Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

składanych drogą elektroniczną nie będzie możliwa. Zawsze jeden wniosek będzie
wyprzedzał inny. Dotychczasowa regulacja była właściwa dla sytuacji, gdy przez biuro
podawcze wpływały drogą pocztową dwa wnioski i konieczne było rozstrzygnięcie ich
pierwszeństwa. Nie dotyczy ona jednak standardów e.p.w. z uwagi na to, że system
teleinformatyczny obsługujący e.p.w. będzie odnotowywał zarówno datę dzienną, jak
i minutę i sekundę, w jakiej wniosek zostanie złożony.
Z chwilą skutecznego złożenia wniosku w e.p.w., czyli z chwilą rejestracji wniosku
o wpis w systemie teleinformatycznym w centralnym repozytorium wniosków, wpis do
księgi wieczystej wzmianki o wniosku dokonany będzie automatycznie. Wzmianka ta
jest wzmianką o wniosku w rozumieniu art. 6267 § 2 k.p.c. i wywołuje skutki określone
w art. 8 u.k.w.h. Obecna zawartość wzmianki jest niewystarczająca z punktu widzenia
informacyjnego. Treść wzmianki, poza samym numerem dz. kw., powinna zawierać
rozwinięcie żądania w sposób umożliwiający odbiorcy treści samej wzmianki
zorientowanie się w charakterze wzmianki i jej znaczeniu dla wyłączenia rękojmi wiary
publicznej księgi wieczystej. Lista opisów wzmianki ujawnianej w księdze wieczystej
w związku ze złożeniem wniosku w e.p.w. będzie zawarta w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie
teleinformatycznym. Wniosek, poza dotychczasowymi elementami, będzie zawierał
wskazanie, w jakim dziale (lub działach) księgi wieczystej ma być ujawniona wzmianka
i to notariusz, komornik sądowy i naczelnik urzędu skarbowego określą dział, w jakim
ma znaleźć się wzmianka. Wykreślenie wzmianki zamieszczonej automatycznie
z chwilą złożenia wniosku w e.p.w. odbywać się będzie w warunkach określonych
w dotychczasowym art. 6267 § 3 k.p.c.
Korespondencja w e.p.w. do uczestników postępowania wieczystoksięgowego będzie
doręczana drogą tradycyjną. Zgodnie z art. 62610 § 11 i 12 k.p.c. strony czynności
notarialnej będą mogły jednakże w akcie notarialnym dokumentującym tę czynność
zrzec się doręczenia zawiadomienia o wpisie bądź też zażądać doręczenia na konto
założone w systemie teleinformatycznym elektronicznego postępowania
wieczystoksięgowego. Skuteczność tych dyspozycji powinna być uzależniona od
wcześniejszego założenia konta w systemie teleinformatycznym i prawidłowego
podania go sądowi.
14
Należy podkreślić, że w zakresie środków zaskarżenia projekt nie zawiera zmian, gdyż
sposób wnoszenia wniosku o wpis do sądu nie wymaga zmian w ich zakresie. Środki
zaskarżenia są i będą wnoszone drogą tradycyjną (odpowiednio skarga na orzeczenie
referendarza, zażalenie lub apelacja).
Wniosek o dokonanie wpisu albo wniosek o założenie księgi wieczystej, złożony za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego będzie podlegał wydrukowaniu
i dołączeniu do akt księgi wieczystej. Wydrukowaniu i dołączeniu do akt księgi
wieczystej będą podlegały również stanowiące podstawę wpisu dokumenty w postaci
elektronicznej w sytuacji, gdy dokumenty takie istnieją pierwotnie w postaci
elektronicznej.
II. Zmiany w zakresie części I tytułu VII działu III Kodeksu postępowania cywilnego
w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy do rozpoznania sprawy jest
sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji
wydanej przez organ rentowy, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej (art. 461 § 2
k.p.c.). Oprócz odrębnego uregulowania odnoszącego się do służb mundurowych
w art. 461 § 21 k.p.c. odrębności dotyczą także spraw, w których nie można określić
właściwości sądu według wymienionych przepisów, jak również w sprawach,
w których ubezpieczony zamieszkały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
otrzymuje świadczenie wypłacane przez wyznaczoną przez Prezesa Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych jednostkę organizacyjną tego Zakładu. Wtedy właściwy jest
sąd, w którego okręgu siedzibę ma ten organ. W Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,
zwanym dalej „ZUS”, wyznaczone zostały jednostki współpracujące z właściwymi
instytucjami państw członkowskich Unii Europejskiej/Europejskiego Porozumienia
o Wolnym Handlu lub państw, z którymi Rzeczpospolitą Polską łączą umowy
międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym przy rozpatrywaniu wniosków
emerytalno-rentowych na podstawie rozporządzeń unijnych stanowiących podstawę
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich Unii
Europejskiej i rozpatrujące wnioski o emerytury i renty podlegające koordynacji
unijnej, a także podlegające rozpoznaniu na podstawie umów międzynarodowych.
Należą do nich Wydziały Realizacji Umów Międzynarodowych w następujących
oddziałach ZUS:
15
1) I Oddział ZUS w Łodzi – właściwy w odniesieniu do osób posiadających wyłącznie
polskie okresy ubezpieczenia zamieszkałych na Cyprze, Malcie, w Hiszpanii,
Grecji, Portugalii i we Włoszech albo zamieszkałych w Polsce lub za granicą,
posiadających łączne okresy ubezpieczenia polskie i zagraniczne, w tym ostatnio
przebyte w tych państwach, a także właściwy w odniesieniu do Kanady i Korei Pd.;
2) Oddział ZUS w Nowym Sączu (Czechy, Słowacja, Australia);
3) Oddział ZUS w Tarnowie (Austria, Lichtenstein, Słowenia, Węgry, Szwajcaria);
4) Oddział w Opolu (Niemcy);
5) Oddział w Szczecinie (Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Norwegia
i Szwecja);
6) I Oddział w Warszawie (Belgia, Bułgaria, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Rumunia, Wielka Brytania, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Chorwacja, Czarnogóra,
Macedonia, USA);
7) Oddział w Rzeszowie (Ukraina).
Stosowanie zasady swobodnego przemieszczania się w Unii Europejskiej, a także
powszechnie obserwowane zwiększenie mobilności obywateli naszego kraju
i poszukiwanie przez nich zatrudnienia poza granicami Polski powoduje, że w ostatnich
latach stale rośnie liczba osób legitymujących się okresami ubezpieczenia nabytymi za
granicą. Arbitralny podział dokonany według kryteriów przyjętych przez ZUS skutkuje
zaburzeniem, w coraz większej liczbie spraw, ogólnej zasady ustalania właściwości
miejscowej sądów rozpoznających sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, będącej
wyrazem szczególnej ochrony interesów ubezpieczonych. W praktyce powoduje to
także wydłużenie postępowań, bowiem w sytuacji potrzeby przesłuchania świadków
czy strony, często dochodzi do ich przesłuchania w drodze pomocy sądowej, z uwagi na
odległość między miejscem zamieszkania strony i świadka a siedzibą sądu, tym bardziej
że w tej kategorii spraw postępowanie dotyczy zwykle osób starszych bądź dotkniętych
dysfunkcjami. Oczywiste jest, że w przypadku znacznej odległości między miejscem
zamieszkania strony a siedzibą sądu zwiększają się także koszty procesu. Niebagatelną
rolę odgrywa także nierównomierne rozłożenie liczby spraw wpływających do
poszczególnych sądów, w tym i tych, które od lat borykają się z zaległościami
(Warszawa, Łódź).
Należy zauważyć, że w tym zakresie został podjęta w dniu 13 lipca 2012 r. przez Sąd
Najwyższy uchwała w sprawie sygn. akt III UZP 2/12. Sąd Najwyższy, rozstrzygając
16
pytanie prawne dotyczące tego, czy w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych,
w których wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego o przyznaniu (odmowie
przyznania) prawa do świadczenia emerytalnego lub rentowego z uwzględnieniem
postanowień rozporządzeń wspólnotowych dotyczących koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia
14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do
pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do
członków ich rodzin przemieszczających się w obrębie Wspólnoty, oraz rozporządzenia
Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. ustalającego sposób stosowania
rozporządzenia Rady nr 1408/71 i aktualnie obowiązującego rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r.
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.
dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji
systemów zabezpieczenia społecznego) właściwy miejscowo jest sąd miejsca siedziby
organu rentowego jako jednostki organizacyjnej wyznaczonej przez Prezesa Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych do rozpoznania wniosku o przyznanie prawa (art. 461
§ 22 k.p.c.), czy sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się
od decyzji wydanej przez organ rentowy (art. 461 § 2 k.p.c.), wskazał, że w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których wniesiono odwołanie od decyzji organu
rentowego – jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczonej
przez Prezesa Zakładu jako właściwej w sprawach związanych z unijną koordynacją
systemów zabezpieczenia społecznego o odmowie lub przyznaniu prawa do emerytury
lub renty właściwy miejscowo jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania
strona odwołująca się od tej decyzji. W tym kierunku poszła też praktyka, w związku
z czym jest konieczna zatem odpowiednia zmiana art. 461 § 22 k.p.c. polegająca na
usunięciu z tego przepisu zapisu o właściwości miejscowej sądu, w którego okręgu
siedzibę ma organ rentowy w sprawach, w których ubezpieczony zamieszkały na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej otrzymuje świadczenie wypłacane przez
wyznaczoną przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jednostkę organizacyjną
tego Zakładu.
Zgodnie z art. 476 § 2 pkt 1 k.p.c. przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych
rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych
17
dotyczących ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego. Natomiast zgodnie
z art. 476 § 5 pkt 2 lit. a k.p.c. przez użyte w dziale III określenie „ubezpieczony”
rozumie się także osobę ubiegającą się o świadczenie z ubezpieczeń społecznych lub
z ubezpieczenia rodzinnego albo o emeryturę lub rentę. Należy wskazać, że przepisy
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U.
z 2013 r. poz. 1442, z późn. zm.) wyróżniają wyłącznie ubezpieczenia emerytalne,
rentowe, wypadkowe i chorobowe, a art. 180 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. –
Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267), zwanej dalej
„k.p.a.”, stanowi, że przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się
sprawy wynikające z przepisów o ubezpieczeniach społecznych, o zapatrzeniach
emerytalnych i rentowych, o funduszu alimentacyjnym, a także sprawy wynikające
z przepisów o innych świadczeniach wypłacanych z funduszów przeznaczonych na
ubezpieczenia społeczne. Natomiast określenie „ubezpieczenie rodzinne” odnosi się
obecnie do świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003 r.
o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1456, z późn. zm.). Zgodnie z art. 2
tej ustawy świadczeniami rodzinnymi są: zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku
rodzinnego, świadczenia opiekuńcze (zasiłek pielęgnacyjny, zasiłek opiekuńczy
i świadczenie pielęgnacyjne), zapomoga wypłacana przez gminy na podstawie art. 22a
tej ustawy oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. Zadania
w zakresie świadczeń rodzinnych jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej
oraz postępowanie w tych sprawach prowadzi – zgodnie z art. 20 ust. 1 i 2 ustawy
o świadczeniach rodzinnych – organ właściwy, czyli wójt, burmistrz lub prezydent
miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się
o świadczenie (art. 3 pkt 11 tej ustawy).
Sprawy określane w k.p.c. jako dotyczące ubezpieczenia rodzinnego nie są zatem
sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych, a odwołania od decyzji w tych sprawach
rozpoznawane są w trybie k.p.a. Przepisy art. 476 § 2 pkt 1 oraz § 5 pkt 2 lit. a k.p.c.
wymagają zatem zmiany poprzez usunięcie pojęcia ubezpieczenia rodzinnego
z definicji sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz poprzez usunięcie pojęcia
świadczenia z ubezpieczenia rodzinnego z definicji ubezpieczonego.
Zgodnie z art. 476 § 3 k.p.c. przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie
się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we
właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia
18