Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

Nr 127, poz. 857), które nadal będą wliczane do dochodu). Zmiana ta będzie polegała na
wyłączeniu w art. 3 pkt 1 lit. c tiret 15 tych stypendiów z pozycji dochodów.
Proponuje się również zmianę w katalogu utraty i uzyskania dochodu.
Utrata dochodu obejmować będzie dodatkowo utratę zasiłku chorobowego,
świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a także utratę zasądzonych świadczeń
alimentacyjnych w związku ze śmiercią osoby zobowiązanej do tych świadczeń.
Natomiast uzyskaniem dochodu będzie uzyskanie zasiłku chorobowego, świadczenia
rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub
innej pracy zarobkowej.

I.2. wiadczenie pielęgnacyjne

Proponuje się wprowadzenie dodatkowego warunku w stosunku do osób, o których
mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
tj. innych osób, poza ojcem lub matką, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia
25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) ciąży
obowiązek alimentacyjny, polegającego na uzależnieniu prawa do świadczenia
pielęgnacyjnego od zdolności do samodzielnej egzystencji. Oznacza to, że osoby o znacznym
stopniu niepełnosprawności nie będą mogły korzystać z tego świadczenia. Będzie to miało na
celu wykluczenie fikcyjnego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego przez dalszych
członków rodziny, którzy de facto nie są w stanie sprawować opieki nad osobą
niepełnosprawną, gdyż sami wymagają pomocy osoby trzeciej w wykonywaniu codziennych
czynności życiowych.
W art. 17 ust. 5 ww. ustawy jako negatywne przesłanki prawa do świadczenia
pielęgnacyjnego proponuje się dodanie:
1) pozbawienie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby, która ma ustalone prawo
do renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa
do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego (emerytury albo
renty);
2) uniemożliwienie otrzymywania więcej niż jednego świadczenia pielęgnacyjnego
w rodzinie;
3) uniemożliwienie otrzymywania z tytułu opieki nad daną osobą więcej niż jednego
świadczenia pielęgnacyjnego.
6

Obecnie osoby pobierające rentę rodziną, przyznawaną w myśl art. 95 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, w przypadku zbiegu prawa do świadczeń emerytalno-
rentowych mają prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. W myśl powyższego przepisu osoba
uprawniona do kilku świadczeń emerytalno-rentowych może wybrać świadczenie, które chce
pobierać, z reguły jest to świadczenie wyższe. Zdarza się więc, że osoba mająca prawo do
emerytury lub renty pobiera wyższą rentę rodzinną po zmarłym małżonku. To stwarza
sytuację, zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, że
osoba pobierająca rentę lub emeryturę nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, a osoba
mająca prawo do emerytury lub renty wybierająca po zmarłym małżonku wyższą rentę
rodzinną ze świadczenia pielęgnacyjnego może korzystać. Wprowadzenie powyższej zmiany
ujednolici sytuację prawną tych osób.
Odnośnie możliwości przeprowadzenia wywiadów, proponuje się zmianę
art. 23 ust. 4aa ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych poprzez
wprowadzenie możliwości przeprowadzania wywiadów (lub korzystania z wywiadów
środowiskowych przeprowadzanych przez ośrodek pomocy społecznej) u osób otrzymujących
świadczenie pielęgnacyjne także po wydaniu decyzji przyznającej świadczenie, tj. w okresie
wypłacania świadczenia pielęgnacyjnego. Będzie to służyć potwierdzeniu w przypadku
wątpliwości, czy osoba mająca już przyznane świadczenie pielęgnacyjne faktycznie sprawuje
opiekę nad osobą niepełnosprawną i spełnia pozostałe warunki ustawowe.
Proponuje się również zmianę w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r.
o świadczeniach rodzinnych poprzez wskazanie, że wniosek o świadczenia pielęgnacyjne
mogą złożyć wszystkie osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego, o których mowa
w art. 17 ww. ustawy, czyli matka, ojciec, opiekun faktyczny albo inne osoby, na których
zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny. Obecnie obowiązujące
brzmienie przepisu przewiduje, że ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata
następują odpowiednio na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego
z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, osoby uczącej się,
pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania
dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, co jest niespójne z katalogiem osób
uprawnionych do świadczeń rodzinnych.


7

I.3. Zasiłek pielęgnacyjny

Zmiana art. 16 ust. 5a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
przewiduje rozciągnięcie zakresu jego stosowania na wszystkie osoby uprawnione do
ubiegania się o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego, określone w art. 16 ust. 2 i 3 ww. ustawy,
a więc nie tylko, jak to ma miejsce obecnie, niepełnosprawnemu dziecku, osobie
niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem
o znacznym stopniu niepełnosprawności oraz osobie, która ukończyła 75 lat, ale także,
o
czym stanowi ust. 3, osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia
legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli
niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.

I.4. II.4. Sposób postępowania w przypadku śmierci osoby zobowiązanej do zwrotu
nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Proponuje
się wprowadzenie w ustawie o świadczeniach rodzinnych przepisów
pozwalających na wygaszenie należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń
w sytuacji śmierci osoby zobowiązanej do ich zwrotu. Wygaszenia należności z tytułu
nienależnie pobranych świadczeń w sytuacji śmierci osoby zobowiązanej do ich zwrotu
będzie następowało po uzyskaniu przez organ właściwy wierzyciela sprawdzonej w aktach
stanu cywilnego informacji o śmierci tej osoby. Wygaszanie należności odbywałoby się na
takich samych zasadach, jak obecnie następuje wygaszanie należności w przypadku śmierci
dłużnika alimentacyjnego, określone w art. 28 ust. 3 ustawy o pomocy osobom uprawnionym
do alimentów.

II.2. Koordynacja świadczeń z funduszu alimentacyjnego w ramach systemów zabezpieczenia
społecznego w Unii Europejskiej

W związku ze zmianą przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego należało w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów uchylić
art. 17. Natomiast w ustawie o świadczeniach rodzinnych zmianie ulega definicja zawarta
w art. 3 pkt 15a tejże ustawy poprzez przywołanie aktualnych aktów prawa europejskiego
regulujących kwestie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

8

II.3. Wypłacanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego w przypadku zmiany wysokości
zasądzonych alimentów

Zmiana przepisu art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom
uprawnionym do alimentów ma na celu zniesienie obowiązku naliczania ustawowych odsetek
od nienależnie pobranych świadczeń, w przypadku gdy do nienależnego pobrania świadczeń
doszło w wyniku zmniejszenia przez sąd z mocą wsteczną wysokości alimentów.
Ponadto zmieniono art. 29 ust. 3 ustawy poprzez nałożenie na osobę uprawnioną do
pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego obowiązku zwrotu wypłaconych jej
świadczeń, w przypadku gdy mimo zwolnienia przez sąd osoby zobowiązanej z obowiązku
alimentacyjnego, osoba uprawniona w dalszym ciągu otrzymywała świadczenia
z tego funduszu.

II.5. Sposób postępowania w zakresie ustalania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń
z funduszu alimentacyjnego, w przypadku gdy osoba uprawniona otrzymała alimenty


Zmiana art. 2 pkt 7 lit. d ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom
uprawnionym do alimentów ma na celu ujednolicenie praktyki w zakresie ustalania zwrotu
nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w przypadku gdy osoba
uprawniona otrzymała alimenty.


Zgodnie z art. 28 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w okresie
otrzymywania przez osobę uprawnioną świadczeń z funduszu alimentacyjnego, wszelkie
kwoty alimentów uzyskane od dłużnika alimentacyjnego w pierwszej kolejności powinny
trafiać do organu właściwego wierzyciela na poczet zwrotu należności dłużnika z tytułu
wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, aż do ich całkowitego zaspokojenia.

Jeżeli w okresie otrzymywania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, niezgodnie
z kolejnością określoną w ww. art. 28 ust. 1, wierzyciel otrzyma alimenty od dłużnika (bez
znaczenia pozostaje, czy są to alimenty na poczet zaległości, czy też bieżące zobowiązania,
gdyż ustawa takiego zastrzeżenia nie zawiera), organ właściwy ustali obowiązek zwrotu
świadczeń z funduszu alimentacyjnego w kwocie odpowiadającej otrzymanym od dłużnika
alimentom (wraz z ustawowymi odsetkami). Zgodnie z art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy
osobom uprawnionym do alimentów, świadczeniami nienależnie pobranymi są świadczenia
z funduszu alimentacyjnego wypłacone w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie ich
pobierania otrzymała alimenty.
9


Z uwagi jednak na brak jednolitej praktyki stosowania ustawy o pomocy osobom
uprawnionym do alimentów w zakresie ustalania nienależnie pobranych świadczeń (m.in.
niejednolite orzecznictwo: wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu
z dnia 16 grudnia 2009 r. sygn. akt: IV SA/Wr 416/09 oraz Naczelnego Sądu
Administracyjnego z dnia 28 lipca 2010 r. sygn. akt: I OSK 597/10) właściwym jest
wprowadzenie zaproponowanej powyżej zmiany. Część bowiem organów realizujących
świadczenia z funduszu alimentacyjnego, kierując się wyrokiem NSA, ustala nienależnie
pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego jedynie w przypadku otrzymania bieżących
świadczeń alimentacyjnych.

II.6. Wprowadzenie nowych rozwiązań w procedurze zatrzymywania prawa jazdy dłużnika
alimentacyjnego przez wprowadzenie trybu odwoławczego oraz realizację zasady
proporcjonalności.

Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują odwołania, w sytuacji gdy wójt,
burmistrz lub prezydent miasta skieruje do starosty wniosek o zatrzymanie prawa jazdy.
Dłużnik alimentacyjny nie może kwestionować zasadności takiego wniosku.
Ponadto wszyscy dłużnicy alimentacyjni traktowani są jednakowo bez względu na ich
sytuację osobistą i prawo jazdy jest im zatrzymywane wobec spełnienia przez nich takich
samych warunków. Takie sztywne kryteria nie uwzględniają m.in. długości okresu
bezskuteczności egzekucji, czy chociażby faktu korzystania przez dłużnika alimentacyjnego
z prawa jazdy przy wykonywaniu przez niego pracy, z której dochodu może toczyć się
egzekucja. Wobec tego środek ten należało złagodzić, z uwzględnieniem zasady
proporcjonalności.
Wprowadzenie zmian do ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentacji ma
na względzie realizację zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) oraz
wprowadzenie zasady sprawiedliwej procedury (art. 2 Konstytucji RP), które uznane zostały
przez Trybunał Konstytucyjny za naruszone obecnym kształtem instytucji zatrzymywania
prawa jazdy.
Realizacja zasady proporcjonalności osiągnięta zostanie poprzez ograniczenie
instytucji zatrzymania prawa jazdy do wyjątkowych sytuacji. Prawo jazdy zatrzymywane
będzie po spełnieniu dodatkowego warunku – w przypadku powstania zaległości za okres
dłuższy niż 6 miesięcy. Jest to taki sam okres, po którego upływie komornik składa, w myśl
10