Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

„Rozdział 6a
Kara pieniężna

Art. 52a. 1. Kto wytwarza lub wprowadza do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
środek zastępczy, podlega karze pieniężnej w wysokości od 20 000 zł do 1 000 000 zł.
2. Karę pieniężną, o której mowa w ust. 1, wymierza, w drodze decyzji, właściwy państwowy
inspektor sanitarny. Decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
3. Ustalając wysokość kary pieniężnej, o której mowa w ust. 1, właściwy państwowy inspektor
sanitarny uwzględnia w szczególności ilość wytworzonego lub wprowadzonego do obrotu środka
zastępczego.
4. Do kary pieniężnej, o której mowa w ust. 1, w zakresie nieuregulowanym w ustawie, stosuje
się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.), z tym że organowi, o którym mowa w ust. 2,
przysługują uprawnienia organu podatkowego.
5. Kara pieniężna, o której mowa w ust. 1, stanowi dochód budżetu państwa.”;
10) art. 68 otrzymuje brzmienie:
„Art. 68. Kto prowadzi reklamę lub promocję wbrew zakazom określonym w art. 20 ust. 1 i 3,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”.

Art. 2. W ustawie z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U.
z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.) po art. 27b dodaje się art. 27c w brzmieniu:

„Art. 27c. 1. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że produkt stwarza zagrożenie życia
lub zdrowia ludzi, właściwy państwowy inspektor sanitarny wstrzymuje, w drodze decyzji, jego

3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 85, poz. 727, Nr 86,
poz. 732 i Nr 143, poz. 1199, z 2006 r. Nr 66, poz. 470, Nr 104, poz. 708, Nr 143, poz. 1031, Nr 217, poz. 1590
i Nr 225, poz. 1635, z 2007 r. Nr 112, poz. 769, Nr 120, poz. 818, Nr 192, poz. 1378 i Nr 225, poz. 1671, z 2008 r.
Nr 118, poz. 745, Nr 141, poz. 888, Nr 180, poz. 1109 i Nr 209, poz. 1316, 1318 i 1320, z 2009 r. Nr 18, poz. 97,
Nr 44, poz. 362, Nr 57, poz. 466, Nr 131, poz. 1075, Nr 157, poz. 1241, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323,
Nr 213, poz. 1652 i Nr 216, poz. 1676 oraz z 2010 r. Nr 40, poz. 230, Nr 57, poz. 355, Nr 127, poz. 858, Nr 167,
poz. 1131 i Nr 182, poz. 1228.
4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 708, Nr 143,
poz. 1032, Nr 170, poz. 1217, Nr 171, poz. 1225 i Nr 220, poz. 1600, z 2007 r. Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 227,
poz. 1505 i Nr 234, poz. 1570, z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 20, poz. 106, Nr 92, poz. 753 i Nr 157, poz. 1241 oraz
z 2010 r. Nr 21, poz. 105, Nr 81, poz. 529, Nr 130, poz. 871 i Nr 182, poz. 1228.

5

wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu lub nakazuje wycofanie produktu z obrotu na czas
niezbędny do przeprowadzenia oceny i badań jego bezpieczeństwa, nie dłuższy jednak niż
18 miesięcy.
2. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, właściwy państwowy inspektor
sanitarny zatrzymuje produkt i nakazuje zaprzestania prowadzenia działalności w obiektach
służących wytwarzaniu lub wprowadzaniu produktu do obrotu.
3. Koszty przeprowadzenia oceny i badań, o których mowa w ust. 1, ponosi strona
postępowania. Koszty ustala się z uwzględnieniem stopnia skomplikowania i zakresu
przeprowadzonej oceny i badań.
4. W przypadku stwierdzenia, że produkt nie stwarza zagrożenia zdrowia lub życia ludzi,
koszty poniesione na podstawie ust. 3 są zwracane stronie postępowania.
5. W przypadku stwierdzenia, że produkt stwarza zagrożenie życia lub zdrowia ludzi,
właściwy państwowy inspektor sanitarny zakazuje, w drodze decyzji, wytwarzania produktu lub
wprowadzania produktu do obrotu, a także nakazuje wycofanie produktu z obrotu oraz jego
zniszczenie na koszt strony postępowania.
6. Egzekucja należności pieniężnych, o których mowa w ust. 3, następuje w trybie przepisów
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.”.

Art. 3. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 23 ust. 4 i art. 24
ust. 6 ustawy, o której mowa w art. 1, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów
wykonawczych wydanych na podstawie art. 23 ust. 4 i art. 24 ust. 6 ustawy, o której mowa
w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy.

Art. 4. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

6

UZASADNIENIE

1. Potrzeba i cel wprowadzenia ustawy oraz istniejący stan rzeczy
Przedmiotowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej został opracowany w związku z dynamicznym rozwojem
zjawiska wprowadzania do legalnego obrotu nowych substancji posiadających działanie
psychoaktywne. Substancje te są często nazywane potocznie „dopalaczami”. Głównym celem
przedmiotowej nowelizacji jest wprowadzenie zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej substancji o działaniu psychoaktywnym, niedopuszczonych
do stosowania na podstawie odrębnych przepisów. Do tak rozumianych środków zastępczych nie
stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów.
Na początku lat 90. w Europie zaczęły się pojawiać nowe substancje o działaniu
psychoaktywnym, czyli tzw. „designer drugs” (narkotyki projektowane). Substancje te należały
do grupy tzw. ATS (Amphetamine Type Sitimulants). Okazało się, że część substancji z tej grupy
może stwarzać dość poważne zagrożenie dla zdrowia i życia użytkowników. Taka niepokojąca
sytuacja miała miejsce w 2000 r., kiedy w wielu krajach Europy i za oceanem nastąpiła seria
zgonów spowodowanych tabletkami ecstasy, najczęściej z logo „Mitsubishi” lub „UFO”.
Przeprowadzone ekspertyzy toksykologiczne wykazały, że w skład tabletek zamiast MDMA
(zwyczajowo występującego w ecstasy) wchodziły substancje o opóźnionym działaniu,
nazywane w skrócie PMA (parametoksyamfetamina) i PMMA (parametoksymetamfetamina),
charakteryzujące się małą różnicą pomiędzy dawką wywołującą oczekiwany efekt a dawką
śmiertelną. Po tamtych wydarzeniach szybkość wymiany informacji o różnego rodzaju
zagrożeniach dla zdrowia i życia związanych z pojawiającymi się narkotykami została
zintensyfikowana. W celu przeciwdziałania zagrożeniom związanym z nowymi substancjami
oraz mając na celu sprawną ich kontrolę na mocy decyzji Rady Unii Europejskiej (decyzja Rady
2005/387/WSiSW z dnia 10 maja 2005 w sprawie wymiany informacji, oceny ryzyka i kontroli
nowych substancji psychoaktywnych) powstał System Wczesnego Ostrzegania o Nowych
Narkotykach. W praktyce oznaczało to wymianę informacji o nowych substancjach
pojawiających się głównie na nielegalnym rynku narkotykowym.
Sytuacja ta zmieniła się po 2005 r., kiedy na rynkach europejskich nastąpił rozwój tzw. „smart
shops”, czyli sklepów, oferujących substancje psychoaktywne, pozostające poza kontrolą prawną.
Początkowo tego typu sklepy funkcjonowały w Polsce na bardzo ograniczoną skalę. Jednakże od
2008 r. mieliśmy do czynienia z szybkim rozwojem tego zjawiska. Jedna z sieci sklepów
w trakcie zaledwie jednego roku otworzyła ponad 40 sklepów tego typu ulokowanych w centrach
prawie wszystkich większych miast w Polsce.
Do momentu szybkiego rozwoju sklepów z „dopalaczami”, informacje o nowych substancjach
najczęściej pojawiały się dużo wcześniej w innych krajach Unii Europejskiej. Zanim substancje
trafiały do Polski, najczęściej były poddawane pełnej ocenie ryzyka na poziomie europejskim
w ramach działalności Systemu Wczesnego Ostrzegania o Nowych Narkotykach. Rozwój
komunikacji elektronicznej oraz wolnego handlu w Unii Europejskiej doprowadził jednak do
zdecydowanego przyspieszania transmisji substancji oraz wzorów używania substancji
w Europie.
Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania wprowadzają zakaz wytwarzania

i wprowadzania do obrotu na terenie kraju jakichkolwiek substancji (niezależnie od ich stanu
fizycznego i źródła pochodzenia, w tym roślin, grzybów oraz ich części) lub produktów, które
mogą być używane jak środki odurzające lub substancje psychotropowe. Wyroby te zostały
określone w projektowanej ustawie jako środki zastępcze.
Powyższe rozwiązanie umożliwi szybkie i elastyczne reagowanie na pojawiające się zagrożenia
dla życia lub zdrowia ludzi.
Decyzję w zakresie zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu oraz wycofania z obrotu będą
podejmowali właściwi państwowi inspektorzy sanitarni. Złamanie tego zakazu nie będzie
obwarowane sankcją karną. Projekt przewiduje w tym zakresie odpowiedzialność
administracyjną. Właściwi państwowi inspektorzy sanitarni będą mogli nakładać na osoby
niestosujące się do zakazu karę pieniężną w wysokości od 20 000 zł do 1 000 000 zł. Wraz
z wymierzeniem kary pieniężnej właściwy organ nakaże ukaranemu zniszczenie będących w jego
posiadaniu środków zastępczych.
Niezależnie od powyższego należy wskazać na art. 165 § 1 pkt 2 Kodeksu karnego, zgodnie
z którym kto sprowadza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia
w
wielkich rozmiarach, wyrabiając lub wprowadzając do obrotu szkodliwe dla zdrowia

2

substancje, środki spożywcze lub inne artykuły powszechnego użytku lub też środki
farmaceutyczne nieodpowiadające obowiązującym warunkom jakości, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

2. Różnice pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
Zmiana zaproponowana w art. 1 pkt 1 ustawy modyfikuje definicję środka zastępczego
wskazując, iż jest to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie
fizycznym lub produkt, roślina, grzyb, lub ich część, zawierająca taką substancję, używane jak
środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do
obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. Do tak rozumianego środka
zastępczego nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Projekt przewiduje
również uzupełnienie używanych w ustawie określeń „wytwarzanie” i „wprowadzanie do
obrotu”, tak aby obejmowały one również działania związane ze środkami zastępczymi.
Zmiana wprowadzona w art. 1 pkt 2 ustawy rozszerza zakres zadań ekspertów wojewódzkich do
spraw informacji o narkotykach i narkomanii o obowiązek gromadzenia i analizy informacji
dotyczących nowo pojawiających się trendów w używaniu środków odurzających, substancji
psychotropowych i środków zastępczych. Zadania te ściśle korespondują z dotychczasowym
obszarem działania ekspertów wojewódzkich, rozszerzając jedynie zakres gromadzonych przez
nich informacji o nowy obszar dotyczący pojawiających się nowych trendów w zakresie
używania środków zastępczych oraz ewentualnych spowodowanych tym szkód zdrowotnych, co
znacznie ułatwi prowadzenie polityki społecznej w przedmiotowym zakresie, zarówno na
szczeblu krajowym, jak i regionalnym.
W art. 1 pkt 3 ustawy proponuje się rozszerzenie składu Rady do Spraw Przeciwdziałania
Narkomanii o przedstawiciela ministra właściwego do spraw gospodarki. Propozycja ta wynika
z faktu, iż zmodyfikowany przedmiotowym projektem zakres zadań Rady będzie pośrednio
oddziaływał na kwestie związane z ograniczeniami w swobodzie prowadzenia działalności
gospodarczej.
Propozycja zmiany art. 15 ustawy o przeciwdziałaniu narkomani rozszerza zakres zadań Rady do
Spraw Przeciwdziałania Narkomanii o monitorowanie i koordynowanie działań w zakresie
realizacji polityki państwa w obszarze środków zastępczych.

3