Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw

przeciwieństwie do art. 1072 u.k.w.h. w sytuacji, o której mowa w art. 1073
u.k.w.h. wciąż jednak możliwe jest powstanie nowej wierzytelności, która zgodnie
z umową ustanawiającą hipotekę mogłaby podlegać zabezpieczeniu. Racje, które
przemawiają za wprowadzeniem projektowanego art. 1073 u.k.w.h., są
identyczne, jak wskazane już w odniesieniu do art. 991 u.k.w.h.
W wypadku, gdy hipoteka kaucyjna może zabezpieczać wiele wierzytelności,
konieczne jest ustalenie, które z wierzytelności objętych zabezpieczeniem
podlegać będą zaspokojeniu z sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości
obciążonej tą hipoteką, a więc które z wierzytelności hipotecznych należy
uwzględnić w planie podziału. Problem ten rozstrzygają projektowane dwa nowe
przepisy: art. 10381 k.p.c. i jego odpowiednik – art. 115e § 2 i 3 u.p.e.a. Obydwa
przepisy powinny mieć zastosowanie zarówno wtedy, gdy egzekucja z
nieruchomości prowadzona byłaby na wniosek innego wierzyciela niż wierzyciel
hipoteczny, jak i gdy została wszczęta na wniosek samego wierzyciela, któremu
przysługuje hipoteka kaucyjna (o której mowa

w art. 1021 u.k.w.h.). Przepisy te nie miałyby więc zastosowania w odniesieniu do
„normalnej” hipoteki kaucyjnej. W projektowanych art. 10381 § 1 k.p.c. i art. 115e
§ 2 u.p.e.a. proponuje się przyjąć zasadę, że uwzględniane będą tylko te
wierzytelności, podlegające zabezpieczeniu hipoteką kaucyjną, które powstały do
dnia zajęcia obciążonej hipoteką nieruchomości. Ponieważ po dokonaniu zajęcia
nieruchomości może dojść do ponownego jej zajęcia na rzecz innego wierzyciela,
dlatego projektowany art. 10381 k.p.c. rozstrzyga, że dla określenia
wierzytelności, podlegających zaspokojeniu, decydująca jest chwila pierwszego
zajęcia, które utrzymane zostało w mocy. Ma to znaczenie, gdyby postępowanie
egzekucyjne wszczęte na wniosek jednego z wierzycieli, na rzecz którego
nieruchomość została zajęta, zostało umorzone (zgodnie z art. 826 k.p.c.
podlegają wówczas uchyleniu skutki dokonanych czynności egzekucyjnych, a
więc i skutki zajęcia), lecz egzekucja z nieruchomości była nadal kontynuowana w
związku z zajęciem dokonanym na rzecz innego wierzyciela. Gdyby suma
wierzytelności zabezpieczonych hipoteką kaucyjną, powstałych do dnia zajęcia,
była niższa niż najwyższa suma zabezpieczenia, pozostała kwota przypadająca
na taką hipotekę, po zaspokojeniu tych wierzytelności, podlegałaby podziałowi
między innych wierzycieli uczestniczących w egzekucji lub przekazana powinna
być dotychczasowemu właścicielowi nieruchomości. Byłby to więc wyjątek od
zasady wyrażonej w art. 1038 k.p.c. i art. 115e u.p.e.a. (nowym § 1 art. 115e
u.p.e.a.), zgodnie z którą jeśli hipoteka kaucyjna nie jest wyczerpana i może
służyć zabezpieczeniu wierzyciela, reszta przypadającej na nią sumy uzyskanej z
egzekucyjnej sprzedaży obciążonej nieruchomości składa się do depozytu
sądowego, aż do ustania stosunku prawnego, z którego może powstać
wierzytelność podlegająca zabezpieczeniu tą hipoteką. Za wyłączeniem
stosowania art. 1038 k.p.c. i art. 115e u.p.e.a. (nowego § 1 art. 115e u.p.e.a.) w
stosunku do hipoteki kaucyjnej, o której mowa w art. 1021 u.k.w.h., przemawia
argument, że możliwość zabezpieczenia jedną hipoteką wielu wierzytelności
mogących powstać w przyszłości stanowi rozwiązanie wyjątkowe, które nie
powinno prowadzić do nadmiernego uprzywilejowania wierzyciela hipotecznego
kosztem innych wierzycieli właściciela nieruchomości oraz samego właściciela.
Ponadto przepisy te eliminują niebezpieczeństwo zwiększenia zakresu obciążenia
nieruchomości po jej zajęciu przez ustanowienie dalszych wierzytelności, które
podlegałyby zabezpieczeniu hipoteką kaucyjną i które zaspokajane byłyby w
ramach sumy przyznanej w planie podziału na należności zabezpieczone tą
hipoteką. Jest to więc zgodne z zasadą, że nie uwzględnia się obciążeń
dokonanych przez dłużnika po zajęciu nieruchomości (por. art. 930 § 3 k.p.c. ).
Z kolei projektowany art. 10381 § 2 k.p.c. i art. 115e § 3 u.p.e.a. regulują sytuację,
gdy łączna kwota wszystkich wierzytelności, podlegających zabezpieczeniu jedną
hipoteką kaucyjną, przekracza najwyższą sumę zabezpieczenia, określoną we
wpisie hipoteki. Przyjmuje się, że wierzyciel hipoteczny może wskazać, które
wierzytelności i w jakiej wysokości mają zostać zaspokojone z sumy uzyskanej z
egzekucji z przedmiotu hipoteki. Jeśli wierzyciel nie złoży takiego oświadczenia
do dnia uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności (w
przypadku sądowego postępowania egzekucyjnego) lub do dnia przyznania
własności (w postępowaniu egzekucyjnym w administracji), powołane przepisy
nakazują zaspokoić wszystkie podlegające zabezpieczeniu (i powstałe do dnia
zajęcia) wierzytelności proporcjonalnie do ich wysokości.
Dodany w art. 345 u.p.n. nowy ust. 21 w zdaniu 1 nawiązuje do rozwiązania
przyjętego w przypadku egzekucji z nieruchomości obciążonej hipoteką kaucyjną,
zabezpieczającą wiele wierzytelności (stanowi odpowiednik

art. 10381 § 1 k.p.c. i art. 115e § 2 u.p.e.a.). Natomiast zd. 2 nowego
art. 345 ust. 21 u.p.n. nawiązuje do uregulowania w art. 10381 § 2 k.p.c.
i art. 115e § 3 u.p.e.a.
6. Przepisy przejściowe
Wprowadzone przez ustawę zmiany przepisów będą miały zastosowanie

w zasadzie jedynie na przyszłość.
W art. 8 przewidziano możliwość żądania przez właściciela nieruchomości
zniesienia istniejącej w dniu wejścia w życie ustawy hipoteki, jeśli zabezpieczała
ona wierzytelność przyszłą lub warunkową i pomimo upływu 5 lat od dnia wejścia
w życie ustawy wierzytelność taka nie powstała, lecz nadal może powstać. Jest to
uzasadnione tym, by wierzyciele, którym przysługują hipoteki zabezpieczające
wierzytelność przyszłą lub warunkową, nie zostali zaskoczeni możliwością ich
zniesienia zaraz po wejściu w życie ustawy. Tym samym art. 991 u.k.w.h.
stosować się będzie do hipotek powstałych dopiero po wejściu w życie ustawy.
Natomiast nie przewiduje się żadnego przepisu intertemporalnego w odniesieniu
do art. 76 ust. 4 u.k.w.h. Zgodnie z zasadą bezpośredniego działania nowej
ustawy przepis ten stosować się więc będzie w razie podziału dotychczasowej
nieruchomości obciążonej hipoteką, dokonywanego po wejściu
w życie ustawy. Bez znaczenia będzie przy tym, czy obciążająca dzieloną
nieruchomość hipoteka powstała przed wejściem w życie ustawy, czy po wejściu
w życie ustawy (zob. uzasadnienie postanowienia SN z 13 kwietnia 2005 r., IV CK
469/04).
Wpływ na finanse publiczne

Projektowane zmiany będą wymagały poniesienia przez budżet państwa
wydatków związanych z wdrożeniem zmian w oprogramowaniu służącemu do
dokonywania wpisów w księgach wieczystych w systemie informatycznym.
Zaprojektowanie oraz wykonanie zmian w systemie Nowej Księgi Wieczystej
szacuje się na łączną kwotę ok. 200 000 zł. Wskazana kwota

200 tys. zł powinna zostać zabezpieczona w budżecie państwa, w części
15 „Sądy powszechne” i części 37 „ Sprawiedliwość” na 2009 rok.

Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii
Europejskiej.


Warszawa, 22 stycznia 2008 r.
BAS-WAEM-116/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych
innych ustaw (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Łukasz Zbonikowski)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony projekt ustawy przewiduje zmianę ustaw: z dnia 6
listopada 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124,
poz. 1361, ze zmianami), z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zmianami), z dnia 17 czerwca 1966 r. o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 299, poz.
1954, ze zmianami), z dnia 29 sierpnia 1977 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z
2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zmianami), z dnia 29 sierpnia 1977 r. – Prawo bankowe
(Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, ze zmianami), z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze
zmianami) oraz z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.
U. Nr 60, poz. 535, ze zmianami). Proponowane zmiany dotyczą m.in.:
zabezpieczenia hipoteką roszczenia o odsetki, zabezpieczenia hipoteką
wierzytelności przyszłych lub warunkowych, prawa nabywcy nieruchomości do
żądania podziału hipoteki łącznej, rozgraniczenia wierzytelności podlegających
zabezpieczeniu hipoteką zwykłą i hipoteka kaucyjną, możliwości
zabezpieczenia hipoteką kaucyjną więcej niż jednej wierzytelności przyszłej,
uprawnienia właściciela nieruchomości do zgłoszenia żądania zniesienia
hipoteki za wynagrodzeniem, możliwości ustanowienia hipoteki morskiej
przymusowej.
Projekt zawiera przepis przejściowy. Proponowana ustawa ma wejść w
życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia.