Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

podstawę wpisu w księdze wieczystej, jeżeli zostały sporządzone w postaci
elektronicznej. Natomiast dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej
niesporządzone w postaci elektronicznej notariusz, komornik sądowy oraz naczelnik
urzędu skarbowego działający jako organ egzekucyjny przekaże sądowi właściwemu do
prowadzenia księgi wieczystej w terminie trzech dni od dnia złożenia wniosku o wpis.
Zaznaczyć należy, że obowiązek usunięcia braków formalnych wniosku będzie obciążał
strony czynności notarialnej lub wierzyciela. Notariusz czy komornik sądowy będą
umocowani tylko do złożenia odpowiedniego wniosku do sądu wieczystoksięgowego.
Kwestia ta została przesądzona wprost w art. 6264 § 4 k.p.c. Przepis ten nie znajdzie
zastosowania jedynie w przypadku wniosków składanych przez komornika na
podstawie art. 924 § 2 k.p.c. W przypadku tych wniosków obowiązek usunięcia braków
formalnych obciążał będzie komornika, tak jak to jest dotychczas.
E.p.w. będzie inicjowane obligatoryjnie przez komornika sądowego w zakresie wniosku
o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji z nieruchomości
(art. 924 k.p.c.) oraz wpisu o zajęciu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (art. 897
§ 1 k.p.c., art. 898 k.p.c.), a także wykreślenia powyższych wpisów. Należy
równocześnie wyraźnie doprecyzować, że uprawnienie komornika będzie się odnosić
również do wniosku o ujawnienie przyłączenia się wierzycieli do uprzednio wszczętej
egzekucji. Zakaz powtarzania czynności określony w art. 927 k.p.c. w zakresie
dokonywania wpisów o przyłączeniu się kolejnych wierzycieli do egzekucji
z nieruchomości powodował różną praktykę sądów prowadzących księgi wieczyste.
Wprawdzie została ona ujednolicona uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 6 listopada 2007 r. (III CZP 93/07, OSNC 2008, nr 7–8, poz. 68),
w której stwierdzono, że wierzyciel, który przyłączył się do postępowania
egzekucyjnego, może powołać się wobec osoby trzeciej na skutki zajęcia nieruchomości
tylko wtedy, gdy dokonano w księdze wieczystej wpisu o przyłączeniu lub złożono
wniosek do zbioru dokumentów, chyba że osoba trzecia wiedziała o przyłączeniu,
jednak kwestię tę należy jasno i precyzyjnie przesądzić w ustawie. Wyartykułowana
w tej uchwale zasada wpisu kolejnych ostrzeżeń o wszczęciu egzekucji z nieruchomości
pełni nie tylko rolę ostrzeżenia o prowadzeniu egzekucji z nieruchomości, lecz
pośrednio także informuje o wielkości długu, którego zaspokojenie jest celem
prowadzonej egzekucji. Informacja ta nie jest bez znaczenia dla osoby decydującej się
na nabycie nieruchomości mimo jej zajęcia. Zasada zaufania do ksiąg wieczystych
9
nakazuje, aby nie zaskakiwać nabywcy nieruchomości późniejszym przyłączeniem się
do egzekucji kolejnych wierzycieli zbywcy nieruchomości i nie nakłada na nabywcę
obowiązku wglądu do akt egzekucyjnych.
Uregulowania wymaga również wyraźne określenie rodzaju dokumentów załączanych
do wniosku komornika sądowego i ich zawartości. W tej kwestii należy mieć na
względzie treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r. (III CZP 15/09,
OSNC 2010/1/10), w której stwierdzono, iż przepis art. 924 k.p.c. nie stanowi
samodzielnej podstawy wpisu w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji.
W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, iż podstawą wpisu jest odpis
wezwania do zapłaty, który w wyniku nowelizacji k.p.c. nie utracił mocy dokumentu
urzędowego.
W celu ujednolicenia terminologii dokonano zmiany w art. 897 § 1 k.p.c. i w art. 924
§ 1 k.p.c. (zwrot „przesyła” zastąpiono wyrazem „składa”).
Projekt nie wprowadza zmian w zakresie właściwości miejscowej sądów prowadzących
księgi wieczyste. Wniosek w e.p.w. może dotyczyć równocześnie żądań wpisu w wielu
księgach wieczystych prowadzonych przez różne sądy. W takim przypadku system
teleinformatyczny automatycznie skieruje wniosek do wszystkich tych sądów, które
prowadzą wskazane we wniosku księgi wieczyste w systemie teleinformatycznym.
Zaznaczyć należy, że wniosek niezłożony za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego nie wywoła skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem
pisma procesowego do sądu, o czym wnoszący pismo zostanie poinformowany.
Formularz inicjujący e.p.w. (wniosek) w praktyce będzie miał postać interaktywnego
formularza dostępnego w systemie teleinformatycznym. Wniosek inicjującego e.p.w.
będzie podpisywany bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym ważnym
kwalifikowanym certyfikatem w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września
2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450, ze zm.). Formularz
wniosku
będzie weryfikowany formalnie automatycznie przez system
teleinformatyczny pod względem istnienia księgi wieczystej wskazanej we wniosku
oraz kompletności wymaganych danych. Wniosek, który nie zostanie pozytywnie
zweryfikowany, uważany będzie za niezłożony – o powyższym zostanie
poinformowany składający wniosek. Jeżeli dane konieczne nie zostaną podane
(np. numer księgi wieczystej albo numer księgi wieczystej nie zostanie znaleziony
10
w cbdkw), to system teleinformatyczny uniemożliwi złożenie tak niekompletnego
wniosku. Informacja z systemu o niemożliwości złożenia w tym konkretnym przypadku
wniosku nie będzie podlegała zaskarżeniu. Powyższe nie wyklucza możliwości
wystąpienia we wniosku, który przeszedł weryfikację w ramach kompletności danych
weryfikowanych przez system teleinformatyczny, braków formalnych w rozumieniu
przepisów proceduralnych.
Składany drogą elektroniczną wniosek nie będzie zawierał informacji o wartości
przedmiotu sporu, co odpowiadać będzie treści art. 1261 § 1 k.p.c. W postępowaniu
wieczystoksięgowym od tej wartości nie zależy bowiem ani właściwość rzeczowa sądu,
ani też wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego. W konsekwencji
powyższego, a także mając na względzie, że akt notarialny nie będzie zawierał wniosku
o wpis do księgi wieczystej, uchyleniu jako zbędny podlega przepis art. 6261 § 5 k.p.c.
oraz art. 6262 § 2 k.p.c.
Wniosek o wpis w księdze wieczystej złożony przez notariusza w e.p.w. będzie
opłacany na dotychczasowych zasadach, tj. zasadach określonych w rozporządzeniu
Ministra Sprawiedliwości, wydanym na podstawie art. 7 § 3 ustawy – Prawo
o notariacie, w brzmieniu nadanym niniejsza ustawą. Minister Sprawiedliwości określi,
w drodze rozporządzenia, sposób pobierania i uiszczania oraz sposób i termin
przekazywania sądom należności, o których mowa w § 2, a także ich zwrotu oraz
sposób prowadzenia ewidencji przez notariusza i czas jej przechowywania,
uwzględniając łatwość uiszczenia opłat i przekazywania ich sądom oraz szczegółowość
ewidencji oraz konieczność zapewnienia jej trwałości. Notariusz złoży we wniosku
oświadczenie, że opłata została uiszczona oraz w jakiej wysokości. System
teleinformatyczny obsługujący postępowanie wieczystoksięgowe nie będzie zawierał
mechanizmów sprawdzających opłaty. Kontrola uiszczenia opłat będzie dokonywana,
tak jak w obecnym stanie, w systemie finansowo-księgowym sądu prowadzącego e.p.w.
Sprawdzenie wysokości należnej opłaty będzie natomiast należało do orzecznika
w ramach badania wymogów fiskalnych wniosku.
Analogiczne rozwiązania zostaną wprowadzone w odniesieniu do wniosków
składanych przez komorników. Uregulować należy nie tylko sposób uiszczania przez
komornika sądowego opłaty sądowej, ale także kwestię pobierania takiej opłaty przez
komornika od wierzyciela. Komornik będzie również upoważniony do poboru tej opłaty
11
od wierzyciela (tak jak to czynią notariusze). Obecnie komornicy zaliczają opłatę
sądową do wydatków określonych w art. 39 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, z późn. zm.)
i na podstawie art. 40 tej ustawy wzywają wierzycieli do jej uiszczenia. Występują też
poglądy, według których komornik powinien wyłącznie przesłać wniosek do sądu
wieczystoksięgowego, ten zaś do uiszczenia opłaty powinien wezwać wierzyciela.
W celu ujednolicenia rozbieżności praktyki jest zasadne wprowadzenie przepisu
uprawniającego komornika do poboru takiej opłaty od wierzyciela i przekazania jej do
sądu wieczystoksięgowego w myśl art. 40a ustawy o komornikach sądowych. Wnioski
składane przez naczelników urzędów skarbowych wolne są od opłat sądowych,
w związku z czym projekt nie zawiera regulacji w tym zakresie.
Jako zasadę należy przyjąć, iż wobec ograniczonego charakteru pierwszego etapu
informatyzacji postępowania wieczystoksięgowego do wniosku inicjującego e.p.w. nie
będą dołączane dokumenty w postaci elektronicznej. Wynika to z faktu, że koncepcja
elektronicznego wypisu aktu notarialnego nie została przyjęta na tym etapie
postępowania, w związku z czym większość dokumentów będących podstawą wpisu
istnieje wyłącznie w postaci papierowej. Brak jest również obecnie jeszcze
wypracowanych w procedurze cywilnej zasad urzędowej konwersji dokumentów
istniejących w postaci papierowej na elektroniczną, a dotychczasowe doświadczenia
w zakresie posługiwania się wydrukiem weryfikacyjnym (z elektronicznego
postępowania upominawczego i tam przyjętej konstrukcji elektronicznej klauzuli
wykonalności) nie dają się wprost zastosować na potrzeby e.p.w. Poważne problemy
organizacyjne, techniczne oraz prawne związane z dołączaniem do wniosku w e.p.w.
dokumentów w postaci elektronicznej przemawiają za przyjęciem na obecnym etapie, iż
wniosek inicjujący e.p.w. będzie składany bez dołączenia do urzędowego formularza
dokumentów stanowiących podstawę wpisu. Zostaną one przesłane w ślad za
wnioskiem o wpis w postaci papierowej za pośrednictwem operatora publicznego lub
innego operatora pocztowego bądź złożone osobiście na dzienniku podawczym.
Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy dokumenty mające być podstawą wpisu w księdze
wieczystej zostały sporządzone w postaci elektronicznej – w takiej sytuacji składający
wniosek będzie miał możliwość załączenia ich bezpośrednio do wniosku składanego
poprzez system teleinformatyczny. Należy podkreślić, że chodzi tu o możliwość
załączenia dokumentów w formie elektronicznej, ale tylko takich, które pierwotnie
12
zostały sporządzone w formie elektronicznej, a nie o takie dokumenty, które zostały
sporządzone w formie tradycyjnej, papierowej i dopiero potem zostały poddane
konwersji poprzez ich zeskanowanie i wytworzenie wersji elektronicznej. Takie
dokumenty nie będą mogły być załączane do wniosku o wpis złożonego za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Wniosek o wpis w e.p.w. będzie zatem po jego zarejestrowaniu i automatycznym wpisie
wzmianki o wniosku oczekiwał na dołączenie wymaganych dokumentów. Należy mieć
na uwadze, że wprowadzenie e.p.w. następować będzie w warunkach możliwego
działania Zintegrowanego Systemu Informacji o Nieruchomościach (zwanego dalej
„ZSIN”) ustanowionego w art. 24b ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo
geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287, z późn. zm.) oraz
funkcjonowania rozporządzenia wydanego na podstawie delegacji zawartej w art. 24b
ust. 4 tej ustawy. Działanie ZSIN może skutkować pojawieniem się dokumentów
mających pierwotnie postać elektroniczną. Dowody w postaci elektronicznej będą
przeprowadzane przez sąd prowadzący księgi wieczyste na zasadach określonych
w przepisach
o postępowaniu dowodowym dla dokumentów tekstowych,
umożliwiających identyfikację ich wystawców. W przypadku gdy dokumenty
stanowiące podstawę wpisu znajdują się w aktach księgi wieczystej, brak będzie
obowiązku dołączenia ich do wniosku. W takich sytuacjach wystarczające, a zarazem
konieczne będzie powołanie się na złożone w księdze wieczystej dokumenty. System
teleinformatyczny zapewni stosowną formułę w tym zakresie.
Z materią składania wniosku w e.p.w. wiąże się problematyka kolejności wnoszenia
wniosków. Kolejność ta decyduje bowiem o określeniu pierwszeństwa praw
ujawnionych w księdze wieczystej. Chwilą wpływu wniosku o wpis do właściwego
sądu złożonego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, zgodnie
z projektowanym art. 6266 § 11 k.p.c., jest godzina, minuta i sekunda zamieszczenia
wniosku w tym systemie. Dodać należy, że zgodnie z projektowanym art. 6267
§ 2 k.p.c. niezwłocznie po zarejestrowaniu wniosku w dzienniku ksiąg wieczystych
zamieszczona zostanie w odpowiednim dziale księgi wieczystej informacja o wniosku
(wzmianka o wniosku). Wzmianka o wniosku złożonym za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego zamieszczana będzie automatycznie z chwilą zamieszczenia
wniosku w tym systemie. Należy więc przyjąć, że sytuacja, o której mowa dotychczas
w art. 6266 § 2 k.p.c. (wpływ wniosków w tej samej chwili), w przypadku wniosków
13