Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw

co z biegiem lat może prowadzić do znacznego obniżenia efektywności działania sądu
rejestrowego oraz wiarygodności rejestru.

1. Eliminacja nieefektywnych postępowań przymuszających i wzmocnienie funkcji
kontrolnej sądu rejestrowego.

Istotnym instrumentem mającym zapewnić zgodność wpisu w rejestrze z
rzeczywistym stanem rzeczy jest art. 24 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Zgodnie z
ust. 1 i 2 powołanego przepisu, w razie stwierdzenia, że wniosek o wpis do Rejestru lub
dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu,
sąd rejestrowy wzywa obowiązanych do ich złożenia, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy
termin, pod rygorem zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach Kodeksu
postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych. W razie niewykonania
obowiązków w tym terminie, sąd rejestrowy nakłada grzywnę na obowiązanych. Przepisów
art. 1052 zdanie drugie i art. 1053 Kodeksu postępowania cywilnego nie stosuje się. Sąd
rejestrowy może ponawiać grzywnę, o której mowa w ust. 1.
Zgodnie z zacytowanym przepisem, w każdym przypadku, gdy sąd rejestrowy
stwierdzi, że podmiot wpisany do rejestru nie złożył wniosku (o zmianę wpisu) lub
dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe zobowiązany jest wezwać podmiot do
wypełnienia ustawowego obowiązku w zakreślonym 7-mio dniowym terminie, pod rygorem
nałożenia grzywny na obowiązanych.
Przez użycie zwrotu „wzywa” ustawodawca zobligował sąd rejestrowy do wszczęcia
procedury określonej w art. 24 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, w każdej
sytuacji, gdy ujawniony zostanie fakt niedopełnienia przez podmiot obowiązku, niezależnie
od tego, czy procedura ta doprowadzi, czy też nie doprowadzi do osiągnięcia zamierzonego
celu. A zatem bez względu na posiadany przez sąd rejestrowy zasób informacji o
podmiocie, bez względu na ocenę realności (bądź jej braku) wywiązania się przez podmiot z
obowiązku złożenia wniosku lub dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe, sąd
rejestrowy zobowiązany jest wszcząć postępowanie z urzędu i skierować do podmiotu
wezwanie o spełnienie obowiązku nawet w sytuacji, gdy z akt rejestrowych wynika, że
obowiązek ten nie zostanie wypełniony.
W braku wypełnienia obowiązku we wskazanym 7-mio dniowym terminie, sąd
rejestrowy musi nałożyć grzywnę na obowiązanych, albowiem – zgodnie z dyspozycją
zawartą w zdaniu 2 art. 24 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym - w razie
niewykonania obowiązków w tym terminie, sąd rejestrowy nakłada grzywnę na
obowiązanych.
Jeżeli pomimo nałożenia grzywny, obowiązek nadal nie zostanie wykonany – sąd
rejestrowy ponownie wzywa obowiązanego do złożenia wniosku lub dokumentów, których
złożenie jest obowiązkowe – w terminie 7 dni pod rygorem nałożenia grzywny, a po
bezskutecznym upływie terminu - zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy – nakłada kolejną grzywnę.
Nie można tracić z pola widzenia faktu, że sąd rejestrowy zobowiązany jest, po
uprawomocnieniu postanowienia o nałożeniu grzywny, niezwłocznie wydać postanowienie o
nadaniu klauzuli wykonalności i skierować grzywnę do egzekucji.
Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym nie zawiera żadnej szczególnej regulacji
określającej - inne niż wypełnienie obowiązku przez podmiot - przesłanki umorzenia
postępowania przymuszającego. W tym zakresie jedyną podstawę prawną umorzenia
postępowania przymuszającego – jako postępowania prowadzonego z urzędu – stanowi art.
355 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc - sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania,

jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych
przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

W postępowaniu o przymuszenie do złożenia przez podmiot wniosku lub
dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe, prowadzonym z urzędu, wydanie
postanowienia staje się zbędne wówczas, gdy podmiot spełni obowiązek.
Na podstawie obowiązujących przepisów, brak podstaw do przyjęcia, że również inne
okoliczności, w szczególności ogólnie rozumiany brak efektywności postępowania
przymuszającego – mogłyby stanowić podstawę faktyczną do umorzenia postępowania.

Sąd rejestrowy powinien zatem – bez względu na okoliczności sprawy, w
szczególności oczywisty brak możliwości wyegzekwowania obowiązku – prowadzić
postępowanie przymuszające, nakładać na obowiązanych kolejne grzywny – nawet wówczas
– gdy egzekucja tych grzywien prowadzona przez komornika jest bezskuteczna i
postępowanie egzekucyjne jest umarzane na podstawie art. 824 § 1 pkt. 3 kpc.
Wszczynanie przez sąd postępowania z urzędu, kierowanie wezwań do podmiotu w
sytuacji, gdy sądowi nie jest znany nowy adres podmiotu, a korespondencja kierowana na
adres wpisany do rejestru zwracana jest z adnotacją poczty: „adresat nieznany” albo „adresat
wyprowadził się”, gdy podmiot nie posiada organu uprawnionego do reprezentacji, albo gdy
sądowi nie są znane adresy zamieszkania członków zarządu lub gdy prowadzone uprzednio
postępowania przymuszające nie osiągnęły oczekiwanego rezultatu, gdy podmiot zaprzestał
wykonywania działalności, nie posiada majątku i nie funkcjonuje w obrocie – budzi poważne
wątpliwości co do zasadności i celowości wszczynania i prowadzenia takich postępowań.
Nie bez znaczenia jest również i to, że dla osób trzecich analizujących i
obserwujących tego typu działania sądu – który przede wszystkim winien dbać o rzetelne i
sprawne rozpoznawanie wniosków składanych przez podmioty biorące aktywny udział w
obrocie prawnym i gospodarczym – są one pozbawione sensu, a wymiar sprawiedliwości
traci zaufanie społeczne i wiarygodność zyskując niechlubną opinie urzędu, który za
publiczne pieniądze uprawia „sztukę dla sztuki”.

Skalę omawianego problemu potęguje wynikający z art. 69 ust. 1 ustawy o
rachunkowości obowiązek złożenia przez kierownika jednostki rocznego sprawozdania
finansowego do sądu rejestrowego.

Zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli
kierownik jednostki - w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia – nie złoży do sądu
rejestrowego rocznego sprawozdania finansowego, sąd rejestrowy zobowiązany jest wszcząć
z urzędu postępowanie i wezwać podmiot do złożenia rocznego sprawozdania finansowego
oraz wniosku o wpis wzmianki o złożeniu rocznego sprawozdania finansowego (art. 40 pkt.
2-5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym), a w przypadku, gdy podmiot nie zastosuje się
do wezwania sądu – nałożyć grzywnę.
Procedura ta – co wymaga podkreślenia – musi być przez sąd rejestrowy stosowana
każdego kolejnego roku – jeżeli podmiot nie złoży sprawozdania finansowego również za
kolejny rok.

Wszczęcie tego typu postępowań odnosi skutek wobec podmiotów, które pozostają w
obrocie gospodarczym. Jednakże wobec podmiotów, które de facto nie funkcjonują w
obrocie, nie posiadają władz, nie prowadzą żadnej działalności, nie maja majątku, nie mają
już nawet siedziby – postępowanie przymuszające nie odnosi żadnego rezultatu bez względu
na to, czy sąd rejestrowy wzywa wyłącznie o złożenie sprawozdania finansowego, czy też np.
o wpis aktualnego składu zarządu, bądź adresu podmiotu.
Ze wskazanych powyżej przyczyn nowelizacja art. 24 ust. 1 ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym powinna zmierzać w kierunku zwiększenia skuteczności prowadzonych
przez sąd postępowań przymuszających wobec podmiotów, które rzeczywiście w obrocie

występują i wyeliminowanie postępowań nieefektywnych.
Proponuje się wprowadzenie do treści art. 24 ust. 1 ustawy o KRS pojęcia
„postępowanie przymuszające”. Zwrot ten choć powszechnie używany w praktyce nie
znajduje odbicia normatywnego. Zdefiniowanie „postępowania przymuszającego” jako
postępowania wszczętego i prowadzonego na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o KRS pozwoli
na posługiwanie się tym określeniem w dalszej części przepisu.
Proponuje się umożliwienie sądowi rejestrowemu dokonania oceny - jeszcze przed
wszczęciem postępowania przymuszającego - czy postępowanie to doprowadzi do wykonania
przez podmiot obowiązku rejestrowego. Gdy w toku wstępnej analizy akt rejestrowych
podmiotu sąd rejestrowy dojdzie do wniosku, że postępowanie przymuszające będzie
nieefektywne, podmiot nie wykona obowiązku np. z powodu braku organu uprawnionego do
reprezentacji, albo gdy uprzednio prowadzone postępowania przymuszające nie odniosły
rezultatu, albo gdy brak w aktach rejestrowych aktualnego adresu siedziby podmiotu, sąd
rejestrowy będzie miał możliwość niewszczynania postępowania przymuszającego.
Zobowiązany jednak będzie do wydania postanowienia o odstąpieniu od postępowania
przymuszającego z jednoczesnym obowiązkiem wskazania podstawy faktycznej uznania
nieefektywności danego postępowania. Takie postanowienie będzie niezaskarżalne i nie
będzie podlegało doręczeniu.
Wprowadzenie regulacji zobowiązującej sąd do wydania postanowienia o odstąpieniu
od postępowania przymuszającego z jednej strony zagwarantuje, że w aktach rejestrowych
będzie dostępna informacja o tym, że sąd rozważał wszczęcie postępowania przymuszającego
oraz o przyczynach ewentualnego odstąpienia (postanowienie z podaniem konkretnej
przyczyny nie wszczynania postępowania przymuszającego), co stanowi wyraz zasady
jawności. Z drugiej - wyeliminuje możliwość zbyt pochopnego odstępowania przez
poszczególnych referentów od wszczęcia postępowania przymuszającego, skoro konieczne
będzie podanie konkretnej przyczyny jego niewszczynania, a podjęta decyzja będzie
podlegała ocenie bądź to przewodniczącego wydziału bądź wizytatora w drodze
przeprowadzanych okresowo wizytacji i lustracji.
Uproszczona forma uzasadnienia postanowienia o odstąpieniu od postępowania
przymuszającego, sprowadzająca się wyłącznie do podania faktycznej przyczyny odstąpienia
od wszczęcia postępowania, brak konieczności doręczania przedmiotowego postanowienia
uczestnikowi i jego niezaskarżalność, pozwolą na szybkie i sprawne podjęcie decyzji przez
sąd bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów (zarówno w postaci czasu pracy
orzeczników i sekretariatu jak i opłat związanych z doręczeniami przesyłek).
Postanowienie w którym sąd stwierdzi, że odstępuje od postępowania przymuszającego
podając jednocześnie konkretną przyczynę podjętej decyzji nie jest orzeczeniem co do istoty
sprawy, nie wywołuje żadnych skutków prawnych, ani dla podmiotu wpisanego do rejestru,
ani dla osób trzecich. Nie ma zatem potrzeby doręczania tego postanowienia podmiotowi
wpisanemu do rejestru. Tego typu uregulowanie zawarte jest w ustawie o Krajowym
Rejestrze Sądowym. Sąd rejestrowy nie doręcza wydanego z urzędu postanowienia o wpisie
do rejestru numeru NIP.
Nie można tracić z pola widzenia faktu, że w przeważającej większości przypadków, sąd
nie będzie wszczynał postępowania przymuszającego ze względu na brak realnej możliwości
skontaktowania się z podmiotem, brak możliwości faktycznego doręczenia mu wezwania do
spełnienia obowiązku (brak adresu, brak zarządu). Nałożenie obowiązku doręczenia
podmiotowi postanowienia o odstąpieniu od postępowania przymuszającego byłoby
bezcelowe, a w większości przypadków, wręcz niewykonalne.
Rozstrzygnięcie w przedmiocie odstąpienia od wszczęcia postępowania przymuszającego
nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie (bo w ogóle nie ma „sprawy”,

żadne postępowanie nie zostało wszczęte), dlatego postanowienie to nie podlega zaskarżeniu.
Sąd rejestrowy będzie miał również możliwość umorzenia postępowania
przymuszającego, gdy już po jego wszczęciu, tj. po skierowaniu do podmiotu wezwania do
spełnienia obowiązku rejestrowego ujawnią się okoliczności, z których wynika, że
prowadzone postępowanie nie doprowadzi do spełnienia przez podmiot obowiązku
rejestrowego.
Konsekwencją umożliwienia sądowi rejestrowemu odstąpienia od wszczęcia lub
umarzania postępowań przymuszających będzie wprowadzenie do treści art. 24 ustawy o
Krajowym Rejestrze Sądowym regulacji, zgodnie z którą w przypadku, gdy nie dojdzie do
wszczęcia postępowania przymuszającego lub jego umorzenia ze względu na jego
nieefektywność, kolejne postępowania przymuszające nie byłyby wszczynane do czasu, gdy
sąd poweźmie wiadomość, że odpadła przyczyna odstąpienia od wszczęcia postępowania lub
jego umorzenia.
Jeżeli jednak do sądu wpłynie informacja (bądź to od samego podmiotu, bądź od
osoby trzeciej), że sytuacja faktyczna lub prawna podmiotu uległa zmianie i istnieje szansa,
że prowadzone postępowanie przymuszające może odnieść skutek, sąd zobowiązany będzie
takie postępowanie wszcząć i prowadzić.
Należy zwrócić uwagę, iż kryterium niecelowości wszczynania postępowań
przymuszających – choć nie wyrażone wprost – pojawiło się w ustawie Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym na mocy noweli z dnia 14 grudnia
2001 roku o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, ustawy – Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy – Prawo działalności
gospodarczej. W znowelizowanym art. 9a ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o
Krajowym Rejestrze Sądowym, ustawodawca wyłączył obowiązek wszczynania postępowań
przymuszających (o przerejestrowanie do KRS), wobec podmiotów wpisanych do
dotychczasowych rejestrów lub ewidencji (nie wpisanych do KRS), jeżeli faktycznie
zaprzestały działalności. Tak więc już w 2001 roku ustawodawca stanął na stanowisku, że w
przypadku, gdy podmiot jest „podmiotem martwym” nie funkcjonującym w obrocie
niecelowe jest niejako „na siłę” wpisywanie go do Krajowego Rejestru Sądowego.
Analogicznie, przechodząc na grunt przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze
Sądowym należy stwierdzić, że wyłączony powinien zostać obligatoryjny tryb wszczynania
postępowań przymuszających wobec podmiotów, które de facto nie funkcjonują w obrocie,
nie maja majątku, czego wyrazem jest brak zainteresowania ze strony podmiotu stanem wpisu
w rejestrze, brakiem władz, brakiem adresu siedziby, nie składaniem sprawozdań
finansowych itp., gdy nie budzi wątpliwości sądu, że postępowanie przymuszające będzie
nieefektywne.
Wydawania publicznych środków na prowadzenie postępowań przymuszających z
góry skazanych na niepowodzenie, angażowanie czasu pracy sędziów, referendarzy,
pracowników sekretariatu, na podejmowanie czynności w tego typu postępowaniach nie
znajduje żadnego uzasadnienia.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że wydanie przez sąd rejestrowy postanowienia o
odstąpieniu od wszczęcia postępowania przymuszającego lub o jego umorzeniu nie oznacza,
że sąd rejestrowy nie interesuje się tym podmiotem.
Trzeba mieć bowiem na względzie, że z treści art. 2 Dyrektywy 2009/101/WE w
sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w państwach członkowskich od spółek w
rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równoważności, dla
zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich, wynika, że państwa
członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zapewniania obowiązkowej jawności w
odniesieniu do spółek, o których mowa w art. 1 obejmującej co najmniej wymieniony w art. 2

katalog dokumentów i informacji.
Skoro zatem sąd ze względu na oczywistą nieefektywność postępowania
przymuszającego z niego zrezygnuje, to zobowiązany będzie podjąć inne działania, które
zmierzać będą do zapewnienia jawności rejestru.
W takiej sytuacji sąd będzie miał obowiązek wszcząć postępowanie o rozwiązanie i
wykreślenie podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego. Jedną z przesłanek obligatoryjnego
wszczęcia tego postępowania jest wydanie przez sąd postanowienia o odstąpieniu od
wszczęcia lub umorzeniu postępowania przymuszającego ze względu na jego
nieefektywność.
Szczegółowo omówiona poniżej w pkt 2 instytucja rozwiązania i wykreślenia tzw.
„martwego podmiotu” będzie również spełniała funkcję jawności rejestru, gdyż doprowadzi
do ujawnienia w rejestrze stanu zgodnego ze stanem rzeczywistym. Wykreślone zostaną
podmioty nie prowadzące działalności, nie posiadające siedziby czy nie posiadające organów
uprawnionych do ich reprezentowania.


2. Rozszerzenie możliwości działania przez sąd rejestrowy z urzędu w odniesieniu do
aktualizacji wpisów

Zgodnie z treścią art.24 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli wezwania
kierowane przez sąd rejestrowy do podmiotu (a w razie potrzeby również nałożone na
członków zarządu grzywny) nie spowodują złożenia wniosku o wpis lub dokumentów,
których złożenie jest obowiązkowe, a w Rejestrze jest zamieszczony wpis niezgodny z
rzeczywistym stanem rzeczy, sąd rejestrowy wykreśla ten wpis z urzędu. Dla wykreślenia
przez sąd rejestrowy z urzędu wpisu niezgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy niezbędne
jest uprzednie przeprowadzenie postępowania przymuszającego.
Zaś w myśl tego samego artykułu ust. 4 w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd
rejestrowy może dokonać z urzędu wpisu danych odpowiadających rzeczywistemu stanowi
rzeczy, o ile dokumenty stanowiące podstawę wpisu znajdują się w aktach rejestrowych, a
dane te są istotne.
Przytoczone przepisy budzą wątpliwości w praktyce orzeczniczej.
Przede wszystkim ustawodawca rozdzielił przesłanki wpisu z urzędu do Rejestru. W ust.
3 jest mowa o wykreśleniu wpisu, którego może dokonać sąd rejestrowy po przeprowadzeniu
postępowania przymuszającego, zaś w ust. 4 o dokonaniu wpisu, w szczególnie
uzasadnionych przypadkach.
W zakresie art. 24 ust 4 ustawodawca nie sprecyzował, czy sąd rejestrowy może wpisać
do rejestru dane odpowiadające rzeczywistemu stanowi rzeczy, gdy uzna, że dana sprawa
stanowi szczególnie uzasadniony przypadek, czy też niezbędne jest uprzednie
przeprowadzenie postępowania przymuszającego. Według jednego z poglądów
reprezentowanych w orzecznictwie fakt umieszczenia omawianego przepisu jako ust. 4 art.
24 ustawy oznacza, że sąd rejestrowy w pierwszej kolejności musi przeprowadzić
postępowanie przymuszające, a dopiero gdy postępowanie to nie odniesie oczekiwanego
rezultatu, przyjmując, że zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek wpisać dane do
rejestru. Według innych, ustawodawca nie uzależnił możliwości dokonania wpisu do rejestru
z urzędu od przeprowadzenia postępowania przymuszającego, albowiem – odmiennie niż w
ust. 3 nie użył zwrotu „jeżeli środki, o których mowa w ust. 1 i 2, nie spowodują złożenia
wniosku o wpis lub dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe”, a przesłankami
dokonania przez sąd rejestrowy wpisu z urzędu jest przyjęcie, że dana sprawa stanowi:
- szczególnie uzasadniony przypadek;