Rządowy projekt ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

przez drugiego z małżonków na etapie wniosku o transkrypcję czy odtworzenie nie
będzie możliwe. Dlatego też projekt dopuszcza wyjątkowo złożenie oświadczenia na
etapie późniejszym.
W obecnym stanie prawnym brakuje takiej możliwości. W praktyce więc rodzą się
problemy związane ze składaniem oświadczenia o nazwisku po raz kolejny, tj. raz za
granicą Rzeczypospolitej Polskiej przy zawarciu małżeństwa i ponownie w celu
transkrypcji, czy odtworzenia co już jest niedopuszczalne. Oświadczenie o nazwisku
można będzie złożyć również przed konsulem. Konsul, wraz z wnioskiem
o sporządzenie polskiego aktu małżeństwa na podstawie dokumentu zagranicznego lub
odtworzenie, będzie przesyłać protokół przyjęcia oświadczenia do wybranego przez
wnioskodawcę urzędu stanu cywilnego. W stosunku do dotychczasowego stanu
prawnego zmienia się w tym zakresie właściwość urzędu stanu cywilnego. Obecnie
bowiem konsul przesyła dokumenty do urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta
stołecznego Warszawy. Dodatkowo, jeżeli transkrypcji lub odtworzenia treści
zagranicznego dokumentu stanu cywilnego dokonuje się na wniosek osoby, której akt
nie dotyczy, kierownik urzędu stanu cywilnego będzie obowiązany powiadomić tę
osobę o dokonanej czynności oraz poinformować o prawie do złożenia oświadczenia
w sprawie nazwiska.
W stosunku do dotychczasowego stanu prawnego pozostawia się zasadę, że do aktu
stanu cywilnego dołączona zostanie wzmianka dodatkowa lub zamieszczony zostanie
przypisek przy tym akcie na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego lub
rozstrzygnięcia innego organu państwa obcego, jeżeli orzeczenie to podlega uznaniu na
podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego lub innych właściwych
przepisów (art. 107 projektu ustawy). Tak jak dotychczas, na podstawie aktu stanu
cywilnego sporządzonego za granicą Rzeczypospolitej Polskiej kierownik urzędu stanu
cywilnego z urzędu dołączy wzmianki dodatkowe w tym przedmiocie do aktu stanu
cywilnego lub zamieści przypiski przy tym akcie, jeżeli odpis zagranicznego aktu stanu
cywilnego przesłano do kraju w wykonaniu umowy międzynarodowej przewidującej
wzajemną wymianę aktów stanu cywilnego. Kierownik urzędu stanu cywilnego nie
traci również kompetencji do wpisywania wzmianki dodatkowej lub zamieszczania
przypisków na podstawie innego dokumentu pochodzącego od organu państwa obcego,

52







a niewymagającego uznania. W wyniku zmian wprowadzonych w Kodeksie
postępowania cywilnego, w projekcie ustawy dookreślono procedurę postępowania
w razie nieuznania orzeczenia organu obcego państwa. W tym przypadku kierownik
urzędu stanu cywilnego będzie zobowiązany poinformować wnioskującego pisemnie
o przyczynach odmowy oraz o możliwości złożenia wniosku do sądu o ustalenie, że
orzeczenie podlega lub nie uznaniu.
Dodatkowo w projekcie ustawy przewidziano zmiany związane są z przeniesieniem
zadania polegającego na zbieraniu na potrzeby statystyki publicznej przy urodzeniach
i zgonach danych statystycznych z kierownika urzędu stanu cywilnego na podmiot
wykonujący działalność leczniczą (art. 52 ust. 2 i 3, art. 113 projektu ustawy).
Kierownik urzędu stanu cywilnego będzie przekazywał na potrzeby statystyki
publicznej jedynie te dane, które będzie mógł ustalić w trakcie rejestracji zdarzeń, będą
to m.in. informacje dotyczące daty zwarcia małżeństwa przez rodziców dziecka oraz
daty urodzenia matki dziecka z protokołu zgłoszenia zgonu dziecka poniżej 1. roku
życia (art. 93 ust. 2 pkt 7 i ust. 3 projektu ustawy) czy też dane statystyczne pozyskane
w związku rejestracją małżeństwa (art. 75 ust. 7 i 8, art. 86 ust. 3 pkt 5 i ust. 6 projektu
ustawy). Jednocześnie, ze względu na konieczność dostosowania Elektronicznej
Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępnienia Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach
Medycznych do przekazywania na potrzeby służb statystyki publicznej danych
statystycznych wynikających z ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego i ustawy
o cmentarzach i chowaniu zmarłych, przyjęto, że rozwiązania te wejdą w życie
1 stycznia 2018 r.
III. Przepisy zmieniające
W związku projektowanymi rozwiązaniami w obszarze rejestracji stanu cywilnego
zaproponowano zmiany w przepisach ściśle związanych ze wskazaną materią.
Nowelizacji będzie podlegać dziesięć aktów rangi ustawowej, tj.:
– ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych,
– ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy,
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,
– ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej,
– ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego,

53







– ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej,
– ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska,
– ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych,
– ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności,
– ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia.
Zmiany zaproponowane w ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu
zmarłych (art. 113 projektu) mają przede wszystkim umożliwić kierownikom urzędów
stanu cywilnego sporządzanie kompletnych aktów zgonu. Obecny wzór karty zgonu,
dokumentu stanowiącego podstawę do sporządzenia aktu zgonu, nie pozwala na
wpisanie godziny zgonu osoby dorosłej, zawierając wyłącznie rubrykę identyfikującą
godzinę zgonu dla dziecka do 1. roku życia, co w efekcie prowadzi do sporządzania
niekompletnych aktów zgonu i generuje postępowania o ich uzupełnienie.
W dotychczasowej karcie zgonu brakuje również daty odnalezienia zwłok.
Jednocześnie obowiązujące regulacje umożliwiają wydanie karty zgonu wyłącznie
podmiotom uprawnionym do pochówku, pomijając zupełnie podmioty zobowiązane do
pochówku zwłok ludzkich (gmina, zakład karny), w przypadku gdy zwłoki nie zostały
pochowane przez podmioty uprawnione do pochówku lub przekazane do celów
naukowych. W związku z powyższym zaproponowano nowy zakres danych w karcie
zgonu oraz określono tryb wydawania karty zgonu, gwarantujący przekazanie karty
zgonu zarówno osobom uprawnionym, jak i zobowiązanym do pochówku.
Nowelizacja ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (art. 114
projektu ustawy) obejmie regulacje dotyczące oświadczeń koniecznych do uznania
ojcostwa dziecka poczętego, lecz nieurodzonego. Protokół zawierający oświadczenia
konieczne do uznania ojcostwa dziecka poczętego, lecz nieurodzonego powinien być
niezwłocznie przekazany do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce
sporządzenia polskiego aktu urodzenia matki dziecka, a jeżeli dla matki dziecka nie
został sporządzony polski akt urodzenia, wówczas do urzędu stanu cywilnego miasta
stołecznego Warszawy. Aktualny przepis art. 74 § 3 Kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego,
regulujący dobrowolne uznanie ojcostwa w sytuacjach
nadzwyczajnych, przewiduje przekazanie protokołu o uznaniu ojcostwa do urzędu stanu
cywilnego właściwego do sporządzenia aktu stanu cywilnego. Wskazany przepis, o ile

54







sprawdza się w stosunku do sytuacji dzieci narodzonych, których fakt narodzin podlega
rejestracji w formie aktu urodzenia, jest nieadekwatny w odniesieniu do dziecka
poczętego, lecz nieurodzonego. Wynika to stąd, iż do momentu narodzin dziecka nie
sposób przesądzić, który kierownik urzędu stanu cywilnego będzie miejscowo właściwy
do zarejestrowania zdarzenia. Dlatego też określono właściwość urzędu stanu
cywilnego, do którego będzie przekazywany protokół zawierający oświadczenia
konieczne do uznania ojcostwa dziecka poczętego, lecz nieurodzonego w sytuacjach
nadzwyczajnych.
Jednocześnie, uwzględniając, że oświadczenia o nadaniu dziecku nazwiska, na
podstawie art. 90 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, będą mogły być również
złożone za granicą Rzeczypospolitej Polskiej przed polskim konsulem lub osobą
wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli dotyczą one dziecka, którego
oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi, umożliwiono konsulowi
przyjęcie tych oświadczeń. Wskutek ustalenia czasu ważności zaświadczenia
stwierdzającego, że zgodnie z prawem polskim można zawrzeć małżeństwo, czy
zaświadczenia o zamieszczonych lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego
danych dotyczących wskazanej osoby na 6 miesięcy, w projekcie ustawy
zaproponowano także wydłużenie terminu ważności zaświadczenia stwierdzającego
brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa z 3 na 6 miesięcy, co ma
zapewnić ujednolicenie terminów ważności dokumentów. Ponadto, w celu zapewnienia
tożsamości treści oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński składanych przed
kierownikiem urzędu stanu cywilnego i konsulem, sformalizowano treść przysięgi
małżeńskiej.
Celem zaproponowanej zmiany w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (art. 115 projektu ustawy) jest usunięcie luki prawnej oraz
dostosowanie terminologii do nazewnictwa wprowadzanego projektem ustawy. Obecne
brzmienie art. 581, statuując w sprawach dotyczących uznania ojcostwa – w przypadku
odmowy przyjęcia przez kierownika urzędu stanu cywilnego oświadczeń koniecznych
do uznania ojcostwa – wyłączną właściwość sądu opiekuńczego, pomija zupełnie formę
uznania ojcostwa dziecka przed konsulem. Dlatego też konieczne wydaje się wskazanie,
że w sytuacji znamionującej się odmową przyjęcia przez konsula oświadczeń

55







koniecznych do uznania ojcostwa uznanie ojcostwa może nastąpić wyłącznie przed
sądem opiekuńczym, zastrzegając przy tym właściwość sądu rejonowego dla m.st.
Warszawy.
Zmiany ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej
Polskiej (art. 116 projektu ustawy) wynikają z potrzeby dostosowania tego aktu do
nowych rozwiązań z zakresu rejestracji stanu cywilnego oraz dostosowania terminologii
do nazewnictwa wprowadzanego projektem ustawy. Rozszerzono dotychczasowy
katalog czynności wykonywanych przez konsulów w sprawach rejestracji stanu
cywilnego o przyjmowanie oświadczenia o nadaniu dziecku nazwiska na podstawie
art. 90 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oświadczeń o zmianie imienia (imion)
dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia oraz zapewnień od obywateli
polskich lub obywatela polskiego i cudzoziemca o braku okoliczności wyłączających
zawarcie małżeństwa wraz z dokumentami, jeżeli osoby chcące wstąpić w związek
małżeński przebywają za granicą Rzeczypospolitej Polskiej, ale zamierzają zawrzeć
małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w kraju.
W ustawie z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (art. 117
projektu ustawy) dodano przepis umożliwiający stosowanie jednolitych zasad
transliteracji imion i nazwisk tłumaczonych z języków nieposługujących się alfabetem
łacińskim lub posługujących się innym systemem pisma, co koresponduje
z wprowadzonymi w projekcie ustawy zasadami odnoszącymi się do ustalania pisowni
imion i nazwisk cudzoziemców.
W związku proponowanymi rozwiązaniami niezbędne będą również zmiany w zakresie
opłaty skarbowej (art. 118 projektu ustawy). Zakłada się, że nowa forma działania
kierownika urzędu stanu cywilnego (czynność materialno-techniczna w miejsce decyzji
administracyjnej) będzie wymagała zmiany załącznika do ustawy z dnia 16 listopada
2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2012 r. poz. 1282, z późn. zm.), który powinien
przewidywać opłatę skarbową za wydanie na wniosek osoby zupełnego odpisu aktu
stanu cywilnego odzwierciedlającego dokonaną czynność odtworzenia treści aktu,
uzupełnienia i sprostowania aktu, transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu
cywilnego do rejestru stanu cywilnego, rejestracji zdarzeń, które nastąpiły za granicą
i nie zostały tam zarejestrowane, przeniesienia do rejestru stanu cywilnego treści

56