Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych, sporządzonej w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 r.

3
narodowych są języki: białoruski, czeski, hebrajski, jidysz, litewski, niemiecki,
ormiański, rosyjski, słowacki i ukraiński, a językami mniejszości etnicznych
są: karaimski, łemkowski, romski i tatarski),
b) terytorium, na którym jest używany język regionalny lub mniejszościowy –
jako obszar geograficzny, na którym dany język regionalny lub
mniejszościowy jest używany przez taką liczbę osób, która usprawiedliwia
przyjęcie
środków ochronnych i popierających, przewidzianych
w Europejskiej karcie języków regionalnych lub mniejszościowych,
c) języki nieterytorialne – jako języki różniące się od języka lub języków
stosowanych przez pozostałą część ludności tego państwa, używane przez
obywateli, które jednak nie mogą być identyfikowane z jego określonym
obszarem (w przypadku Rzeczypospolitej Polskiej są to języki: hebrajski,
jidysz, karaimski, ormiański i romski).
Umawiające się Państwo wymienia w dokumencie ratyfikacyjnym każdy
z języków regionalnych lub mniejszościowych, do których będą mieć
zastosowanie uregulowania zawarte w karcie. W Rzeczypospolitej Polskiej,
zgodnie z art. 2, art. 3 pkt 2 oraz art. 19 ust. 2 ustawy o mniejszościach
narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, języki regionalne
lub mniejszościowe to:
a) język białoruski,
b) język czeski,
c) język hebrajski,
d) język jidysz,
e) język karaimski,
f) język kaszubski,
g) język litewski,
h) język łemkowski,
i) język niemiecki,
j) język ormiański,
k) język romski,
l) język rosyjski,
m) język słowacki,

4
n) język tatarski,
o) język ukraiński.

Celami karty, opisanymi w art. 7, są:
a) uznanie języków regionalnych lub mniejszościowych za bogactwo kulturowe,
b) promocja tych języków oraz ułatwianie kontaktów kulturalnych między
osobami ich używającymi w mowie i w piśmie, w życiu prywatnym
i publicznym, co jest zgodne z art. 6 ust. 2 pkt 3, art. 7-16 oraz art. 19-20
ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku
regionalnym, art. 5 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 Konwencji ramowej o ochronie
mniejszości narodowych,
c) unikanie rozwiązań wprowadzających takie podziały administracyjne, które
mogłyby stanowić przeszkodę dla promocji języków regionalnych lub
mniejszościowych, co jest zgodne z art. 5 ust. 2 ustawy o mniejszościach
narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz art. 16 cytowanej
konwencji,
d) zapewnienie działań zmierzających do prowadzenia badań nad tymi
językami oraz do ich nauczania, co jest zgodne z podpisanymi w imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej umowami dwustronnymi z państwami sąsiedzkimi,
art. 8 pkt 4 oraz art. 17 ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych
oraz o języku regionalnym, a także z obowiązującymi przepisami
oświatowymi wspierającymi szkolnictwo osób należących do mniejszości
narodowych i etnicznych – ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), rozporządzeniem
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w
sprawie
warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki
publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości
narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości
narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem
regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579), rozporządzeniem Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 21 grudnia 2007 r. w sprawie sposobu podziału części

5
oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego
w roku 2008 (Dz. U. Nr 254, poz. 1825).
Postanowienia karty nie nakładają na państwo, które chce ją przyjąć, wymogu
stosowania całego dokumentu. Zgodnie z art. 2 karty, każde z państw jest
natomiast zobowiązane do zastosowania co najmniej trzydziestu pięciu
ustępów bądź punktów, wybranych spośród postanowień części III karty,
włączając w to co najmniej trzy wybrane z każdego z art. 8 i 12 oraz po jednym
z każdego z art. 9, 10, 11 i 13.
Ustępy bądź punkty karty, które Rzeczpospolita Polska zdecyduje się stosować
na swoim terytorium, zostały wymienione w oświadczeniu, które zostanie
złożone wraz z dokumentem ratyfikacyjnym do karty. W projekcie oświadczenia
zaproponowano stosowanie w Rzeczypospolitej Polskiej tylko tych
postanowień, które znajdują odniesienie do już obecnie obowiązującego prawa
polskiego. Tym samym nie istnieje potrzeba dostosowania prawa
wewnętrznego do postanowień karty przyjętych zgodnie z oświadczeniem.
Takie rozwiązanie powoduje, że wprowadzenie postanowień karty nie
spowoduje innych skutków finansowych dla budżetu państwa niż koszty szkoleń
dla urzędników. Ewentualne dodatkowe wydatki zostaną sfinansowane z części
43 budżetu państwa. Oświadczenie zawiera wyłącznie ustępy bądź punkty
wymienione w uzasadnieniu wniosku Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie udzielenia przez Radę
Ministrów zgody na podpisanie karty (uchwała nr 91/2003 Rady Ministrów
z dnia 3 kwietnia 2003 r. w sprawie udzielenia zgody na podpisanie
Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych), a mianowicie:
w art. 8 w ust. 1 pkt: a (i), b (i), c (i), d (iii), e (ii), g, h, i i ust. 2; w art. 9 w ust. 2
pkt a; w art. 10 ust. 5; w art. 11 w ust. 1 pkt: a (iii), b (ii), c (ii), d, e (i), f (ii), g,
ust. 2 i ust. 3; w art. 12 w ust. 1 pkt: a, b, c, d, e, f, g, ust. 2 i ust. 3; w art. 13
w ust. 1 pkt: b, c, d i ust. 2 pkt b; w art. 14 pkt a i b oraz dodatkowe propozycje
wynikające z przyjęcia w dniu 6 stycznia 2005 r. ustawy o mniejszościach
narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym – w art. 10 w ust. 2 pkt b i g.
rodki promocji języków regionalnych i mniejszościowych w życiu publicznym,
wynikające z art. 8 karty, są realizowane przez Rzeczpospolitą Polską

6
w ramach istniejącego ustawodawstwa, w tym zwłaszcza ustawodawstwa
oświatowego, w szczególności w oparciu o:
a) art. 35 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) art. 13 ustawy o systemie oświaty,
c) art. 8 pkt 4 oraz art. 17 ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych
oraz o języku regionalnym,
d) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r.
w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły
i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia
tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do
mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się
językiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579),
e) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r.
w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów
w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.),
f) rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 29 września 2004 r. w sprawie
warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz
przeprowadzania sprawdzianów i
egzaminów w publicznych szkołach
i placówkach artystycznych (Dz. U. Nr 214, poz. 2179, z późn. zm.),
g) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2007 r.
w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla
jednostek samorządu terytorialnego w roku 2008 (Dz. U. Nr 254, poz. 1825).
Przyjęcie art. 9 ust. 2 pkt a karty potwierdzi ważność dokumentów prawnych
sporządzonych w językach regionalnych lub mniejszościowych [art. 2 i 8 ustawy
z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz. 999, z późn.
zm.)]. Po ratyfikacji i ogłoszeniu karty w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej postanowienie art. 9 ust. 2 pkt a będzie miało – zgodnie z art. 91 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – pierwszeństwo przed przepisami art. 8
ustawy o języku polskim, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z kartą.

7
Natomiast te z postanowień karty dotyczące sądownictwa, które nie mogą być
realizowane w oparciu o istniejące przepisy prawa, nie zostaną wymienione
w oświadczeniu, które zostanie złożone w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
wraz z dokumentem ratyfikacyjnym.
Postanowienia ujęte w art. 10 ust. 2 pkt b znajdują odzwierciedlenie
w przepisach art. 9 ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz
o języku regionalnym. Zgodnie z postanowieniami tego artykułu język
mniejszości może być używany przed organami gminy, obok języka
urzędowego, jako język pomocniczy. Jednocześnie w ust. 2 znalazło się
zastrzeżenie,
że język pomocniczy może być używany jedynie
w gminach, w których liczba mieszkańców należących do mniejszości jest nie
mniejsza niż 20 % ogólnej liczby mieszkańców gminy. Wykaz gmin, w których
będzie używany język pomocniczy, będzie znajdował się w Urzędowym
Rejestrze Gmin, w których jest używany język pomocniczy, prowadzonym przez
ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych
i etnicznych. Wpisanie do rejestru nastąpi na wniosek rady gminy. Z analizy
danych uzyskanych w wyniku spisu powszechnego przeprowadzonego
w 2002 r. wynika, że 20 % kryterium spełnia 51 gmin.
Postanowienia art. 10 ust. 2 pkt g karty znalazły odzwierciedlenie w art. 12
ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Przepisy ustawy wskazują, że dodatkowe tradycyjne nazwy w języku
mniejszości mogą być używane obok urzędowych nazw miejscowości
i obiektów fizjograficznych oraz nazw ulic. Jednocześnie przepisy ustawy
wskazują, że dodatkowe nazwy mogą być używane jedynie na obszarze gmin
wpisanych do Urzędowego Rejestru Gmin, na których obszarze są używane
nazwy w języku mniejszości. Wprowadzane nazwy nie mogą nawiązywać do
nazw z okresu 1933-1945, nadanych przez władze Trzeciej Rzeszy Niemieckiej
lub Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Dodatkowe nazwy są
umieszczane po nazwie w języku polskim i nie mogą być stosowane
samodzielnie. Dodatkowa nazwa miejscowości lub obiektu fizjograficznego
w języku mniejszości może być ustalona na wniosek rady gminy, jeżeli liczba
mieszkańców gminy należących do mniejszości jest nie mniejsza niż