Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Druk nr 3599

Warszawa, 3 listopada 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-142-10


Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy


- o zmianie ustawy o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom
deportowanym do pracy przymusowej
oraz osadzonym w obozach pracy przez
III Rzeszę i Związek Socjalistycznych
Republik Radzieckich.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister Pracy i
Polityki Społecznej.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk


Projekt

U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do
pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek
Socjalistycznych Republik Radzieckich

Art. 1. W ustawie z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym
osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III
Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. Nr 87, poz. 395, z późn.
zm.1)) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 w pkt 2 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
„2) deportacja (wywiezienie) do pracy przymusowej na okres co
najmniej 6 miesięcy w granicach terytorium państwa polskiego
sprzed dnia 1 września 1939 r. lub z tego terytorium na
terytorium:”;
2) w art. 4 uchyla się ust. 6.

Art.
2. Zmiana decyzji ostatecznych odmawiających prawa do świadczenia
przysługującego na podstawie przepisów ustawy, o której mowa w art. 1, w jej
dotychczasowym brzmieniu, osobom deportowanym (wywiezionym) do pracy przymusowej
na okres co najmniej 6 miesięcy w granicach terytorium państwa polskiego sprzed dnia
1 września 1939 r. następuje na wniosek strony.

Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


1)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118, z 1999 r. Nr 28,
poz. 257, z 2001 r. Nr 154, poz. 1788, z 2003 r. Nr 110, poz. 1060, z 2005 r. Nr 85, poz. 725 oraz z 2009 r.
Nr 219, poz. 1709 i Nr 220, poz. 1734.


10_10zb
U Z A S A D N I E N I E

Konieczność dokonania zmian w ustawie z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym
w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
(Dz. U. Nr 87, poz. 395, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, wynika z wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn. akt K 49/07, który orzekł, że art. 2 pkt 2
ustawy w zakresie, w jakim pomija przesłankę deportacji (wywiezienia) do pracy
przymusowej w granicach przedwojennego państwa polskiego, jest niezgodny z art. 32 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy represją w rozumieniu ustawy jest deportacja (wywiezienie)
do pracy przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy z terytorium państwa polskiego,
w jego granicach sprzed dnia 1 września 1939 r., na terytorium:
a) III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach 1939 – 1945,
b) Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i terenów przez niego okupowanych
w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 5 lutego 1946 r. oraz po tym okresie
do końca 1948 r. z terytorium państwa polskiego w jego obecnych granicach.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, ogólnie słuszny cel zaskarżonej ustawy
(symboliczne zadośćuczynienie dla osób wywiezionych do pracy przymusowej) został
wypaczony przez niepełne określenie kategorii osób uprawnionych do świadczenia
deportacyjnego przewidzianego w art. 2 pkt 2 ustawy. Z przepisu tego wynika,

że beneficjentami świadczeń mogą być wyłącznie osoby wywiezione z terytorium państwa
polskiego (i to definiowanego na dwa różne sposoby – w granicach przedwojennych lub
powojennych) na terytorium ZSRR, III Rzeszy lub terenów przez nie okupowanych. W taki
sposób do rangi warunku uzyskania świadczenia (cechy relewantnej jego adresatów)
podniesione zostało przekroczenie granicy państwa polskiego (nie zawsze zresztą istniejącej
w sensie prawnym i faktycznym oraz zmieniającej swój przebieg w trakcie działań
wojennych). Spowodowało to wykluczenie możliwości przyznania świadczeń deportacyjnych
osobom deportowanym (wywiezionym) do pracy przymusowej w ramach terytorium państwa
polskiego.

W opinii Trybunału Konstytucyjnego, tak sformułowane, bardzo rygorystyczne
przesłanki dostępu do świadczeń deportacyjnych w istotny sposób naruszają zasadę równości.
Kryterium przekroczenia granic państwowych nie jest adekwatne do celu ustawy, którym

było symboliczne zadośćuczynienie za pracę przymusową świadczoną na rzecz okupantów
w szczególnie trudnych warunkach, spowodowanych oderwaniem od dotychczasowego
otoczenia.

W celu realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn.
akt K 49/07 należy dokonać zmian w art. 2 ustawy w taki sposób, aby przyznać prawo do
świadczenia również osobom, do których odnosi się ten wyrok. W związku z powyższym
projekt ustawy w art. 1 pkt 1 przewiduje rozszerzenie katalogu represji, o którym mowa
w art. 2 ustawy, o deportację (wywiezienie) do pracy przymusowej na okres co najmniej
6 miesięcy w granicach terytorium państwa polskiego sprzed dnia 1 września 1939 r.

Ponadto w celu uporządkowania ustawy należy uchylić ust. 6 w art. 4 (art. 1 pkt 2
projektu). Na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 czerwca 2003 r.
(Dz. U. Nr 110, poz. 1060) z dniem 27 czerwca 2003 r. art. 4 ust. 5 utracił moc. Należy zatem
uchylić ust. 6 w tym artykule, bowiem odnosi się on do nieobowiązującego od 2003 r.
ust. 5 w tym artykule.

Zmiana decyzji ostatecznych odmawiających prawa do świadczenia z ustawy
z powodu niespełnienia wymogu deportacji (wywiezienia) do pracy przymusowej

z terytorium RP na terytorium III Rzeszy lub ZSRR dokonywana będzie na wniosek strony
(art. 2 projektu).
Wypłata świadczenia przyznanego osobom deportowanym (wywiezionym) do pracy
przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy w granicach terytorium państwa polskiego
sprzed dnia 1 września 1939 r. odbywać się będzie na zasadach ogólnych, tj. za okres nie
dłuższy niż 3 miesiące kalendarzowe poprzedzające miesiąc złożenia wniosku. Zasada
ta będzie dotyczyła zarówno osób, którym odmówiono prawa do świadczenia z powodów
„geograficznych”, jak i osób, które z uwagi na dotychczasową treść art. 2 pkt 2 ustawy nie
występowały ze stosownym wnioskiem.
Proponuje się wejście ustawy w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Problematyka regulowana przez projekt ustawy nie jest objęta przepisami prawa UE.
Projekt ustawy nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu przepisów
dotyczących notyfikacji norm i aktów prawnych.
2

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej
w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337)
projekt został umieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej. aden podmiot nie zgłosił
zainteresowania pracami nad projektem ustawy.


3