowe jednak nie zgromadzi wystarczającego materiału dowodowego pozwalającego
na stwierdzenie, że zachodzą przesłanki do rozwiązania podmiotu bez przeprowadzania
likwidacji i nie będzie orzekał w tej kwestii.
3. Sąd rejestrowy wyda postanowienie o odstąpieniu od wszczęcia postępowania
przymuszającego lub jego umorzeniu ( patrz pkt 1). Skoro bowiem z danych zawartych w
aktach rejestrowych (lub uzyskanych w toku prowadzonego postępowania) wynika, że
postępowanie przymuszające nie doprowadzi do wykonania obowiązku rejestrowego ze
względu na brak organu uprawnionego do reprezentacji, brak aktualnego adresu siedziby
podmiotu, brak adresów zamieszkania członków zarządu, to z dużą dozą
prawdopodobieństwa można przyjąć, że podmiot nie prowadzi działalności i nie posiada
majątku. Aby jednak uczynić zadość wymogom Dyrektywy 2009/101/WE niezbędne jest
takie działanie sądu, które doprowadzi do ujawnienia w rejestrze stanu zgodnego ze stanem
rzeczywistym. Skoro zatem postępowanie przymuszające okaże się nieefektywne to sąd
przeprowadzi postępowanie o rozwiązanie podmiotu i jego wykreślenie z KRS i w ten sposób
doprowadzi do ujawnienia w rejestrze stanu faktycznego.
4. Pomimo kierowanych do podmiotu wezwań nie złożył on sprawozdań finansowych
za 2 kolejne lata obrachunkowe. Jeżeli podmiot nie składa sprawozdań finansowych, czyli nie
wykonuje jednego z podstawowych obowiązków rejestrowych, zachodzi uzasadnione
podejrzenie, że nie prowadzi on już działalności, nie posiada majątku. W prawie austriackim
przyjęto, że o ile istnienie majątku spółki nie jest oczywiste, spółka kapitałowa (aż do
wykazania twierdzenia przeciwnego) jest uważana za nieposiadającą majątku, gdy pomimo
wezwań sądu rejestrowego nie przedkłada sprawozdań finansowych przez dwa kolejne lata.
5. Pomimo co najmniej dwukrotnych wezwań sądu podmiot nie wykonuje innych
obowiązków rejestrowych (np. nie zgłasza aktualnego składu zarządu, nie podaje aktualnego
adresu siedziby).
Sąd rejestrowy zobowiązany będzie zawiadomić podmiot, którego postępowanie
dotyczy o jego wszczęciu, wzywając jednocześnie do wykazania, czy podmiot prowadzi
działalność i czy posiada majątek (ze wskazaniem jego ewentualnych składników),
zakreślając 14 dniowy termin do zajęcia stanowiska w sprawie. Jednocześnie sąd rejestrowy
zobowiązany będzie pouczyć podmiot o skutkach jego ewentualnego przemilczenia, tj. o
dalszym prowadzeniu postępowania w przedmiocie rozwiązania podmiotu bez
przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i jego wykreśleniu z rejestru, w tym, o
przeznaczeniu majątku pozostałego po wykreślonym podmiocie.
Zawiadomienie stanowić będzie realizację prawa do wysłuchania podmiotu, którego
przecież prowadzone postępowanie bezpośrednio dotyczy.
Jednakże w praktyce skuteczne doręczenie tzw. „martwemu podmiotowi”
zawiadomienia o wszczęciu postępowania może natrafiać na trudności. Jeżeli podmiot nie ma
organu uprawnionego do reprezentacji, gdy sądowi nie jest znany aktualny adres podmiotu,

gdy brak jakiejkolwiek możliwości kontaktu z podmiotem, nie jest możliwe realne i
skuteczne doręczenie podmiotowi zawiadomienia o wszczęciu postępowania.
W takim przypadku za zasadne należy uznać przyjęcie rozwiązania, zgodnie z którym
podane do publicznej wiadomości ogłoszenie o wszczęciu postępowania wobec konkretnego
podmiotu zastępuje zawiadomienie. Ogłoszenie o wszczęciu postępowania o rozwiązanie i
wykreślenie bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego publikowane będzie w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Sąd może zarządzić zamieszczenie ogłoszenia w
innych jeszcze pismach lub czasopismach oraz podać je do publicznej wiadomości również w
inny sposób, jaki uzna za odpowiedni.
Ponadto, aby takie postępowanie mogło być w ogóle prowadzone w sytuacji, gdy brak
możliwości kontaktu z podmiotem, niezbędne jest dodanie do art. 6943 k.p.c. paragrafu 2a,
zgodnie z którym brak organu powołanego do reprezentacji lub brak w jego składzie
uniemożliwiający prawidłową reprezentację nie będzie stanowić przeszkody do prowadzenia
przez sąd rejestrowy postępowania z urzędu w przedmiocie wpisu (wykreślenia), w tym
również postępowania o rozwiązanie i wykreślenie podmiotu z KRS. W takich przypadkach
wyłączone będzie stosowanie art. 174 § 1 pkt 2 kpc, art. 379 pkt 2 kpc i art. 70 § 1 kpc.
Nadrzędne znaczenie przyznano wiarygodności wpisu w rejestrze. Aby jednak sąd rejestrowy
mógł realizować tę zasadę musi mieć możliwość działania z urzędu również w sytuacji, gdy
podmiot nie ma właściwej reprezentacji. W przeciwnym wypadku, gdy sąd poweźmie
wiadomość, że wpisany do rejestru adres lub skład zarządu jest nieaktualny (a prowadzone
postepowanie przymuszające nie przyniosło efektu lub uznano, że byłoby ono nieefektywne)
nie mógłby wykreślić z rejestru danych nieprawdziwych i nieaktualnych.
Bezwzględne stosowanie art. 6943 § 2 kpc czyniłoby projektowaną regulację zupełnie
nieefektywną, gdyż uniemożliwiałoby prowadzenie postępowania np. w przypadku, gdy
podmiot nie posiada organu uprawnionego do reprezentacji. Podobne do projektowanego
rozwiązanie przyjęto w niemieckim i austriackim systemie prawnym.
W sytuacji, gdy w toku postępowania (aż do jego prawomocnego zakończenia) sąd
poweźmie wiadomość o aktualnym składzie organu uprawnionego do reprezentacji podmiotu
lub jego aktualnym adresie, podmiot – zgodnie z ogólnymi regułami – będzie mógł korzystać
ze statusu uczestnika postępowania.
W tym miejscu podkreślić należy, że postępowania zmierzające do „wygaszenia” w
rejestrze tzw. „martwych podmiotów” w głównej mierze będą dotyczyć właśnie takich
podmiotów, wobec których ich wspólnicy lub członkowie stracili zainteresowanie, które nie
posiadają ani władz, ani organów, a często kierowana do nich korespondencja zwracana jest z
adnotacją „podmiot wyprowadził się” lub „pod wskazanym adresem adresat nieznany”.
Publiczne ogłoszenie o prowadzonym postępowaniu z jednej strony zabezpieczy prawa
osób, których interesy mogłyby sprzeciwiać się rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzenia
postępowania likwidacyjnego i jego wykreśleniu z rejestru (w tym wierzycieli, wspólników) z
drugiej strony – będzie pomocne w dokonaniu ustaleń niezbędnych dla rozstrzygnięcia
sprawy.
Sąd rejestrowy będzie obowiązany zarządzić ogłoszenie o wszczęciu postępowania
niezależnie od tego, czy istnieje realna możliwość kontaktu z podmiotem, czy też nie. W
przypadku braku takiego kontaktu, ogłoszenie dodatkowo zastąpi kierowane do podmiotu
zawiadomienie.
Ogłoszenie powinno zawierać:
1. Nazwę sądu rejestrowego prowadzącego postępowanie (w tym sygnaturę sprawy),
nazwę podmiotu i jego numer w KRS oraz ostatni ujawniony w rejestrze adres siedziby, a
także informację o celu prowadzonego postępowania. Dane te mają umożliwić każdej osobie,
która takie ogłoszenie przeczyta, identyfikację podmiotu, którego postępowanie dotyczy oraz