Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Wskazanie podmiotów, na które oddziałuje ustawa
Ustawa oddziałuje na notariuszy oraz na nieoznaczony krąg podmiotów będących
uczestnikami obrotu prawnego.
2. Konsultacje społeczne
W ramach konsultacji społecznych projekt ustawy został skierowany do Krajowej Rady
Notarialnej, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego oraz Stowarzyszenia Notariuszy
Rzeczypospolitej Polskiej.
Krajowa Rada Notarialna w uchwale nr VII/42/2009 z dnia 14 sierpnia 2009 r.
negatywnie zaopiniowała projekt ustawy, podnosząc, iż nie widzi potrzeby nowej
regulacji. Zdaniem Krajowej Rady Notarialnej zmiana art. 57 ustawy – Prawo

o notariacie nie znajduje uzasadnienia ani w Konstytucji, ani w obowiązujących
przepisach międzynarodowych, ani też nie jest powszechnie postulowana w doktrynie.
Wprowadzenie jawności zewnętrznej niektórych postępowań w sferze zawodów
prawniczych jest wynikiem woli politycznej ustawodawcy, a nie przejawem realizacji
konstytucyjnych wymogów. aden z przepisów Konstytucji nie wymaga, aby
postępowanie dyscyplinarne, w odróżnieniu od postępowania sądowego, było jawne.
Wręcz przeciwnie, Trybunał Konstytucyjny (por. wyrok z dnia 2 września 2008 r.,
sygn. K 35/06) aprobuje koncepcję niejawności zewnętrznej postępowań dyscyplinarnych.
Dotychczasowe przepisy gwarantują jawność wewnętrzną, a zatem w kontekście
powyższego orzeczenia spełniają standardy konstytucyjne. Faktem jest, że projektowana
zmiana jest zgodna z Konstytucją, ale też dotychczasowe przepisy nie są niezgodne
z ustawą zasadniczą.
Ponadto, zdaniem Krajowej Rady Notarialnej, odwołanie się do zasady równości
określonej w art. 32 Konstytucji RP jest chybione. Trudno doszukiwać się „w równym
stopniu cechy relewantnej” w odniesieniu do cech wspólnych zawodu radcy prawnego
i adwokata z zawodem notariusza, który z uwagi na realizację zadań przekazanych przez
państwo, jako zawód zaufania publicznego, jest bliższy sędziemu i prokuratorowi, gdzie
mamy do czynienia z dwoma ustrojami odnoszącymi się do jawności zewnętrznej
postępowań dyscyplinarnych.

4



Niezależnie od powyższych uwag, Krajowa Rada Notarialna podniosła, iż przedstawiony
projekt wprowadza pojęcie tajemnicy notarialnej. Wobec tego, że ustawa nie zawiera
definicji tajemnicy notarialnej, ale jedynie określa jej zakres, konieczne wydaje się
odwołanie w tym zakresie wprost do art. 18 ustawy – Prawo o notariacie. Ponadto,
wzorem art. 360 Kodeksu postępowania karnego, należałoby określić raczej przypadki,
kiedy sąd wyłącza jawność z urzędu, a kiedy może to zrobić z urzędu lub na wniosek.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w opinii z dnia 19 sierpnia 2009 r. podniósł, iż
projektowane zmiany są uzasadnione merytorycznie i nie nasuwają zastrzeżeń
z punktu widzenia zasad poprawnej legislacji. Potrzeba zmiany treści art. 57 ustawy
– Prawo o notariacie jest podyktowana przede wszystkim względami systemowymi.
Słuszne jest stanowisko, że wśród zawodów prawniczych jawne, zarówno w aspekcie
wewnętrznym, jak i zewnętrznym, są postępowania dyscyplinarne prowadzone

w stosunku do sędziów, sędziów Sądu Najwyższego, adwokatów oraz radców prawnych.
Trudno byłoby znaleźć uzasadnienie dla szczególnego potraktowania w tym zakresie
korporacji notariuszy. Zastosowanie znajdzie zatem reguła ubi eadem legis ratio, ibi
eadem legis dispositio.
Jeżeli chodzi o wyjątki od zasady jawności, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zwrócił
uwagę na zachowanie wzajemnej relacji projektowanego art. 57 § 2 ustawy – Prawo
o notariacie oraz art. 45 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym wyłączenie jawności
rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa
i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny
interes prywatny.
Stanowisko Krajowej Rady Notarialnej kwestionujące wprowadzenie jawności
postępowań dyscyplinarnych wobec notariuszy nie jest zasadne.
W świetle powołanego przez Krajową Radę Notarialną wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 2 września 2008 r. wprowadzenie jawności postępowania
dyscyplinarnego nie jest wprawdzie powinnością konstytucyjną, nie oznacza to jednak, że
ustawodawca nie może kształtować obowiązujących w tym zakresie rozwiązań prawnych,
w sposób zapewniający jawność zewnętrzną postępowań dyscyplinarnych. Obowiązkiem
ustawodawcy jest wybór takich rozwiązań legislacyjnych, które doprowadzą do realizacji
określonych celów, przy czym granicą jego swobody jest zakaz arbitralności

5



i przypadkowości (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2007 r., sygn.
K 11/06, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 kwietnia 2006 r., sygn. SK 46/05).
Jak słusznie podkreślił Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, potrzeba zmiany art. 57
ustawy – Prawo o notariacie jest podyktowana przede wszystkim względami
systemowymi.
Nie ma żadnego uzasadnienia, aby postępowanie dyscyplinarne wobec notariuszy
odbiegało diametralnie od postępowań dyscyplinarnych obowiązujących w innych
korporacjach prawniczych, w których zniesiono niejawność postępowań dyscyplinarnych
dla osób spoza korporacji.
Argument Krajowej Rady Notarialnej, iż w przypadku sędziów i prokuratorów
obowiązują dwa, odmienne ustroje odnoszące się do jawności zewnętrznej postępowań
dyscyplinarnych, traci na znaczeniu, z tego względu, iż w Ministerstwie Sprawiedliwości
są prowadzone prace nad zmianą ustawy o prokuraturze, zmierzające do wprowadzenia
zasady jawności postępowania dyscyplinarnego także wobec prokuratorów.
Za zasadne należało natomiast uznać uwagi Krajowej Rady Notarialnej dotyczące
brzmienia art. 57 § 2 projektu, w tym rozszerzenie wyłączenia jawności, jeżeli jawność
mogłaby obrażać dobre obyczaje, oraz odwołanie się wprost do art. 18 ustawy – Prawo
o notariacie.
Stowarzyszenie Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej pozytywnie zaopiniowało projekt
ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie, przy czym jednocześnie zwróciło uwagę,
iż nie postępowanie dyscyplinarne powinno być jawne, a tylko rozprawa w tym
postępowaniu. Ponadto w projekcie ustawy ww. stowarzyszenie zaproponowało przyjęcie
rozwiązania podobnego jak w art. 741 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65, z późn. zm.).
W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości podstawowym celem projektowanej zmiany
ustawy – Prawo o notariacie jest wprowadzenie zasady jawności postępowania
dyscyplinarnego wobec notariuszy, analogicznie jak w postępowaniach dyscyplinarnych
prowadzonych wobec sędziów, gdzie jawne jest postępowanie dyscyplinarne, a nie tylko
sama rozprawa. Należy bowiem zauważyć, że notariusz, jakkolwiek jest osobą zaufania
publicznego, której powierzone zostały przez państwo zadania publiczne, ponosi
odpowiedzialność tak jak funkcjonariusz publiczny, a jego pozycja w systemie prawnym
bliższa jest statusowi sędziego niż wolnym zawodom.

6



3. Skutki społeczno-gospodarcze oraz finansowe ustawy
3.1. Wpływ na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego
Wejście w życie projektowanej regulacji nie spowoduje żadnych obciążeń finansowych
dla budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
3.2. Wpływ na rynek pracy
Projektowana regulacja nie ma wpływu na rynek pracy.
3.3. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na
funkcjonowanie przedsiębiorstw
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na konkurencyjność
gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw.
3.4. Wpływ na sytuację i rozwój regionalny
Projektowana regulacja nie będzie miała wpływu na sytuację i rozwój regionalny.
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.
Zgodnie z wymogami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej
w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337)
projekt ustawy został zamieszczony na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
W trakcie prac legislacyjnych na projektem ustawy do Ministerstwa Sprawiedliwości nie
wpłynęło żadne zgłoszenie, o którym mowa w art. 7 ww. ustawy, od podmiotów
zainteresowanych pracami nad projektem przedmiotowej ustawy.
Projekt nie zawiera przepisów technicznych, a zatem nie podlega notyfikacji zgodnie
z trybem przewidzianym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r.
w sprawie funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U.
Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597).
15-12-aa

7