Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego

Druk nr 3305

Warszawa, 22 lipca 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu
Pan
Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej

Szanowny Panie Marszałku!

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na
60. posiedzeniu w dniu 22 lipca 2010 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora Piotra
Zientarskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.
W załączeniu przesyłam opinię o zgodności projektu ustawy z prawem
Unii Europejskiej.


Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz
U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 22 lipca 2010 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2
kwietnia
1997
r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego.
Jednocześnie upoważnia senatora Piotra Zientarskiego do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
Art. 1.
W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz.
296, z późn. zm.1)) art. 47922 otrzymuje brzmienie:
"Art. 47922. Po upływie dwóch lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać
wznowienia postępowania, chyba że strona była pozbawiona możliwości
działania lub nie była należycie reprezentowana. W sytuacji określonej
w art. 4011 nie można żądać wznowienia po upływie lat pięciu
od uprawomocnienia się wyroku.".
Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113, z 1974 r. Nr 27, poz. 157
i Nr 39, poz. 231, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 11, poz. 82 i Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33,
z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242, z 1985 r. Nr 20, poz. 86, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1988 r. Nr 41, poz. 324,
z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175, z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55, poz.
318 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 12, poz. 53,
z 1994 r. Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189, Nr 73, poz.
350 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348, Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643, Nr 117,
poz. 752, Nr 121, poz. 769 i 770, Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940 i Nr 141, poz. 944,
z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 757, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 269 i 271, Nr 48,
poz. 552 i 554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94, poz. 1037, Nr 114, poz. 1191 i 1193 i Nr 122, poz.
1314, 1319 i 1322, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 49, poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069, 1070 i 1071, Nr
123, poz. 1353, Nr 125, poz. 1368 i Nr 138, poz. 1546, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 26, poz. 265, Nr 74, poz.
676, Nr 84, poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070, Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271, Nr 219, poz. 1849 i Nr
240, poz. 2058, z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109, poz. 1035, Nr 119, poz.
1121, Nr 130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr
11, poz. 101, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264, Nr 162, poz. 1691, Nr 169,
poz. 1783, Nr 172, poz. 1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236, poz. 2356 i Nr 237, poz. 2384,
z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86, poz. 732, Nr 122, poz. 1024, Nr 143, poz. 1199, Nr 150, poz.
1239, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438, Nr 178, poz. 1478, Nr 183, poz. 1538,
Nr 264, poz. 2205 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr
186, poz. 1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656 i Nr 235, poz. 1699, z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr
47, poz. 319, Nr 50, poz. 331, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731, Nr 112, poz. 766 i 769, Nr 115, poz. 794, Nr
121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243 i Nr 181 poz. 1287, Nr 192, poz. 1378 i Nr 247, poz. 1845,
z 2008 r. Nr 59, poz. 367, Nr 96, poz. 609 i 619, Nr 100, poz. 648, Nr 110, poz. 706, Nr 116, poz. 731, Nr 119,
poz. 772, Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796, Nr 171, poz. 1056, Nr 220, poz. 1431, Nr 228, poz. 1507, Nr
231, poz. 1547 i Nr 234, poz. 1571, z 2009 r. Nr 26, poz. 156 Nr 67, poz. 571, Nr 69, poz. 592 i 593, Nr 131,
poz. 1075, Nr 179, poz. 1395 i Nr 216, poz. 1676 oraz z 2010 r. Nr 3, poz. 13, Nr 7, poz. 45, Nr 24 poz. 125,
Nr 40, poz. 229, Nr 108, poz. 684 i Nr 109, poz. 724.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 października 2009 r. (sygn. akt SK 6/09),
stwierdzającego niezgodność przepisu art. 47922 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.; dalej jako: k.p.c.) z Konstytucją.
W myśl postanowienia zawartego w art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału
mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja rozstrzygnięcia opublikowana została w Dz. U. Nr 179, poz. 1395 (dzień
publikacji wyroku: 28 października 2009 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem
zamieszczony został w OTK ZU z 2009 r. Nr 9A, poz. 137.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Trybunał podzielił zarzut, iż dwuletni termin, o którym mowa w zaskarżonym art.
47922 k.p.c., może stać na przeszkodzie sanacji konstytucyjności zgodnie z art. 190 ust. 4
ustawy zasadniczej. Jak podniesione zostało w uzasadnieniu wyroku, charakter tego terminu
powoduje, że wyłącza on możliwość wznowienia także wtedy, gdy podstawa wznowienia
konkretnego postępowania zmaterializowała się dopiero po jego upływie (tj. gdy wypowiedź
Trybunału Konstytucyjnego miała miejsce po przeszło dwóch latach od uzyskania waloru
prawomocności przez orzeczenie sądu ukształtowane z uwzględnieniem normy ostatecznie
derogowanej z porządku prawnego). Jest to zatem rozwiązanie krzywdzące dla strony, jako że
może zostać pozbawiona sposobności dochodzenia swych praw z przyczyn de facto od niej
niezależnych, a zwłaszcza ze względu na czas trwania postępowania przed Trybunałem.
Art. 190 ust. 4 Konstytucji przyznaje jednostce prawo podmiotowe do dochodzenia
ponownego rozstrzygnięcia o jej interesach w związku z utratą mocy obowiązującej przez
normę prawną zdyskwalifikowaną przez sąd konstytucyjny. Podkreślenia wymaga przy tym
fakt, że wznowienie postępowania w rozumieniu art. 190 ust. 4 Konstytucji, realizowane na
gruncie procesu cywilnego stosownie do dyspozycji art. 4011 k.p.c., różni się od innych
2
wypadków wznowienia znanych procedurze cywilnej – w tym pierwszym przypadku bowiem
poprzednie postępowanie było prowadzone prawidłowo tak z punktu widzenia wymagań
prawa, jak i ustaleń faktycznych, a o potrzebie sanacji decyduje wyłącznie konstytucyjny
nakaz „(…) retroaktywnego zastosowania do rozstrzygnięcia sprawy innego prawa, niż to,
które posłużyło do niego w rzeczywistości. Ratio wznowienia przewidzianego w art. 4011
k.p.c. jest więc zupełnie odmienna, niż ratio innych wypadków wznowienia postępowania
w k.p.c.”
Trybunał podtrzymał również swe wcześniejsze stanowisko, że uprawnienie płynące
z art. 190 ust. 4 Konstytucji jest ściśle powiązane z gwarancjami wywodzonymi z art. 45
ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji (prawo do sądu w ujęciu pozytywnym i negatywnym).
Jego zdaniem możliwość skutecznego (efektywnego) wznowienia postępowania z uwagi na
„derogację trybunalską” stanowi właśnie komponent prawa do sądu. Dotyczy to zwłaszcza
tych sytuacji, w których postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym zostało zainicjowane
skargą konstytucyjną (art. 79 Konstytucji) – w tym kontekście art. 190 ust. 4 Konstytucji musi
być postrzegany jako poręczenie „rzetelności mechanizmu ochronnego” wymienionego wyżej
instrumentu prawnego.
Celem ustawy zwykłej, w zakresie w jakim implementuje ona normę art. 190 ust. 4
Konstytucji, powinno być zapewnienie skutku w postaci powtórnego rozpoznania sprawy
w nowym stanie prawnym, ukształtowanym orzeczeniem Trybunału. Swoboda pozostawiona
ustawodawcy została tutaj zatem istotnie zawężona, zaś jej granice wyznacza okoliczność,
że wzruszalność aktów stosowania prawa przesądzono już na poziomie samej Konstytucji.
Wobec tego zadanie poszczególnych procedur polega jedynie na doprecyzowaniu „zasad i
trybu” wznawiania postępowania.
Art. 47922 k.p.c. wypada niekorzystnie w tym świetle, ponieważ poważnie ogranicza
prawo do żądania przywrócenia konstytucyjności po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny
orzeczenia obalającego domniemanie zgodności z Konstytucją danej regulacji prawnej. To
ograniczenie, a niekiedy wręcz odjęcie, prawa do wznowienia w następstwie stwierdzenia
niekonstytucyjności określonej normy nie znajduje zresztą odpowiedniego usprawiedliwienia.
Jak zauważył Trybunał: „Potrzeba stabilizacji obrotu gospodarczego, która legła u podstaw
wprowadzenia krótkiego, bo dwuletniego terminu wznowienia postępowania w sprawach
gospodarczych, nie może bowiem niweczyć prawa wyrażonego w art. 190 ust. 4 Konstytucji.”
Ponadto Trybunał Konstytucyjny zgodził się co do tego, że w pewnych przypadkach
art. 47922 k.p.c. może zamykać drogę sądową dochodzenia naruszonych wolności lub praw,
podczas gdy wyżej przywołane przepisy art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji wyraźnie