Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o cenach oraz ustawy o kontroli skarbowej

Wyżej powołany przepis art. 10 ust 1 ww. ustawy budzi wątpliwości interpretacyjne
w kontekście narastającej liczby przepisów szczególnych, będących rezultatem
działań dostosowawczych prawa krajowego do prawa Unii Europejskiej. Przepisy te
dotyczą szeroko rozumianej problematyki jakości: handlowej, zdrowotnej,
bezpieczeństwa produktów etc. Obligują one przedsiębiorców do podawania
określonych, często bardzo szczegółowych danych i informacji o właściwościach
(cechach) jakościowych poszczególnych rodzajów (grup) towarów (np. w postaci
tzw. kart charakterystyk, ulotek informacyjnych, instrukcji obsługi i konserwacji,
nadruków, napisów, opisów, oznakowań, piktogramów, etc.). Zgodnie
z ww. przepisami dane i informacje powinny być odpowiednio udokumentowane,
tj. sporządzane w formie pisemnej dostępnej dla kupującego w sposób uwzględniający
rodzaj (grupę) i specyfikę towarów oraz potencjalne oczekiwania kupujących. Należy
podkreślić, iż zakres i stopień szczegółowości oraz forma podawania
(dokumentowania) tych danych i informacji zostały precyzyjnie określone
w przepisach szczególnych (rangi ustawowej i podustawowej) w sposób adekwatny
do rodzaju (grupy) towarów, ich przeznaczenia, właściwości (cech), składu,
konstrukcji, parametrów technicznych etc., a w szczególności do rodzaju i stopnia
zagrożeń dla zdrowia lub życia konsumentów, lub dla środowiska związanych
z
potencjalnymi sposobami używania tych towarów. Przepisy te dotyczą
tzw. oznakowania (w szerokim rozumieniu tego pojęcia) towarów i ich opakowań;
do przepisów tych aktualnie należą m. in.:
– art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U.
z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.) dotyczący oznakowań oraz rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie wymagań dotyczących
oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki (Dz. U. Nr 39,
poz. 321),
– art. 10 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U.
z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.) dotyczący oznakowań oraz przepisy
wykonawcze określające szczegółowe wymagania dla określonych wyrobów,
sposób identyfikacji i oznakowania (etykietowania) tych wyrobów,
np. rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie
szczegółowych wymagań dla wyrobów aerozolowych (Dz. U. Nr 188, poz. 1460),
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 sierpnia 2006 r. w sprawie
3



szczegółowych wymagań dla wyrobów ze szkła kryształowego (Dz. U. Nr 148,
poz. 1070) określające m.in. sposób identyfikacji i oznakowania tych wyrobów,
– art. 10, 13, 22, 24, 26 – 27, 39, 44 – 52a ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r.
o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.),
przepisy dotyczące znakowania żywności oraz przepisy wykonawcze,
np.: rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 października 2007 r. w sprawie
pobierania próbek żywności w celu oznaczania poziomów pozostałości
pestycydów (Dz. U. Nr 207, poz. 1502), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
4 września 2008 r. w sprawie stosowania oraz oznakowania aromatów (Dz. U.
Nr 177, poz. 1092), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2008 r.
w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dz. U. Nr 177, poz. 1094)
określające m.in. szczegółowe wymagania w zakresie oznakowania substancji
dodatkowych,
– art. 8 i 9 ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów
(Dz. U. Nr 229, poz. 2275, z późn. zm.) oraz przepisy wykonawcze:
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie
bezpieczeństwa i znakowania produktów włókienniczych (Dz. U. Nr 81, poz. 743,
z późn. zm.), rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie
dodatkowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i znakowania produktów,
które stwarzają zagrożenie dla konsumentów przez to, że ich wygląd wskazuje na
inne niż rzeczywiste przeznaczenie (Dz. U. Nr 71, poz. 644), rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 19 października 2004 r. w sprawie dodatkowych wymagań
dotyczących znakowania obuwia przeznaczonego do sprzedaży konsumentom
(Dz. U. Nr 240, poz. 2409),
– art. 5 – 7a, 13, 15 i 15a ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej
artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577, z późn. zm.)
oraz przepisy wykonawcze; np. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz. U.
Nr 137, poz. 966, z późn. zm.),
– art. 25 ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach
chemicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1222) – dotyczący oznakowania
opakowań substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego oraz przepisy
4



wykonawcze – rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie
oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych
oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 439),
– art. 7 ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych (Dz. U. Nr 91,
poz. 740) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 lipca 2009 r.
w sprawie
szczegółowych wymagań dotyczących oznakowań towarów
paczkowanych (Dz. U. Nr 122, poz. 1010),
– art. 5 – 7 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach (Dz. U. Nr 42, poz. 473,
z późn. zm.) oraz przepisy wykonawcze.
W ocenie projektodawcy ww. przepisy dotyczące oznakowania (znakowania)
poszczególnych grup rodzajowych towarów w zestawieniu z wymaganiami wobec
towarów z danej grupy rodzajowej, wynikającymi z przepisów szczególnych,
z
deklaracjami producentów, wynikami różnego rodzaju badań
np.
fizykochemicznych (laboratoryjnych), ocen organoleptycznych etc. mogą
stanowić wystarczającą podstawę do ustalenia wartości handlowej towarów
z danej grupy rodzajowej. Prowadzi to do jednoznacznego wniosku, że regulacje
z art. 10 i 11 ustawy o cenach, w aktualnym stanie prawnym, należy uznać za
zbędne,
b) należy dodać, iż w przypadku oferowania towarów mogących zagrażać zdrowiu,
życiu lub środowisku, takich jak np. produkty genetycznie zmodyfikowane, substancje
i preparaty chemiczne, produkty biobójcze, produkty i środki lecznicze, środki
spożywcze nowo wprowadzane do obrotu handlowego, wymagane jest podawanie
szczegółowych informacji dotyczących cech (właściwości) tych towarów oraz
informacji o stopniu i rodzaju zagrożeń, jakie mogą się wiązać z ich używaniem
np. w postaci tzw. kart charakterystyki. Praktyka wykazała, iż art. 10 ust. 1 ustawy
o
cenach jest rozumiany jako dodatkowy obowiązek informacyjny dla
przedsiębiorców, zawierający regulację nadmiarową w stosunku do regulacji
szczegółowych, zawartych w odrębnych ustawach i aktach wykonawczych do tych
ustaw, z których wynikają dla przedsiębiorców określone obowiązki informacyjne
dotyczące określonych towarów, które to obowiązki są adekwatne do rodzaju (grupy)
i asortymentu tych towarów. Oznacza to, że wyżej powołany przepis, jako
zawierający normę ogólną wobec regulacji szczegółowych, jest zbędny. Należy
5



dodatkowo zaznaczyć, iż stosowanie przepisu o obowiązku określania szczegółowej
charakterystyki jakościowej, w formie pisemnej, według zamierzeń ustawodawcy
miało dotyczyć w przeważającej mierze towarów o znacznym skomplikowaniu
techniczno-konstrukcyjnym lub technologicznym, co wynika z samej definicji legalnej
pojęcia „charakterystyka jakościowa towaru” (vide art. 3 ust. 1 pkt 3), przyjętej na
użytek stosowania przepisów art. 10 i nast. ustawy o cenach. Natomiast, w ocenie
projektodawcy, obowiązek ten nie powinien bezwzględnie dotyczyć towarów
o konstrukcji uproszczonej lub wytwarzanych w sposób naturalny (np. świeże owoce
i
warzywa etc.), niemających określonych prawnie szczegółowych wymagań
jakościowych (ze względu na domniemany brak oczekiwań po stronie przeciętnego
kupującego co do istnienia takiej potrzeby),
c) w praktyce istotnym mankamentem okazał się również brak szczegółowej regulacji
prawnej określającej zakres i stopień szczegółowości charakterystyki jakościowej dla
poszczególnych rodzajów (grup) towarów (z uwzględnieniem ich przeznaczenia etc.)
w samej ustawie o cenach lub brak upoważnienia dla właściwego organu do
określenia zakresu przedmiotowego tzw. charakterystyki jakościowej towaru (usługi)
odrębnie dla każdej grupy towarów (usług) na użytek stosowania tej ustawy.
Słownikowa definicja tego pojęcia (art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy) okazała się bowiem
w praktyce zbyt ogólna. W związku z tym stosowanie przepisu art. 11 ustawy
o cenach przez organy nadzorcze okazało się bardzo trudne nawet jeśli wymagania
jakościowe wobec tych towarów zostały określone w przepisach szczególnych
i w związku z tym – do określenia proporcjonalnego stopnia obniżenia ceny (wg
wymagań określonych w art. 11 ust. 4 ustawy). Zatem przepis ten w zakresie
dotyczącym obowiązku obniżenia ceny towaru, gdy towar ten nie posiada
wymaganych cech określonych w charakterystyce jakościowej, jest nieprecyzyjny.
Organ nadzoru, stwierdzając brak cech (właściwości) określonych w charakterystyce
jakościowej towarów nie ma bowiem realnych podstaw do określenia ich rodzaju
i stopnia na gruncie przepisów obecnej ustawy o cenach. Do tego celu potrzebna
byłaby bowiem szczegółowa regulacja co do zakresu charakterystyki jakościowej,
odrębnie dla każdej grupy towarów (usług), oraz metoda ustalenia stopnia (procentu)
obniżenia ceny towaru niezgodnego ze szczegółową charakterystyką jakościową;
wydania takiej regulacji nie przewidują jednak przepisy obecnej ustawy o cenach,
ponieważ byłoby to praktycznie niemożliwe. Ponadto wydanie tej regulacji byłoby
6



niecelowe, gdyż – co do zasady – to mechanizm rynkowy oraz sprzedawca
i indywidualny konsument powinni określać zakres i poziom odpowiedniej zmiany
(obniżki) ceny danego towaru (usługi) w drodze umownej,
d) w konsekwencji uchylenia art. 10 ww. ustawy o cenach dotyczącego, co do zasady,
towarów zostanie zniesiony również obowiązek określania szczegółowej
charakterystyki jakościowej w zakresie usług. Według intencji ustawodawcy ww.
przepis miał mieć zastosowanie, co do zasady, do towarów oraz przez analogię – do
usług związanych w szczególności z wytwarzaniem, stosowaniem albo
transportowaniem towarów, a nie do wszystkich usług, których definicję legalną
zawiera art. 3 ust. 1 pkt 10 ww. ustawy. Należy przy tym zaznaczyć, iż przedmiotem
dalszej regulacji z art. 11 ustawy o cenach, powiązanym z art. 10 tej ustawy, co do
zasady, nie są usługi, a wyłącznie towary, co oznaczałoby, iż regulacja zawarta w art.
10 ustawy od początku jej wprowadzenia w życie w stosunku do usług, miała mieć
tylko ograniczone zastosowanie (vide także art. 3 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy). Ze
względu na to, iż w praktyce nie były odnotowywane (sygnalizowane organom
podatkowym) przypadki wykorzystywania (stosowania) tego przepisu w zakresie
dotyczącym usług, przepis ten zatem w tym zakresie okazał się tzw. martwą literą.
Powyższe okoliczności uzasadniają eliminację z obrotu prawnego art. 10 ustawy
o cenach także w części dotyczącej usług,
e) w związku z uchyleniem art. 11 ww. ustawy o cenach przewiduje się również
zniesienie obowiązku uwidocznienia przyczyny obniżki ceny lub poinformowania
konsumenta o tej przyczynie w przypadku zaistnienia wady lub uszkodzenia towaru
(ust. 3 w art. 11 ustawy). Obowiązek poinformowania o przyczynach wprowadzenia
obniżek cen towarów w miejscach ich sprzedaży detalicznej wynika przede
wszystkim z art. 12 ust. 2 ustawy o cenach. W tym kontekście należy zaznaczyć, iż
przepisy odrębnych ustaw również nakładają na przedsiębiorców szereg obowiązków
w zakresie informowania konsumentów m.in. o rzeczywistych cechach
(właściwościach) towarów, o prawach do obniżania cen towarów etc., określając przy
tym konsekwencje niedopełnienia tych obowiązków. Spośród ww. przepisów na
uwagę zasługują w szczególności:
– art. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży
konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176,
z późn. zm.). Przepis ten nakłada na sprzedawców określone obowiązki
7