Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych, sporządzonej w Lanzarote w dniu 25 października 2007 r.

na wstępie konwencjami do najistotniejszych instrumentów międzynarodowych w tym
zakresie należą m.in.: Europejska Karta Społeczna z dnia 18 października 1961 r. oraz
zrewidowana Europejska Karta Społeczna z dnia 3 maja 1996 r., Rekomendacja
16/2001 Komitetu Ministrów Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym
wykorzystywaniem, Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy
1307/2002 o seksualnym wykorzystywaniu dzieci – zero tolerancji z dnia 27 września
2002 r. Należy również przywołać Deklarację Sztokholmską i Plan Działania przyjęte
podczas światowego kongresu w Sztokholmie w 1996 r., Globalne Zobowiązanie
przyjęte w trakcie światowego kongresu w Jokohamie w 2001 r. (Yokohama Global
Commitment), Porozumienie Budapeszteńskie i Plan Działania przyjęte w Budapeszcie
podczas kongresu w 2001 r., konkluzje z konferencji przeglądowej, która odbyła się
w Ljubljanie w 2005 r. (Yokohama Review Conference).
Przyjęta Konwencja jest również wyrazem roli Rady Europy, jako forum
aktywnej współpracy międzynarodowej oraz podsumowaniem licznych zobowiązań
politycznych państw członkowskich do podjęcia działań w zakresie zwalczania
wykorzystywania seksualnego dzieci. Pierwsze takie zobowiązanie przyjęto w trakcie
drugiego Szczytu Przedstawicieli Państw i Rządów w Strasburgu w listopadzie 1997 r.
Plan działania wówczas uzgodniony wzywał państwa członkowskie do przeglądu prawa
krajowego pod kątem wypracowania wspólnych standardów współpracy w zakresie
ochrony dzieci cierpiących z powodu lub narażonych na nieludzkie traktowanie,
w szczególności w celu zapobiegania wszelkim formom wykorzystania dzieci.
Zobowiązanie to zostało potwierdzone podczas trzeciego Szczytu Przedstawicieli
Państw i Rządów w Warszawie w maju 2005 r. Uznano wówczas ochronę dzieci przed
przemocą za priorytet dalszych działań Rady Europy. Plan działania opracowany na
tym szczycie zawierał sformułowanie o konieczności podjęcia środków, w tym
o charakterze
normatywnym,
zmierzających
do
zwalczania
seksualnego
wykorzystywania dzieci.
Ponadto, w celu realizacji konkluzji przyjętych na szczycie w Warszawie,
Komitet Ministrów Rady Europy w marcu 2006 r. przyjął mandat (Terms of Reference)
Komitetu Ekspertów ds. ochrony dzieci przed seksualnym wykorzystaniem. Komitet ten
dokonał analizy obowiązujących instrumentów prawnych ustalając, iż istnieje potrzeba
wypracowania nowej konwencji zawierającej kompleksową regulację w zakresie

3
ochrony dzieci przed seksualnym wykorzystaniem. Komitet zakończył prace nad
konwencją, stanowiącą przedmiot niniejszego wniosku, w marcu 2007 r.
Mechanizmy przeciwdziałania seksualnemu wykorzystywaniu dzieci są również
obecne w dorobku prawnym Unii Europejskiej. Kluczowym w tym obszarze
dokumentem jest – przyjęta podczas polskiej Prezydencji w Radzie UE – dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie
zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania
seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującej decyzję ramową Rady
2004/68/WSiSW.
2. Cel i zakres Konwencji
Konwencja ma na celu zapobieganie, zwalczanie seksualnego wykorzystywania
dzieci, ochronę praw dzieci będących ofiarami przestępstw na tle seksualnym, a także
promowanie współpracy na poziomie krajowym i międzynarodowym w tym obszarze.
Przepisy Konwencji można podzielić na postanowienia dotyczące:
a) celu Konwencji i definicji użytych w niej sformułowań (art. 1–3),
b) środków zapobiegających popełnianiu przestępstw (art. 4–9),
c) środków służących ochronie dzieci (art. 11–14),
d) programów interwencyjnych skierowanych do sprawców przestępstw
(art. 15–17),
e) czynów podlegających karze, jurysdykcji, warunków odpowiedzialności
osób prawnych, kar i środków karnych oraz okoliczności obciążających
(art. 18–29),
f) zasad procesowych obowiązujących w postępowaniu karnym (art. 30–36),
g) gromadzenia danych (art. 37),
h) współpracy organów krajowych i współpracy międzynarodowej (art. 10,
38),
i) kwestii o charakterze technicznym (art. 39–50).
Większość przepisów konwencyjnych odnosi się do dzieci pokrzywdzonych
przestępstwami na tle seksualnym, które nie ukończyły 18. roku życia (art. 3). Nieliczne
wyjątki – przypadki, w których postanowienia konwencji odnoszą się do dzieci, które
nie osiągnęły „wieku przyzwolenia” (w Polsce 15 lat) – przewidziane zostały wprost
w przepisach określających niektóre czyny podlegające karze: art. 18 ust. 1 lit. a w zw.
z ust. 2 – współżycie seksualne, art. 22 – zmuszanie do oglądania czynności

4
seksualnych, art. 23 – „nagabywanie” dzieci dla celów seksualnych. Przepisy dotyczące
procedury również mają na uwadze stosowanie określonych zasad w zależności od
potrzeb uzasadnionych m.in. wiekiem pokrzywdzonego (Raport Wyjaśniający do
Konwencji w zakresie art. 35 Konwencji).
Należy przy tym podkreślić, iż postanowienia Konwencji nie określają „wieku
przyzwolenia” – wieku, umożliwiającego wyrażenie zgody na podejmowanie czynności
o charakterze seksualnym. Zgodnie z art. 18 ust. 2 Konwencji ustalenie granicy wieku
dziecka, poniżej której istnieje zakaz uczestnictwa w czynnościach seksualnych z jego
udziałem, dokonywane jest w porządkach prawnych poszczególnych państw – stron
Konwencji.
II.
Wskazanie różnic między dotychczasowym a projektowanym stanem
prawnym
1. Akty prawa polskiego odpowiadające uregulowaniom Konwencji

Materia, której dotyczy Konwencja, na gruncie prawa polskiego regulowana jest
przepisami ustaw:
a) z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny),
b) z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego),
c) z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy),
d) z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy,
e) z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym,
f) z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny zabronione pod groźbą kary,
g) z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich),
h) z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji,
i) z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie),
j) z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty),


7) Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.
8) Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.
9) Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.
10) Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.
11) Dz. U. Nr 50, poz. 580, z późn. zm.
12) Dz. U. Nr 197, poz. 1661, z późn. zm.
13) Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109, z późn. zm.
14) Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.
15) Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.
16) Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.

5
k) z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty
oraz rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości:
a) z dnia 24 marca 2010 r. w sprawie regulaminu wewnętrznego urzędowania
powszechnych jednostek prokuratury,
b) z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie sposobu przygotowania przesłuchania
przeprowadzanego w trybie określonym w art. 185a–185c Kodeksu
postępowania karnego).
Przepisy prawa polskiego pozostają w zgodzie z ww. postanowieniami
Konwencji, przy czym pełną zgodność krajowego porządku prawnego z wymogami
Konwencji zapewniło wejście w życie rozwiązań zawartych w ustawie z dnia
4 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw),
implementującej do polskiego porządku prawnego postanowienia dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie
zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania
seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującej decyzję ramową Rady
2004/68/WSiSW (dalej również „ustawa implementująca dyrektywę 2011/93/UE”).

2. Zakres penalizacji przestępstw – uwagi ogólne
Przepisy zawarte w rozdziale XXV Kodeksu karnego stanowią podstawę
penalizacji większości czynów skierowanych przeciwko wolności seksualnej,
rozwojowi małoletnich i obyczajności objętych postanowieniami Konwencji. Wynika to
z m.in. faktu wcześniejszego dostosowania ustawodawstwa polskiego do decyzji
ramowej Rady 2004/68/WSiSW z 22 grudnia 2003 r. o zwalczaniu seksualnego
wykorzystywania dzieci i pornografii dziecięcej. W aktualnym stanie prawnym
ogólną ochronę przed naruszeniami sfery wolności seksualnej zapewniają art. 197,
art. 198, art. 199 § 1 i 2, art. 200 i art. 203 k.k. W odniesieniu do wskazanych powyżej
przestępstw wiek ofiary nie stanowi znamienia przestępstwa w typie podstawowym,
może mieć jednak wpływ na zaistnienie kwalifikowanej postaci przestępstwa lub na
wysokość wymierzonej sprawcy kary. Z kolei ochrona obyczajności seksualnej
i rozwoju psychoseksualnego małoletnich zapewniana jest przez art. 199 § 3, art. 200a,

17) Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943, z późn. zm.
18) Dz. U. Nr 49, poz. 296, z późn. zm.
19) Dz. U. poz. 1642.
20) Dz. U. poz. 538.
21) Dz. Urz. UE L 13 z 20.01.2004 r., str. 44.

6
art. 200b, art. 201, art. 202 i art. 204. Również w odniesieniu do tej grupy przestępstw
wiek ofiary, a w odniesieniu do czynów z zakresu pornografii – wiek uczestniczącego
małoletniego, ma wpływ na karnoprawną ocenę czynu.
Należy zauważyć, iż w obydwu wskazanych powyżej grupach przestępstw
granica wieku nie została wyznaczona w sposób jednolity. Przyjęte rozwiązania statuują
odmienne gwarancje w odniesieniu do małoletnich, a odmienne, dalej idące
w odniesieniu do małoletnich poniżej 15 lat. Rozwiązanie takie należy uznać co do
zasady za celowe. W wyniku wejścia w życie ustawy implementującej dyrektywę
2011/93/UE poziom ochrony małoletnich wynikający z wymienionych powyżej
rozwiązań krajowych został dostosowany do wymagań stawianych w Konwencji
w szczególności nastąpiło podniesienie wieku osoby małoletniej, o której mowa
w art. 202 § 4 i 4a k.k. – z 15 na 18 lat.
Zgodnie z wymogami Konwencji do Kodeksu karnego wprowadzony został nowy
typ czynu zabronionego, polegającego na uczestnictwie w przedstawieniu
pornograficznym z udziałem małoletnich.
3. Zakres penalizacji – rozwiązania szczegółowe
W zgodzie z art. 18 ust. 1 lit. a i b Konwencji pozostają przepisy art. 200 § 1,
art. 197 § 1 i 2, art. 198 oraz art. 199 k.k.
Art. 19 ust. 1 lit. a i b Konwencji odpowiadają art. 203, art. 204 § 1–3 k.k.,
w których penalizowane są zachowania polegające na doprowadzaniu innej osoby do
uprawiania prostytucji, nakłanianiu lub ułatwianiu jej uprawiania oraz czerpaniu
korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez inną osobę.
Art. 19 ust. 1 lit. c Konwencji penalizuje sam udział w czynnościach seksualnych
z dzieckiem, dotyczy więc klienta usług seksualnych. K.k. nie zawiera regulacji
odnoszącej się wprost do tego zagadnienia. Częściowo znajduje ono odzwierciedlenie
w art. 200 § 1 k.k., który penalizuje obcowanie płciowe lub dopuszczenie się innej
czynności seksualnej z małoletnim poniżej lat 15 (bez względu na fakt wynagrodzenia
lub innego świadczenia przewidzianych w definicji prostytucji, zawartej w art. 19 ust. 2
Konwencji). W odniesieniu do czynów skierowanych przeciwko osobom w wieku od
15 do 18 lat zastosowanie znajdują postanowienia art. 199 § 3 k.k., który po wejściu
w życie ustawy implementującej dyrektywę 2011/93/UE penalizuje kontakty seksualne
z małoletnim, jeżeli wiążą się one z nadużyciem zaufania lub udzieleniem korzyści

7