Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw

wyłącznie charakter porządkowy i wynika z uregulowania przewidzianych w nim
uprawnień nadzorczych KNF w zmienianym art. 37 ust. 1 unk.
Przepisy unk w obecnym brzmieniu dają możliwość prowadzenia przez KNF
postępowania wyjaśniającego m.in. w celu ustalenia, czy istnieją podstawy do
wszczęcia postępowania w sprawie naruszenia przepisów prawa w zakresie
podlegającym nadzorowi KNF (art. 38 ust. 1 unk). Postępowanie takie może być zatem
w szczególności prowadzone w celu ustalenia, czy zasadne jest wszczynanie
postępowania w sprawie nałożenia przez KNF, na podstawie właściwych przepisów,
odpowiednich sankcji administracyjnych. Zgodnie natomiast z art. 38 ust. 4a unk,
w toku postępowania wyjaśniającego odpowiednio stosowane są przepisy art. 32
i art. 33 unk, które przewidują szereg uprawnień dla organu nadzoru, w zakresie
analogicznym do wymaganego przez art. 33 rozporządzenia 236/2012. Na przykład,
przepis art. 32 unk daje KNF prawo wglądu do ksiąg, dokumentów i nośników
informacji (ust. 4 w art. 32 unk), prawo do otrzymania ich kopii (ust. 5 w art. 32 unk),
możliwość prowadzenia kontroli w miejscu wykonywania działalności przez
kontrolowanego lub poza tym miejscem (ust. 1 i ust. 3 w art. 32 unk) oraz zobowiązuje
kontrolowanego do udzielania pisemnych i ustnych wyjaśnień (ust. 5 w art. 32 unk).
Uprawnienie do stosowania w toku postępowania wyjaśniającego środków
przewidzianych przez art. 32 i art. 33 unk jest jednak ograniczone podmiotowo,
ponieważ, zgodnie z art. 38 ust. 4a unk, środki takie mogą być stosowane jedynie
w stosunku do podmiotów wymienionych w art. 5 pkt 1–15 unk, art. 26 ust. 1 pkt 2 unk
oraz w stosunku do wystawców instrumentów finansowych niebędących papierami
wartościowymi. Niemniej jednak przepis art. 33 rozporządzenia 236/2012 wymaga
stosowania tego rodzaju środków wobec wszystkich osób, które mogą dopuścić się
naruszeń rozporządzenia 236/2012, zaś rozporządzenie 648/2012, jak wspomniano
wyżej, wymaga zapewnienia organowi nadzoru odpowiednich uprawnień nadzorczych
m.in. wobec kontrahentów niefinansowych. W związku z tym w ust. 4a w art. 38 unk
poszerzono zakres zastosowania określonych w art. 32 i art. 33 środków o każdy
przypadek postępowania wyjaśniającego prowadzonego w celu ustalenia, czy istnieją
podstawy do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia sankcji za
naruszenie rozporządzenia 236/2012 oraz za odpowiednie naruszenia rozporządzenia
648/2012, w szczególności popełnione przez CCP i kontrahentów finansowych
(podmiotowe rozszerzenie stosowania ust. 4a w art. 38 – dodanie odesłania także do
27
art. 5 pkt 16 i 17 unk) oraz za naruszenia tego rozporządzenia popełnione przez
kontrahentów niefinansowych (przedmiotowe rozszerzenie ww. zakresu – dodanie
odesłania do art. 173b uoif) (art. 5 pkt 12 lit. a projektu).
Jak wskazano powyżej, jednym z wymogów art. 33 rozporządzenia 236/2012 jest
wyposażenie właściwego organu w uprawnienie do żądania istniejących rejestrów
połączeń telefonicznych i przesyłu danych. W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art.
38 ust. 5 unk, uprawnienia takie KNF posiada jedynie w postępowaniu wyjaśniającym
prowadzonym dla celów ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania w
sprawie nałożenia sankcji administracyjnych za manipulację instrumentami
finansowymi (art. 172 uoif) lub do złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa
określonego w przepisach regulujących funkcjonowanie rynku kapitałowego. Dlatego
w projekcie odpowiednio rozszerzono zakres zastosowania ust. 5 art. 38 unk –
uwzględniono uprawnienie KNF do żądania od podmiotu świadczącego usługi
telekomunikacyjne określonych informacji stanowiących tajemnicę telekomunikacyjną
także w ramach postępowania wyjaśniającego prowadzonego w celu ustalenia, czy
istnieją podstawy do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia
sankcji za naruszenie rozporządzenia 236/2012 (art. 5 pkt 12 lit. b projektu).
Przepisy art. 33 rozporządzenia 236/2012 wymagają także, aby właściwy organ
upoważniony był do „żądania zamrożenia lub zajęcia aktywów”. W związku z tym
proponuje się skorzystanie z instytucji blokady rachunku przewidzianej obecnie
w art. 39 unk, zgodnie z którym w przypadkach wskazanych w tym przepisie KNF
może wystąpić do podmiotu nadzorowanego z żądaniem dokonania blokady
prowadzonego przez ten podmiot rachunku papierów wartościowych lub rachunku
zbiorczego, innego rachunku, na którym są zapisywane instrumenty finansowe
niebędące papierami wartościowymi, lub rachunku pieniężnego. Mając na uwadze, iż
art. 41 rozporządzenia 236/2012 zobowiązuje państwa członkowskie jedynie do
przyjęcia sankcji i środków administracyjnych za naruszenia przepisów rozporządzenia,
nie będzie możliwe skorzystanie z możliwości blokady rachunku po upływie 48 godzin
na podstawie postanowienia prokuratora, stosowanego w przypadku uzasadnionego
podejrzenia popełnienia przestępstwa. Z tych też względów w projektowanym art. 42
unk wskazano, iż do żądania dokonania blokady rachunku realizowanego przez firmę
inwestycyjną stosuje się przepisy art. 39 unk, umożliwiające dokonanie blokady
rachunku na okres nie dłuższy niż 48 godzin od momentu wskazanego w żądaniu.
28
W art. 5 pkt 13 projektu zaproponowano zatem, aby KNF posiadała uprawnienie do
występowania z żądaniem dokonania takiej blokady w przypadku powzięcia
uzasadnionego podejrzenia:
1)
naruszenia ograniczeń w zakresie dokonywania krótkiej sprzedaży, określonych
w art. 12 lub art. 13 rozporządzenia 236/2012;
2)
naruszenia zakazu lub ograniczeń w zakresie dokonywania krótkiej sprzedaży, lub
zawierania innych transakcji, w przypadku których spadek ceny lub wartości
instrumentu finansowego wiąże się z uzyskaniem korzyści majątkowej,
wprowadzonych na podstawie art. 20 lub art. 28 ust. 1 lit. b rozporządzenia
236/2012;
3)
naruszenia zakazu lub ograniczeń w zakresie dokonywania na rynku regulowanym
lub w alternatywnym systemie obrotu krótkiej sprzedaży określonego instrumentu
finansowego lub zawierania innych transakcji mających za przedmiot określony
instrument finansowy, wprowadzonych na podstawie art. 23 rozporządzenia
236/2012.
Dokonywanie takiej blokady w ww. przypadkach jest uzasadnione tym, iż nakładanie
sankcji możliwe jest jedynie w sytuacji, gdy określona transakcja została przyjęta do
realizacji, co ma z kolei służyć uniemożliwieniu dysponowania i korzystania z całości
lub części instrumentów finansowych lub środków pieniężnych zgromadzonych na
rachunku. W przypadku gdyby tego rodzaju blokada została nałożona z naruszeniem
przepisów prawa, odpowiedzialność za szkodę z tym związaną poniesie Skarb Państwa,
na zasadach wynikających z Kodeksu cywilnego (art. 41 unk).
Odnosząc się natomiast do art. 33 ust. 2 lit. e rozporządzenia 236/2012, należy
zauważyć, że jego wykonanie nie wymaga zmiany przepisów unk. Przysługujące
właściwemu organowi (KNF) uprawnienie do „żądania zaprzestania działań
sprzecznych z przepisami rozporządzenia 236/2012” określa art. 25 ust. 6 unk.
W przepisach unk dodano ponadto przepisy wskazujące na uregulowanie określonych
w nich zagadnień także przepisami bezpośrednio obowiązującego prawa unijnego,
tj. rozporządzenia 236/2012 i rozporządzenia 648/2012. Za zasadne uznano bowiem
poinformowanie adresatów ustawy, że przepisy krajowe nie są jedynym aktem
regulującym: ochronę informacji stanowiących zgodnie z odrębnymi przepisami
tajemnicę (art. 5 pkt 5 projektu – nowy ust. 4 w art. 19 unk), zasady wymiany
informacji między organami nadzoru (art. 5 pkt 6 projektu – nowy ust. 12 w art. 21 unk)
29
oraz zasady współpracy organów nadzoru przy wykonywaniu kontroli (art. 5 pkt 10
projektu – nowy art. 26a unk).
W związku z potrzebą zapewnienia właściwego stosowania rozporządzenia 648/2012
proponuje się także dodanie ust. 1a w art. 25 unk (art. 5 pkt 8 projektu) – co ma na celu
wypełnienie zalecenia art. 12 ust. 2 rozporządzenia 648/2012, zgodnie z którym
określonego rodzaju sankcje powinny być podawane do wiadomości publicznej,
z ograniczeniami związanymi z potencjalną szkodą spowodowaną przez taką publikację
oraz z ograniczeniami w zakresie ochrony danych osobowych.

6. Zmiany w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym
(art. 6 projektu)
Proponuje się, aby „akty administracyjne o charakterze generalnym”, wprowadzające
ograniczenia, zakazy lub obowiązki przewidziane rozporządzeniem 236/2012, mogły
być wydawane jedynie przez KNF działającą w pełnym składzie, a nie np. przez
upoważnionych pracowników Urzędu KNF. W tym celu konieczne jest dokonanie
odpowiedniej nowelizacji art. 12 unf (art. 6 projektu ustawy – dot. art. 12 ust. 2 pkt 4
lit. z unf). Powyższe uzasadnione jest faktem, iż akty te mają duże znaczenie dla
prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, a wydawanie ich przez KNF
działającą w pełnym składzie sprzyjać będzie jednolitości i spójności podejmowanych
środków na podstawie rozporządzenia 236/2012. Ponadto, mając na uwadze
obowiązujące zasady w zakresie udzielania zezwoleń, a także ich cofania instytucjom
finansowym, zasadne jest wprowadzenie analogicznych rozwiązań w stosunku do CCP,
czemu służy dodanie w unf lit. za w art. 12 ust. 2 pkt 4.
Art. 68 ust. 4 rozporządzenia 648/2012 zobowiązuje państwa członkowskie do
wyznaczenia organu właściwego do nadawania klauzuli wykonalności decyzjom
ESMA, nakładającym grzywny lub kary pieniężne. Jednocześnie w związku
z istniejącym już analogicznym rozwiązaniem w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 427, z późn. zm.)
zawierającej upoważnienie do określenia sądu właściwego do nadawania klauzuli
wykonalności na decyzje wydawane przez Radę, Komisję Europejską, Europejski Bank
Centralny, Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego, wdrożenie art. 68
ust. 4 nastąpi przez zmianę art. 20 pkt 8 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo
o ustroju sądów powszechnych, polegającą na wskazaniu, że upoważnienie do
30
określenia sądu właściwego obejmować będzie również decyzje wydane przez ESMA –
co zostanie dokonane w ramach procedowanej obecnie nowelizacji tej ustawy (projekt
ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw; UD141). Ponadto art. 87 rozporządzenia 648/2012 wprowadza zmianę
w art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja
1998 r. w sprawie zamknięcia rozliczeń w systemach płatności i rozrachunku papierów
wartościowych (Dz. Urz. WE L 166 z 11.06.1998, s. 45). Implementacja tej zmiany
została dokonana odrębną regulacją prawną.
Pilna potrzeba zapewnienia stosowania postanowień rozporządzeń 236/2012 oraz
648/2012 przemawia za jak najszybszym wejściem w życie projektowanej ustawy, co
uzasadnia wyznaczenie dla niej 14-dniowego vacatio legis i odstąpienie od wynikającej
z postanowień uchwały Rady Ministrów z dnia 18 lutego 2014 r. w sprawie zaleceń
ujednolicenia terminów wejścia w życie niektórych aktów normatywnych (M.P.
poz. 205) zasady ustalania na dzień 1 stycznia albo 1 czerwca daty wejścia w życie
przepisów określających warunki prowadzenia działalności gospodarczej.
Jednocześnie z uwagi na konieczność dostosowania przez firmy inwestycyjne systemów
informatycznych do rozwiązań przewidzianych w art. 73 ust. 7 oraz 8 uoif (nałożenie
obowiązku badania przez firmy inwestycyjne, czy przyjęcie zlecenia nie narusza
postanowień rozporządzenia 236/2012) wprowadzono 6-miesięczny okres vacatio legis.
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Zawarte w projekcie regulacje nie stanowią przepisów technicznych w rozumieniu
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu
funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239,
poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), dlatego też projekt ustawy nie podlega
procedurze notyfikacji.
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) oraz § 11a uchwały nr 49
Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P.
Nr 13, poz. 221, z późn. zm.) projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie
Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. W trybie przepisów
o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa żaden z podmiotów nie
zgłosił zainteresowania pracami nad projektem.
31