Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o izbach aptekarskich

4



13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694
oraz z 2007 r. Nr 120, poz. 818 i Nr 165, poz. 1170), co wynika z prawa
wspólnotowego (dyrektywa 2004/38 oraz 2003/109).
Druga zmiana przepisów dotyczy kwestii najważniejszych z punktu
widzenia uznawania kwalifikacji w zawodzie farmaceuty. Projekt
nowelizacji wskazuje, na czym polega wykonywanie zawodu farmaceuty,
określa kwalifikacje uprawniające do wykonywania tego zawodu oraz
dookreśla szczegóły dotyczące praktyki w aptece przez przekazanie
upoważnienia dla Ministra Zdrowia odnośnie do określenia sposobu jej
odbywania i zaliczania. Zgodnie z dyrektywą Rady 85/432/EWG oraz
dyrektywą Parlamentu Europejskiego i

Rady 2005/36/WE, które
określają wymagany standard kształcenia farmaceutów, istnieje
konieczność realizacji zblokowanej 6-miesięcznej praktyki w aptece.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo
o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.)
standardy kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów
kształcenia, w tym dla kierunku farmacji, określa w drodze
rozporządzenia minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego.
Realizowany aktualnie w Rzeczypospolitej Polskiej program kształcenia
na tym kierunku jest zgodny z wymaganiami ww. dyrektyw jednakże
szczegółowego uregulowania wymaga sposób odbywania 6-miesięcznej
praktyki realizowanej przez studentów już po obronie pracy
magisterskiej.
Wymogiem dzisiejszych czasów jest częsta zmiana struktury kształcenia,
uwzględniająca najnowsze trendy naukowe oraz potrzeby i wymagania
rynku i
przemysłu farmaceutycznego. Realizowany od dwóch lat
w Polsce nowy, zreformowany system kształcenia farmaceutów jest
zgodny z kształceniem w uczelniach krajów unijnych. Program został
wzbogacony o nowe treści, niezbędne dla wykształcenia współczesnego
farmaceuty. Znalazło się w tym programie szereg nowych przedmiotów,
takich jak: biologia molekularna, immunologia, biotechnologia
farmaceutyczna, farmakoekonomika i kilka innych. Wprowadzono także



5



w ramach studiów, i to już od 2004 r., obowiązkową sześciomiesięczną
praktykę zawodową, odbywaną po obronie pracy magisterskiej, a tym
samym studia zostały przedłużone do 11 semestrów. Reasumując,
farmaceuci otrzymają identyczne wykształcenie i uprawnienia, jakie
posiadają farmaceuci z krajów unijnych, co jest podstawą wzajemnego
uznawania dyplomów.
Określenie w propozycji brzmienia art. 2a szczególnych usług farma-
ceutycznych stanowi wyraz realizacji postanowień ww. dyrektyw, jak
również odzwierciedla zmiany związane z postępem nauk farma-
ceutycznych. Współczesny farmaceuta to nie tylko technolog różnych
postaci leku, to nie tylko analityk dokonujący oceny ich jakości
i biodostępności czy też biorący odpowiedzialność za prawidłowe
zaopatrywanie ludności w leki, lecz również aktywny uczestnik opieki
zdrowotnej, współpracujący bezpośrednio z pacjentem w celu zapew-
nienia mu bezpiecznej i skutecznej farmakoterapii.
Nowe uwarunkowania wymagają, aby farmaceuta w procesie dy-
daktycznym przygotowywany był do pełnienia usług farmaceutycznych,
takich jak terapeutyczne monitorowanie stężenia leków czy też
wskazania dawkowania na podstawie parametrów farmakokinetycznych.
Przejawia się tutaj kliniczny charakter farmacji. Nowoczesna farma-
koterapia w coraz większym stopniu uwzględnia aspekt ekonomiczny.
Obowiązujący obecnie na wydziałach farmaceutycznych przedmiot
nauczania – farmakoekonomika – pozwala na określenie nie tylko
kosztów leczenia, lecz również konsekwencji zastosowanego sposobu
postępowania. Wybór odpowiedniego programu zdrowotnego, oparty
o analizę farmakoekonomiczną oraz znajomość działań niepożądanych
i interakcji leków, przyczynia się do optymalizacji farmakoterapii.
Wobec rozwoju technologii farmaceutycznej i uzyskiwania nowych, coraz
doskonalszych postaci leku, pozwalających na kontrolowane dozowanie,
zapewniających poziom terapeutyczny przez długi czas, pozwalających
na zadziałanie w określonym miejscu, leków o mniejszej toksyczności
i większej selektywności, wobec występowania określonej substancji



6



farmakologicznie czynnej w różnych postaciach leku, charakteryzujących
się różną biodostępnością, ważna jest znajomość zależności wyników
leczenia od zastosowanej formy, co prowadzi do zwiększenia
bezpieczeństwa podawania leków.
Farmaceuta w procesie farmakoterapii powinien podjąć się roli rzecznika
zobowiązanego do ochrony chorego przed szkodliwymi efektami
stosowanych leków, powinien przyjąć na siebie odpowiedzialność
związaną z opieką farmaceutyczną.
Opieka farmaceutyczna, podobnie jak opieka lekarska czy pielęgniarska,
stanowi nieodłączny element szeroko rozumianej opieki medycznej.
Takie stanowisko wydaje się oczywiste, jeżeli celem naszych działań jest
dobro chorego i zdrowie naszego społeczeństwa.
Zawód farmaceuty należy do grupy zawodów zaufania publicznego,
które pełnią nie tylko służbę choremu, ale mają do spełnienia misję
społeczną. Chory powierza swoje zdrowie i z ufnością oczekuje pomocy
zarówno ze strony lekarzy, jak farmaceutów i pielęgniarek. Usytuowanie
farmaceuty na drodze między pacjentem i lekarzem stwarza idealną
możliwość komunikacji w systemie opieki zdrowotnej. Możliwość ta nie
jest jednak w pełni wykorzystana. W Polsce lekarz i farmaceuta
wykonują swoje zawody w całkowitej niemal izolacji. Inny model
współpracy zawodów medycznych obserwuje się w Holandii, gdzie
obowiązek odbywania wspólnych narad lekarzy pierwszego kontaktu
z farmaceutami pracującymi w aptekach w celu wzajemnej wymiany
wiedzy i doświadczeń na temat nowych leków wprowadzonych
do lecznictwa, omawiania problemów związanych z działaniami nie-
pożądanymi, obserwowanymi u pacjentów po stosowaniu tych leków,
a także istotnych aspektów ekonomicznych farmakoterapii, zapisany jest
ustawowo.
Podstawą prawidłowego leczenia jest dokonana przez lekarza właściwa
diagnoza, pozwalająca na wdrożenie leczenia, które obejmuje zarówno
farmakoterapię, jak i odpowiednie postępowanie żywieniowe czy aktyw-
ność fizyczną.



7



Udział farmaceutów w procesie leczenia przez monitorowanie przebiegu
i wyników leczenia, szczególnie w odniesieniu do chorób przewlekłych,
takich jak astma, cukrzyca czy choroba nadciśnieniowa, dokonywanie
wnikliwej analizy dawkowania leków z uwzględnieniem potrzeb indy-
widualnego pacjenta, dobór odpowiedniej diety, przyczynić się może
do zwiększenia jakości i bezpieczeństwa terapii, a także często do
zmniejszenia kosztów leczenia. Pozytywne przykłady takich działań,
określanych mianem Pharmaceutical Care spotykamy w wielu krajach,
np. w Holandii, Danii, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych.
Wdrożenie zasad opieki farmaceutycznej do codziennej praktyki,
zarówno w aptekach szpitalnych, jak i ogólnodostępnych ograniczy
problemy lekowe i korzystnie wpłynie na wyniki leczenia pacjentów.
Obserwowany jest obecnie wzrost zainteresowania pacjentów samo-
leczeniem. W związku z tym szczególnego znaczenia nabiera dzia-
łalność edukacyjna farmaceuty skierowana w stronę pacjenta, a zwią-
zana z jednostką chorobową, lekiem, sposobem leczenia, dawkowa-
niem. Równocześnie obserwuje się też nieustanne poszerzanie liczby
leków z grupy OTC dostępnych bez recepty. Leki OTC stanowią obecnie
ok. 30% ogólnego rynku leków w Polsce. Wiele z nich przyjmowane jest
niewłaściwie. Duże niebezpieczeństwo stwarza problem nadużywania
leków. Choroby jatrogenne wynikają z niewiedzy pacjentów o skutkach
przeleczenia. Często są przyczyną przyjęć do szpitali. Pacjent nie
zawsze stosuje się do uwag lekarza. Nie jest to może groźne
w przypadku niegroźnych dolegliwości, lecz nabiera znaczenia przy
poważnych schorzeniach, np. postępowanie w chorobie reumatycznej,
nadciśnieniowej czy niedokrwiennej serca. Brak zdyscyplinowania
chorego, wynikający z jego nieświadomości, może implikować poważne
następstwa medyczne i ekonomiczne.
W krajach Unii Europejskiej leki wydawane w aptekach bez recepty
opatrywane są informacją, aby pacjent w sprawach działania leczni-
czego, sposobów stosowania, dawkowania, działań ubocznych i możli-
wych interakcji zasięgał porady aptekarza.



8



W związku z liczeniem kosztów leczenia, a także upowszechnieniem
praktyki samoleczenia – wzrosło znaczenie promocji zdrowia. Medycyna
XXI wieku będzie w dużej mierze zaangażowana w profilaktykę chorób.
Działania podwyższające poziom oświaty zdrowotnej, propagowanie
prozdrowotnych modeli żywieniowych to również zadania farmaceutów.
W odniesieniu do szkolnictwa wyższego sformułowano zalecenie
szerszego niż dotychczas traktowania zagadnień związanych z farmacją
społeczną, która obejmuje m.in. kształcenie umiejętności komunikowania
się farmaceuty z pacjentem, problemy farmakoekonomiki i prawodaw-
stwa. Postulowano także poszerzenie programów dydaktycznych
o treści dotyczące medycznych aspektów schorzeń, objętych progra-
mami opieki farmaceutycznej, szczególnie w odniesieniu do diagno-
zowania i farmakoterapii pospolitych schorzeń objętych praktyką samo-
leczenia z zastosowaniem leków dostępnych bez recepty. Uwzględnienie
medycyny klinicznej w kształceniu farmaceutów, znajomość patogenezy
objawów chorobowych, z którymi najczęściej styka się farmaceuta
pracujący w aptece (ból, duszność, omdlenia, drgawki, zaburzenia snu,
świąd skóry, wysypki, zmiana masy ciała), sprzyjać będzie pełniejszemu
wypełnianiu zadań w zakresie opieki farmaceutycznej, sprawowanej dla
bezpośredniej korzyści pacjenta. Program taki jest już realizowany od
trzech lat w ląskiej Akademii Medycznej. Problematyka opieki farma-
ceutycznej powinna być uwzględniana zarówno w kształceniu przed- jak
i podyplomowym. Wdrożenie jej zasad do systemu ochrony zdrowia
oznacza spełnienie zapotrzebowania społecznego w ściślejszej niż
dotychczas współpracy z przedstawicielami innych zawodów medycz-
nych.
Włączenie się ponad 20 tysięcy farmaceutów w nurt aktywnego
rozwijania opieki farmaceutycznej, opartej o wiedzę o leku i farma-
koterapię, wynikającą z farmakokinetyki klinicznej i farmakoekonomiki,
zmierza do zapewnienia skutecznej, bezpiecznej i ekonomicznie
uzasadnionej farmakoterapii, a tym samym do poprawy zdrowia i jakości
życia pacjentów.