Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

prawnej w sprawach karnych (art. 7 ust. 4 powołanej decyzji ramowej). Termin implementacji
decyzji ramowej 2009/315/WSiSW upływa z dniem 27 kwietnia 2012 r.
W obecnym stanie prawnym brakuje zatem legalnej podstawy uwzględniania orzeczeń
skazujących zapadłych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej na wszystkich
etapach postępowania karnego. Pojęcie „wyrok skazujący” oznacza prawomocne orzeczenie sądu
właściwego w sprawach karnych uznające daną osobę za winną popełnienia przestępstwa (art. 2
decyzji ramowej 2008/675/WSiSW). Z tego względu uwzględnieniu podlegają wyłącznie
skazania za przestępstwa oraz przestępstwa skarbowe. Poza zakresem regulacji pozostają
natomiast wykroczenia oraz inne orzeczenia, które nie posiadają skutku równoważnego skazaniu,
czyli nie przesądzają wprost o winie skazanego (np. warunkowe umorzenie postępowania).
Pojęcia „wyroku skazującego” oraz „orzeczenia zapadłego za granicą” są znane w
obecnym stanie prawnym; posługuje się nimi art. 114 k.k. Celem nowelizacji nie jest jednak
rozciągnięcie procedury uwzględniania na wszelkie wyroki (orzeczenia) skazujące, lecz tylko na
te, które zostały wydane w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Z tego względu
w projektowanym art. 114a umieszczono definicję orzeczenia skazującego, o którym mowa w
tym przepisie. Istotnym jej elementem jest wskazanie, iż orzeczenie skazujące ma mieć charakter
prawomocny, a nadto musi pochodzić wyłącznie od sądu właściwego w sprawach karnych. Choć
art. 2 decyzji ramowej 2008/675/WSiSW operuje pojęciem „wyroku skazującego” (ang.
conviction), jednak obejmuje wszelkie orzeczenia skazujące posiadające cechy wskazane w tej
definicji (ang. any final decision of a criminal court establishing guilt of a criminal offence).
Zapobiegnie to konieczności uwzględniania orzeczeń wydanych wprawdzie przez organy
uprawnione do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, zgodnie z porządkiem prawnym państw
członkowskich Unii Europejskiej, jednak inne niż sąd.
Przedmiotem decyzji ramowej jest określenie warunków, zgodnie z którymi

w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko danej osobie w jednym z państw
członkowskich uwzględniane są uprzednie orzeczenia skazujące dotyczące innych zdarzeń, lecz
zapadłe wobec tej samej osoby w innych państwach członkowskich (art. 1 decyzji ramowej
2008/675/WSiSW). Decyzja ramowa nie dotyczy zatem sytuacji, w których zaistniałaby
konieczność prowadzenia postępowania o ten sam czyn. Z tego względu pozostaje ona bez
związku z zakazem ne bis in idem wynikającym z art. 114 § 3 pkt 3 k.k. w zw. z art. 54
Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między Rządami

6
Państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej
w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach9), bowiem nie dotyczy
sytuacji opisanej w art. 114 § 1 k.k.
Brak procedury uwzględniania orzeczeń zagranicznych powoduje konieczność jej
wprowadzenia w proponowanym art. 114a k.k. Konsekwencją uwzględnienia orzeczenia
skazującego zapadłego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest uznanie, iż
wywołuje ono skutki równoważne do uprzedniego wyroku skazującego, gdyby został wydany on
przez sąd polski. Posłużenie się terminem „uwzględnia” w odniesieniu do orzeczeń skazujących
zapadłych w innych państwach członkowskich nawiązuje do terminologii znanej Kodeksowi
karnemu i znajdującej zastosowanie w rozdziale VI Kodeksu karnego. Pojęcie „uwzględnia”
występuje w przepisach dotyczących zasad wymiaru kary (art. 53 § 1 i 2, art. 55 k.k.), ale także w
przepisach dotyczących orzeczeń zapadłych za granicą (art. 114 § 2 i 4 k.k.). Ponadto w
oficjalnym tłumaczeniu angielskiej wersji językowej tekstu decyzji ramowej na język polski
również użyte zostało pojęcie „uwzględniania” (ang. taking account of). Zważywszy na to, że
uwzględnianie orzeczeń skazujących zapadłych w innych państwach członkowskich dotyczy
instytucji prawa karnego materialnego w kontekście nowego postępowania karnego,
przedmiotowa regulacja zamieszczona została w części materialnej Kodeksu karnego.
Wymóg uwzględniania orzeczeń skazujących nie ma charakteru bezwzględnego
i przewiduje możliwość uniknięcia związania sądu polskiego orzeczeniem wydanym w innym
państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli sprawca nie odpowiadałby za taki czyn w myśl
prawa polskiego. Dotyczyć to będzie zarówno przeszkód natury formalnej, gdy informacje
uzyskane na mocy obowiązujących instrumentów są niewystarczające, jak również gdy
niemożliwe byłoby wydanie krajowego wyroku skazującego, gdyż czyn w związku z którym
zapadło uprzednie orzeczenie skazujące nie stanowi przestępstwa według prawa polskiego, lub
gdy rodzaj orzeczonej kary jest nieznany w krajowym systemie prawnym. Także przeszkody
prawne wynikające z prawa państwa wydania, które pozbawiają orzeczenie zagraniczne skutków
związanych z uprzednim skazaniem, stanowić powinny taką okoliczność (np. zatarcie skazania
czy ułaskawienie zgodnie z prawem państwa wydania).
Uwzględnienie orzeczenia skazującego następuje pod warunkiem, że nie prowadzi to –
zgodnie z prawem krajowym państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w którym toczy się
postępowanie karne – do naruszenia, uchylenia lub rewizji uprzedniego orzeczenia skazującego

7
lub jakichkolwiek decyzji związanych z jego wykonaniem (art. 3 ust. 4 decyzji ramowej
2008/675/WSiSW).

Art. 20 § 2 k.k.s.
W związku z określeniem przesłanek uwzględniania w projektowanym art. 114a, istniała
konieczność uzupełnienia art. 20 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, poprzez zamieszczenie w
jego treści odwołania do cytowanego przepisu (w wersji znowelizowanej ustawą z dnia 5
listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego,
ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych
ustaw10)). Wprowadzenie zmiany w art. 20 § 2 k.k.s. wynika z konieczności stosowania regulacji
zawartej w art. 114a również w Kodeksie karnym skarbowym.

Art. 213 § 2a k.p.k.
Uzyskanie przez właściwy organ postępowania karnego orzeczenia skazującego
następować powinno w sytuacjach, gdy powziął on informację o uprzednim skazaniu osoby,
w odniesieniu do której toczy się postępowanie. Oznacza to, iż właściwy organ postępowania nie
ma obowiązku z urzędu podejmować działań zmierzających do uzyskania informacji odnośnie do
uprzedniej karalności danej osoby za granicą (np. weryfikacji uprzedniej karalności w państwie
pobytu cudzoziemca). Jeśli jednak organ postępowania uzyska informację o uprzedniej
karalności, zobligowany będzie do sprawdzenia podniesionych okoliczności (np. informacji
dostarczonych przez strony postępowania). W takim przypadku ich weryfikacja może nastąpić w
wyniku zastosowania jednego z instrumentów wzajemnej pomocy prawnej (np. wskutek
zastosowania Europejskiej Konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych z dnia 20 kwietnia
1959 r.) lub za pośrednictwem Krajowego Rejestru Karnego (na podstawie ustawy z dnia 24 maja
2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym). Uzyskany odpis lub wyciąg orzeczenia organ
postępowania zamieści w aktach postępowania, analogicznie jak ma to miejsce na podstawie art.
213 § 2 k.p.k. W tym celu konieczna będzie także nowelizacja § 179 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 marca 2010 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania
powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury11).



8
Konsekwencje prawne uwzględnienia orzeczeń zagranicznych w postępowaniu karnym
Uwzględnienie orzeczenia skazującego zapadłego w innym państwie członkowskim Unii
Europejskiej nie jest równoznaczne z procedurą uznawania i nie ma na celu wykonania wyroku.
Konsekwencją uwzględnienia będzie jednak konieczność zastosowania przepisów wiążących ze
skazaniem określone skutki prawne. Z tego względu będzie ono rzutować na zastosowanie
odpowiednich środków zapobiegawczych, kwalifikacji prawnej, rodzaju i wymiaru kary oraz
zasad dotyczących wykonania kary. Chodzi tu w szczególności o ustalenia związane ze
sposobem życia przed popełnieniem przestępstwa (art. 53 k.k.), powrotem do przestępstwa (art.
64 § 1 i 2 k.k.), przesłanką warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66 § 1 k.k.),
podjęciem postępowania warunkowo umorzonego (art. 68 § 1 i 2 k.k.), zarządzeniem wykonania
kary warunkowo zawieszonej (art. 75 § 1, 2 i 3 k.k.), odwołaniem warunkowego
przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary (art. 77 § 1 k.k.), przedterminowym
zwolnieniem z odbywania części kary ograniczenia wolności (art. 83 k.k.), uznaniem za
wykonane orzeczonych środków karnych (art. 84 k.k.), określeniem odpowiedniego zakładu
karnego (art. 67 § 2 k.k.w.), klasyfikacją skazanych odbywających karę pozbawienia wolności
(art. 82 § 2 pkt 3 k.k.w. i art. 86 k.k.w.), odwołania odroczenia wykonania kary (art. 156 § 1
k.k.w.), odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia (art. 160 § 1 i 2 k.k.w.), etc.

3. Zmiany w zakresie dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania

Art. 607s § 4 k.p.k.
Ogólnym celem projektowanych zmian w ustawie – Kodeks postępowania karnego jest
ujednolicenie sposobu uznawania i wykonywania przez polskie sądy zagranicznych orzeczeń
karnych wydanych wobec obywateli polskich oraz osób spełniających kryterium domicylu. Jak
wyżej zaznaczono, celem szczegółowym jest nałożenie na sąd polski, orzekający w przedmiocie
wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia
wolności, obowiązku nie tylko określenia kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego,
ale również – w pewnych sytuacjach – wymiaru kary podlegającej wykonaniu. Przy wykonaniu
ENA stosowano by regułę zbliżoną do przewidzianej w art. 114 § 4 k.k. Zgodnie z tym
przepisem sąd określa według polskiego prawa kwalifikację prawną czynu oraz podlegającą
wykonaniu karę lub inny środek przewidziany w tej ustawie; podstawę określenia kary lub środka

9
podlegającego wykonaniu stanowi wyrok wydany przez sąd państwa obcego oraz m. in. kara
grożąca za taki czyn w polskim prawie, z uwzględnieniem różnic na korzyść skazanego. W
rezultacie sąd polski, orzekający w kwestii uznania i wykonania ENA, nie byłby bezwzględnie
związany wymiarem kary orzeczonej przez sąd zagraniczny. W wypadkach, w których
wymierzona kara zagraniczna przekraczałaby ustawowy pułap odpowiedzialności za określony
czyn, przewidziany w polskiej ustawie karnej, sąd polski obligatoryjnie adaptowałby tę karę
poprzez określenie jej wymiaru w granicach prawa polskiego i z uwzględnieniem całokształtu
polskich unormowań materialnoprawnych. Ograniczenie zakresu adaptacji wyłącznie do
orzeczeń przekraczających pułap ustawowy oraz obowiązek uwzględnienia okresu rzeczywistego
pozbawienia wolności za granicą i wykonanej tam kary uniemożliwiałaby pogorszenie sytuacji
procesowej skazanego na skutek dostosowania orzeczenia do prawa polskiego.
W chwili obecnej Polska jest związana wieloma instrumentami prawa
międzynarodowego, przewidującymi przejmowanie do wykonania zagranicznych orzeczeń
skazujących na karę pozbawienia wolności12). Rzeczywiste znaczenie dla obrotu prawnego ma
jednak wyłącznie Konwencja Rady Europy o przekazywaniu osób skazanych, sporządzona
w Strasburgu dnia 21 marca 1983 r. (dalej: konwencja strasburska) oraz decyzja ramowa Rady
2002/584/WSiSW z 13.06.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury
wydawania osób między państwami członkowskimi (dalej: decyzja ramowa w sprawie ENA).
Przepisy transponujące te akty prawne w różny sposób regulują możliwość adaptacji kary
orzeczonej przez sąd zagraniczny do polskiego porządku prawnego.
W odniesieniu do konwencji strasburskiej art. 611c § 2 k.p.k. przewiduje zastosowanie
procedury exequatur w myśl powołanego art. 114 § 4 k.k. Tymczasem przepisy implementujące
decyzję ramową w sprawie ENA zawierają normę art. 607s § 4 k.p.k., zgodnie z którą sąd jest
związany wymiarem orzeczonej kary, a zatem wykluczającą jej adaptację. Wydaje się to nie do
pogodzenia z postulatem systemowej spójności prawa karnego. Co więcej, zróżnicowanie
sytuacji osób skazanych w zależności od tego, czy zostali oni przekazani na podstawie przepisów
implementujących decyzję ramową Rady Unii Europejskiej, czy też wydani na podstawie umowy
międzynarodowej, musi budzić wątpliwości natury sprawiedliwościowej.
Analizy wymaga zgodność projektu z prawem europejskim, a w szczególności z decyzją
ramową w sprawie ENA. Należy podkreślić, że decyzja ramowa nie zawiera przepisu, który
wykluczałby stosowanie procedury adaptacji orzeczeń. Z tego względu niektóre państwa

10