Poselski projekt ustawy o spółdzielniach

Warszawa, 28 stycznia 2011 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA–140 –145(5)/11



Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:

-
o spółdzielniach (druk nr 3493).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o spółdzielniach
(druk sejmowy nr 3493)



I. Poselski projekt ustawy o spółdzielniach (druk sejmowy nr 3493) ma na celu
dokonanie nowej całościowej regulacji prawa spółdzielczego, aby odpowiadała ona
nowym warunkom ekonomicznym i gospodarczym prowadzenia działalności przez
spółdzielnię, a także zasadom spółdzielczym uchwalonym przez Międzynarodowy Związek
Spółdzielczy we wrześniu 1995 r.
W uzasadnieniu do projektu podkreślono, że potrzeba uchwalenia nowej ustawy
o spółdzielniach wynika z konieczności poprawy efektywności działania spółdzielni
w nowych warunkach ustrojowych, czego nie udało się dotychczas osiągnąć mimo ponad
30-krotnego nowelizowania obowiązującej ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo
spółdzielcze (Dz.U. Nr 39, poz. 210, z późn. zm.).
Z uzasadnienia projektu wynika, że projektodawcy przygotowując reformę prawa
spółdzielczego rozważali, jaki kształt przybrać ma system aktów prawnych, w których
zagadnienia spółdzielczości miałyby być uregulowane. W tym zakresie brali pod uwagę dwa
rozwiązania – albo zawarcie całości problematyki, tj. zarówno przepisów ogólnych, jak
i przepisów odnoszących się do poszczególnych typów spółdzielni w jednym akcie
prawnym, albo też stworzenie jednej ustawy regulującej wyłącznie zagadnienia ogólne oraz
szeregu ustaw szczególnych. Projektodawcy poselskiego projektu ustawy o spółdzielniach
(druk nr 3493) wybrali drugie rozwiązanie, wskazując w uzasadnieniu na fakt
funkcjonowania już szeregu ustaw szczególnych regulujących działalność kilku rodzajów
spółdzielni, np. banków spółdzielczych, spółdzielczych kas oszczędnościowych-
kredytowych czy spółdzielni socjalnych.
W związku z powyższym poselski projekt ustawy zawiera przepisy ogólne dotyczące
wszystkich rodzajów spółdzielni, związków spółdzielczych i Krajowej Rady Spółdzielczej,
zaś funkcjonowanie poszczególnych rodzajów spółdzielni normowałyby przepisy odrębnych
ustaw. Jednocześnie w projekcie ustawy proponuje się utrzymanie w mocy przepisów
art. 138 – 203 obowiązującej ustawy – Prawo Spółdzielcze, odnoszących się do spółdzielni
rolniczych, spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy - do czasu uchwalenia nowych
przepisów regulujących ich działalność.
Poselski projekt ustawy o spółdzielniach (druk nr 3493) powtarza w dużej mierze
regulacje obecnie obowiązującej ustawy – Prawo spółdzielcze. Projekt ten przewiduje
odmienne niż wyżej wymieniona ustawa uregulowania dotyczące przede wszystkim
następujących kwestii:
1) definicji spółdzielni;
2)
liczby osób fizycznych koniecznych do utworzenia spółdzielni (obniżenie
wymogu 10 członków do 5 członków);
3) uprawnień spółdzielców dotyczących m.in. kontroli działalności spółdzielni;
4) udziału członka spółdzielni w walnym zgromadzeniu przez pełnomocnika;
5) wymagań, jakie powinny spełniać osoby wchodzące w skład zarządu i rady
nadzorczej spółdzielni;
6) kwalifikacji lustratora, postępowania kwalifikacyjnego prowadzonego przez
Państwową Komisję Kwalifikacyjną i Odpowiedzialności
Zawodowej,
oraz odpowiedzialności zawodowej lustratora;
7) charakteru Krajowej Rady Spółdzielczej;
8) upadłości spółdzielni.
Ponadto poselski projekt przewiduje wprowadzenie regulacji znanych z Kodeksu
spółek handlowych dopuszczających konwalidację czynności prawnej, a także przepisów
antykorupcyjnych i antykonkurencyjnych oraz o odpowiedzialności zarządu za szkody
wyrządzone wierzycielom spółdzielni.
Należy podnieść, iż problematyka prawa spółdzielczego pozostaje również w polu
zainteresowania Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów, zarządzeniem nr 45 z dnia
30 czerwca 2010 r., powołał Międzyresortowy Zespół do spraw opracowania projektu założeń
ustawy – Prawo Spółdzielcze. Podstawą do podjęcia prac ukierunkowanych na stworzenie
projektu nowej ustawy – Prawo Spółdzielcze był „Raport o spółdzielczości polskiej” oraz
potrzeba kompleksowego uregulowania problematyki polskiej spółdzielczości. W związku
z powyższym należy rozważyć, czy podjęcie przez Sejm intensywnych prac nad poselskim
projektem ustawy o spółdzielniach, zanim Rząd przedstawi swoją propozycję, byłoby celowe.


2
II. Uwagi szczegółowe
1. Projekt ustawy przewiduje utrzymanie w mocy przepisów art. 138 – 203
obowiązującej ustawy – Prawo spółdzielcze, odnoszących się do spółdzielni rolniczych,
spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy - do czasu uchwalenia nowych przepisów
regulujących ich działalność. Powyższe spowoduje, że w systemie prawnym będą
współistniały dwie ustawy o tym samym tytule „Prawo Spółdzielcze” (jedna regulująca
ogólne zasady tworzenia i funkcjonowania spółdzielni oraz druga regulująca wskazane
powyżej trzy rodzaje spółdzielni), co jest efektem niepożądanym.
2. Wątpliwości budzi art. 1 § 4 projektowanej regulacji, zgodnie z którym,
spółdzielnia może być organizacją pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia
24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r.
Nr. 96, poz. 873, z późn. zm.) w przypadku, gdy prowadzi działalność społecznie użyteczną,
a jej działalność ma charakter niezarobkowy. W tym zakresie należy wskazać, że art. 24 ust. 1
powyższej ustawy przewiduje zwolnienie organizacji pożytku publicznego z podatku
dochodowego od osób prawnych, podatku od nieruchomości, podatku od czynności
cywilnoprawnych, opłaty skarbowej i opłat sądowych w odniesieniu do prowadzonej przez
nią działalności pożytku publicznego. Przyjęcie proponowanego w projekcie rozwiązania
mogłoby skutkować uszczupleniem dochodów budżetu państwa oraz jednostek samorządu
terytorialnego.
Ponadto zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego
i wolontariacie - organizacja pożytku publicznego może, na zasadach określonych
w odrębnych przepisach, nabywać na szczególnych warunkach prawo użytkowania
nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Ewentualne nabycie, w tym szczególnym trybie, użytkowania nieruchomości przez
spółdzielnie (które uzyskałyby status organizacji pożytku publicznego) wzbudza wątpliwości
w kontekście przyjętych przez Radę Ministrów w ostatnim okresie rozwiązań przewidujących
możliwość przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę prawa handlowego (projekt ustawy
o ograniczeniu barier administracyjnych). Zestawienie projektowanych regulacji może
doprowadzić do sytuacji umożliwiającej pozyskanie przez spółdzielnię – na szczególnych
warunkach – użytkowania nieruchomości, a następnie przekształcenie spółdzielni w spółkę
i przejęcie składników majątkowych bezpośrednio przez udziałowców spółki.

3
Projektowane rozwiązanie będzie również skutkowało koniecznością stosowania
do w/w zwolnień przepisów o pomocy publicznej. Należy przy tym zauważyć, że spółdzielnie
posiadające status organizacji pożytku publicznego, mogą prowadzić różne rodzaje
działalności niegospodarczej oraz gospodarczej o charakterze niezarobkowym. Można zatem
przypuszczać, że w niektórych przypadkach działalność spółdzielni będzie konkurencyjna
wobec działalności innych podmiotów. Należy przy tym zauważyć, że zgodnie
z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w przypadku programów
pomocowych, które mają charakter generalny, w celu stwierdzenia, iż pomoc udzielana
w ramach takiego programu ma wpływ na handel wewnątrzunijny wystarczające jest,
aby w wyniku oceny ex ante w sposób uzasadniony wykazać, że efekt taki może się pojawić.
Oznacza to, że przede wszystkim ze względu na otwarty katalog potencjalnych beneficjentów
wsparcia (wszystkie spółdzielnie będące organizacjami pożytku publicznego) mogą zaistnieć
przesłanki zakłócenia lub groźby zakłócenia konkurencji oraz wpływu na wymianę handlową
między państwami członkowskimi UE. Komisja Europejska, co do zasady uznaje,
iż przesłanka ta jest spełniona w przypadku, gdy zaistnieją warunki określone
z art. 107 ust. 1 TFUE (tzn. pochodzenia wsparcia ze środków publicznych, jego selektywny
charakter, oraz wystąpienie korzyści), a obalenie tego domniemania wymaga przedstawienia
szczegółowego uzasadnienia. W związku z tym mogą zaistnieć wątpliwości co do zgodności
ze wspólnym rynkiem UE ewentualnej pomocy państwa udzielonej spółdzielniom będącym
organizacjami pożytku publicznego.
Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż wsparcie w formie zwolnienia
z podatków i opłat oraz bonifikaty, przewidziane dla spółdzielni powinno być udzielane
z uwzględnieniem przepisów o pomocy publicznej.
3. Art. 20 ust. 1 projektu wymaga doprecyzowania, albowiem z treści tego przepisu
nie wynika jednoznacznie w jakiej sytuacji statut określa zasady wyceny i zwrotu wkładów
(projektowane zdanie drugie art. 20 ust 1);
4. Projektowana treść art. 23 jest niejasna. § 2 tego przepisu określa przesłanki
wykluczenia członka ze spółdzielni, które pokrywają się z przesłankami wykreślenia
ze spółdzielni zawartymi § 3 tego artykułu. Należałoby rozważyć utrzymanie w projekcie
ustawy dotychczasowej regulacji art. 24 § 1, 2 i 3 ustawy – Prawo spółdzielcze, który zawiera
wyraźne rozróżnienie przesłanek wykreślenia albo wykluczenia członka ze spółdzielni.

4