Rządowy projekt ustawy o podpisach elektronicznych

2) Aktualizacja ustawodawstwa w zakresie podpisu elektronicznego do istniejących
potrzeb w zakresie informatyzacji państwa.
3) Dostosowanie terminologii krajowych unormowań w zakresie podpisów
elektronicznych do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13.12.1999 r.
w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych (1999/93/WE) oraz
uwzględnienie prowadzonych obecnie prac nad interoperacyjnością podpisu
elektronicznego we Wspólnocie.

Ad pkt 1 – obniżenie ceny podpisu elektronicznego poprzez rozszerzenie katalogu dostępnych
usług certyfikacyjnych. W projekcie ustawy proponuje się:

1) Dopuszczenie nowych usług certyfikacyjnych w zakresie podpisu elektronicznego, co
pozwoli urzędom i przedsiębiorcom na lepsze dostosowanie rodzaju i ceny
stosowanych elektronicznych narzędzi podpisywania i uwierzytelnienia.
Wprowadzenie podpisu zaawansowanego pozwoli na składanie podpisów opartych
także o kwalifikowany certyfikat, ale bez konieczności posiadania bezpiecznego
urządzenia do składania podpisu elektronicznego. Brak wykorzystania bezpiecznego
urządzenia obniży wprawdzie wysoki poziom bezpieczeństwa, ale pozwoli w zgodzie
z dyrektywą wspólnotową wprowadzić nową kategorię podpisu elektronicznego,
którego złożenie będzie możliwe przy pomocy tańszych urządzeń do składania
podpisu elektronicznego. Podpis zaawansowany będzie mógł zostać zastosowany
np. przy
składaniu faktur elektronicznych poprzez zmianę
właściwego
rozporządzenia. W ustawie proponuje się trzy podstawowe kategorie podpisu
elektronicznego: podpis zwykły, podpis zaawansowany oraz szczególną postać
podpisu zaawansowanego, którą jest kwalifikowany podpis elektroniczny.
2) Zgodnie z postulatami przedsiębiorców wprowadzony zostanie podpis zaawansowany
osoby prawnej oraz pieczęć elektroniczna. Wprowadzenie nowej definicji
„podpisującego”, która obejmuje również osoby prawne i jednostki organizacyjne,
pozwoli na powiązanie podpisu z podmiotem, stanowiąc znaczące ułatwienie
i obniżenie kosztów w
prowadzeniu działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy
podnosili także uwagę, że składanie deklaracji ZUS wymaga częstokroć więcej niż
jednego bezpiecznego podpisu elektronicznego, gdyż powiązanie tego rodzaju podpisu
z konkretnymi osobami jest niedogodne w przypadku urlopu lub zmiany pracownika.

27
3) Uproszczono system rejestracji podmiotów świadczących usługi certyfikacyjne na
poziomie kwalifikowanym poprzez zniesienie kontroli wstępnej i opłaty w wysokości
10
000 euro. Pozostałe wymogi dla centrów kwalifikowanych są określone
międzynarodowymi standardami ETSI i nie mogą zostać obniżone poniżej poziomu
określonego we wspólnotowych dokumentach standaryzacyjnych.
4) Wprowadzone zostały nowe usługi, takie jak m.in. certyfikaty atrybutów. Usługa ta
pozwoli na wprowadzanie części danych zawartych dotychczas w certyfikacie
kwalifikowanym do dodatkowego certyfikatu związanego z certyfikatem
kwalifikowanym. Wprowadzone rozwiązanie umożliwi zmiany dodatkowych danych
bez konieczności zakupu nowego certyfikatu kwalifikowanego.
5) W ramach znoszenia obciążeń administracyjnych, zasady kontroli podmiotów
świadczących usługi certyfikacyjne zostaną dostosowane do zmian wprowadzanych
ustawą o swobodzie działalności gospodarczej.

Ad pkt 2 – aktualizacja ustawy do potrzeb w zakresie informatyzacji państwa:

1. Przeprowadzono aktualizację rozwiązań prawnych przyjętych w zakresie podpisu
elektronicznego do potrzeb oraz działań związanych z informatyzacją urzędów
administracji publicznej. Kwalifikowana usługa znakowania czasem powiązana
została z czasem urzędowym.
2. Wprowadzona została pieczęć elektroniczna, która stanowić będzie narzędzie odrębne
od zaawansowanego podpisu elektronicznego osoby prawnej. Nowe narzędzie
powinno pozwolić na zapewnienie niezbędnego automatyzmu przy uwierzytelnianiu
dokumentów i znajdzie zastosowanie przy wydawaniu elektronicznych zaświadczeń
z rejestrów.
3. Wprowadzona została lista zaufania kwalifikowanych podmiotów świadczących
usługi certyfikacyjne, która może być wykorzystana zarówno w mechanizmach
weryfikacji podpisu elektronicznego zawartych na ePUAP, jak i stanowi ważny
element budowy europejskiej listy zaufania i wymiany wiarygodnych informacji
o wystawcach certyfikatów kwalifikowanych pomiędzy systemami z różnych państw.
Zmiany w tym zakresie wynikają z kierunków prowadzonych obecnie prac
wspólnotowych w zakresie wzajemnego uznawania podpisu elektronicznego.

28
4. Zmiana przepisów dotyczących uznawania certyfikatów z zagranicy pozwoli na
włączenie w obrót prawny certyfikatów kwalifikowanych wydanych w innych krajach
Unii Europejskiej. Rozwiązanie to zastąpi anachroniczne uregulowania przyjęte
w dotychczas obowiązującej ustawie przyjętej jeszcze przed przystąpieniem Polski do
Unii Europejskiej. Oczekiwać należy, że w miarę poprawy dostępności produktów
podpisu elektronicznego z innych państw podniesiona zostanie konkurencyjność
i innowacyjność krajowych usług certyfikacyjnych.
5. Z nadzoru sprawowanego przez ministra właściwego do spraw gospodarki wyłączono
świadczenie usług certyfikacyjnych, które nie mają charakteru usług
kwalifikowanych. Liberalizacja w tym zakresie jest zgodna z rozwiązaniami
w zakresie modelu nadzoru przyjętymi w wielu innych państwach Unii Europejskiej.

Ad pkt 3 – dostosowanie do terminologii dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
13.12.1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych
(99/93/WE)
Podkreślając potrzebę korzystania z wielu rodzajów podpisu elektronicznego, w ślad
za nazwą dyrektywy wspólnotowej, nowa ustawa nazwana została ustawą o podpisach
elektronicznych. Podpisy te posiadają zróżnicowany poziom bezpieczeństwa i mogą być
wykorzystywane do zastosowań o różnych poziomach ryzyka. Oznacza to, że najdroższa
kategoria bezpiecznego podpisu elektronicznego nie musi być stosowana na wyłączność
i może współwystępować z różnymi rodzajami e-podpisu, w tym podpisami
zaawansowanymi weryfikowanymi przez certyfikaty zwykłe (wydawane na przykład przez
samorządowe urzędy certyfikacji).

Ustawa o podpisach elektronicznych wprowadza wszystkie trzy rodzaje podpisu
elektronicznego przewidziane w dyrektywie 1999/93/WE w sprawie wspólnotowych ram
w

zakresie podpisów elektronicznych. Pierwszym z nich jest najprostszy „podpis
elektroniczny”, który jest już obecnie szeroko stosowany. Podpis taki służy do weryfikacji
tożsamości i uwierzytelniania danych. Drugim zdefiniowanym w dyrektywie rodzajem
podpisu elektronicznego jest „zaawansowany podpis elektroniczny”. W art. 5 ust. 1
dyrektywy mowa jest również o trzecim rodzaju podpisu elektronicznego, który w dyrektywie
nie otrzymał własnej nazwy, a w dokumentach wspólnotowych nazywany jest „podpisem
kwalifikowanym”. Obowiązująca dotychczas ustawa o podpisie elektronicznym

29
przewidywała wyłącznie podpis zwykły i bezpieczny podpis elektroniczny (podpis
kwalifikowany).

Usunięta została definicja bezpiecznego urządzenia do weryfikacji podpisu
elektronicznego, która nie występuje w dyrektywie wspólnotowej. Zmieniona została
definicja urządzenia do składania podpisu elektronicznego, które obecnie może być złożone
z komponentu sprzętowego lub programistycznego. Uprzednio urządzenie do składania
podpisu elektronicznego zawsze musiało zawierać komponent sprzętowy.

3. Konsultacje społeczne

Prace nad nową ustawą o podpisach elektronicznych, z uwagi na szczególną złożoność
materii oraz prowadzone równolegle prace wspólnotowe, były długotrwałe i wymagały
zaangażowania wielu ministerstw. W toku prac niezbędna okazała się rezygnacja z projektu
małej nowelizacji ustawy, wydłużenie okresu uzgodnień międzyresortowych, opracowanie
nowego projektu ustawy oraz ponowienie uzgodnień międzyresortowych. Równolegle
prowadzone były społeczne konsultacje, które spotkały się ze znaczącym zainteresowaniem
i skutkowały zgłoszeniem dużej liczby uwag. Z uwagi na fakt, że istotne problemy
z

funkcjonowaniem podpisu elektronicznego wynikały z niedostatecznych uregulowań
w innych przepisach prawa, w tym w przepisach Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu
postępowania administracyjnego, konieczne było wypracowanie we współpracy z resortami
i urzędami propozycji zmian w aktach prawnych stosowanych przez te podmioty.

Projekt ustawy został przedstawiony do zaopiniowania podmiotom kwalifikowanym
świadczącym usługi certyfikacyjne, producentom oprogramowania do składania i weryfikacji
podpisu elektronicznego oraz producentom urządzeń do identyfikacji biometrycznej.
Do konsultacji społecznych włączone zostały następujące organizacje przedsiębiorców:
Polskie Towarzystwo Informatyczne (PTI), Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji
(PIIT), Krajowa Izba Gospodarcza (KIG), Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki
i Telekomunikacji (KIGEiT), Związek Banków Polskich, Stowarzyszenie Internet Society
Polska (ISOC), Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, Stowarzyszenie „Podpis Elektroniczny
– Mobilny Internet”, PKPP Lewiatan oraz Business Center Club. Projekt przedstawiony został
również Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. W toku przeprowadzonych

30
konsultacji społecznych oraz uzgodnień międzyresortowych, w których wypowiedziała się
także Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego, wprowadzono szereg zmian w projekcie
ustawy. Ministerstwo Gospodarki wydłużyło termin zgłaszania uwag m.in. ze względu na
czas niezbędny do zaproponowania przez resorty propozycji zmian w przepisach prawa.
Wynik uzgodnień wskazywał na konieczność dokonania licznych zmian w obowiązujących
przepisach prawa. W następstwie projekt został uzupełniony m.in. o propozycję istotnych
zmian w Kodeksie cywilnym oraz w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Na wniosek Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zrezygnowano
z koncepcji podmiotów kwalifikowanych administracji publicznej. Zgodnie ze stanowiskiem
resortu projekt pl.ID nie będzie wymagał centrum certyfikacji wydającego certyfikaty
kwalifikowane i nie jest wskazane prowadzenie tego rodzaju centrów przez organy samorządu
terytorialnego. Zdecydowano się również odstąpić od narzucenia podmiotom
kwalifikowanym obowiązku dostarczania aplikacji podpisująco-weryfikujących na wszystkie
systemy operacyjne. Podmioty kwalifikowane nie są jedynym twórcą tego rodzaju
oprogramowania i w znacznej mierze pozostają zależne od dostępnych na rynku aplikacji.
Wymóg tego rodzaju stanowiłby dodatkowe obciążenie dla podmiotów zainteresowanych
uczestnictwem w rynku usług certyfikacyjnych oraz nie znajduje uzasadnienia w europejskich
standardach dotyczących świadczenia usług na poziomie kwalifikowanym. Wydaje się, że
rozwiązania problemu wieloplatformowości aplikacji podpisujących i weryfikujących należy
upatrywać w podniesieniu konkurencyjności rynku usług certyfikacyjnych, w tym m.in.
szerszemu niż dotychczas dopuszczeniu korzystania z usług certyfikacyjnych dostawców
zagranicznych. W odniesieniu do usługi certyfikatów atrybutów wprowadzono możliwość
świadczenia tego rodzaju usługi certyfikacyjnej zarówno w odniesieniu do certyfikatów
zwykłych, jak i kwalifikowanych.

W odniesieniu do podmiotów kwalifikowanych wprowadzono pewne ułatwienia
dotyczące sposobu prowadzenia działalności dotyczące możliwości przechowywania
w postaci
elektronicznej
dokumentów
związanych z prowadzeniem działalności
certyfikacyjnej. Biorąc pod uwagę długi okres przechowywania tego rodzaju dokumentów,
jest to istotne udogodnienie dla podmiotów prowadzących lub przewidujących rozpoczęcie
tego rodzaju działalności. Ze względu na brak zainteresowania instytucją datownika
elektronicznego (ang. „time marking”) zdecydowano się na rezygnację z tej usługi. Wydaje

31