Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych innych ustaw

znoszenia OW (tym samym znoszone organy przestają być terenowymi organami
rządowej administracji niezespolonej).
Jednocześnie na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz
Dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa rozszerzono zakres zmiany w tej
ustawie o dodanie w jej art. 25 nowego ust. 1a rozszerzającego definicję sytuacji
nadzwyczajnych określonych w art. 22 pkt 2 tej ustawy również o sytuacje kryzysowe
w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U.
Nr 89, poz. 590 oraz z 2009 r. Nr 11, poz. 59, Nr 85, poz. 716 i Nr 131, poz. 1076).
Proponowana przez wnioskodawcę zmiana jest uzasadniona potrzebą właściwego
wykorzystania kompetencji wojewody. Zgodnie z art. 22 pkt 2 ustawy o wojewodzie
i administracji rządowej w województwie wojewoda jest organem zapewniającym
współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających
w województwie, a jednocześnie kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania
zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa
państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także
zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz
zwalczania i usuwania ich skutków. Wskazany przepis – w zakresie zasad, którymi
kieruje się wojewoda zapewniając to współdziałanie – odsyła do odrębnych ustaw.
W konsekwencji każda z ustaw konstytuujących poszczególne służby, inspekcje i straże
lub określająca zasady zwalczania poszczególnych zagrożeń, zawiera regulacje
nawiązujące do roli organów administracji ogólnej w omawianych sytuacjach.
W przypadku możliwości wykorzystania Sił Zbrojnych w sytuacjach
nadzwyczajnych, które w istocie nie wymagają wprowadzenia stanów kwalifikowanych,
trudno wskazać ustawę określającą te wymagane zasady. Ustawa o wojewodzie
i administracji rządowej w województwie ma charakter podmiotowy i wskazuje organy,
których działania wojewoda koordynuje i którym może wydawać polecenia. Wobec tego
wydaje się, że bardziej odpowiednią jest ustawa o zarządzaniu kryzysowym. Określa ona
tryb wnioskowania o użycie oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych, wskazuje organ
właściwy do wydawania poleceń dowódcom Sił Zbrojnych oraz zadania jakie te oddziały
i pododdziały mogą realizować. Precyzuje również inne elementy niezbędne do
prawidłowego przygotowania się do przyszłego prowadzenia działań (cykl planowania,
skład zespołów sztabowych, zasady prowadzenia ćwiczeń itp.).

4
Na przeszkodzie w uznaniu, że ustawa o zarządzaniu kryzysowym jest właśnie tą
odrębną ustawą, o której mówi art. 22 pkt 2 ustawy o wojewodzie i administracji
rządowej w województwie, stoi fakt, że obie posługują się odmiennymi definicjami. Aby
usunąć tę przeszkodę proponuje się dodanie w art.25 nowego ustępu 1a. Zgodnie z nim
sytuacje kryzysowe stałyby się jednym z rodzajów sytuacji nadzwyczajnych, o których
mówi ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Zmiana ta ma
wpływ m.in. na zadania realizowane przez organy administracji wojskowej, którymi są
szefowie WSzW, natomiast nie ma wpływu na zadania realizowane przez samorząd.
Zadania z zakresu zarządzania kryzysowego są bowiem zadaniami własnymi
poszczególnych samorządów, zaś możliwość wydawania im poleceń w sytuacjach
nadzwyczajnych jest już uregulowana.
Szefowie WSzW są organami administracji wojskowej, którym podobnie jak
wojskowym komendantom uzupełnień, wojewoda w sytuacjach nadzwyczajnych ma
prawo wydawania poleceń dotyczących podjęcia niezbędnych działań. Jakie to są
działania i jak się przygotować do ich realizacji określa ustawa o zarządzaniu
kryzysowym. Proponowana zmiana powinna zatem ułatwić wykorzystanie Sił Zbrojnych
w sytuacjach nadzwyczajnych w sposób wcześniej zaplanowany i odpowiednio
przygotowany;
2) w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej zmiany dotyczą:
a) art. 13c – w związku z reformą TOAW w przepisie uaktualnia się zadania
realizowane przez IWspSZ, w tym wynikające z przejęcia przez tę instytucję
dotychczasowych zadań realizowanych przez OW,
b) art. 14 – nowelizacja przepisu stanowi zasadniczy obszar i istotę zmian dotyczących
reformy TOAW. W przepisie tym nastąpi uchylenie regulacji dotyczących OW.
Natomiast zmiana w art. 14 ust. 3 pkt 5 wynika z potrzeby zapewnienia warunków
do realizacji przez organy administracji publicznej zadań obronnych
z

wykorzystaniem zasobów osobowych będących w gestii szefa WSzW za
pośrednictwem WKU. Dotyczy to na przykład zadań z obszaru tworzenia systemu
kierowania bezpieczeństwem narodowym, szczególnie ochrony obiektów,
militaryzacji czy obrony cywilnej,

5
c) art. 35 ust. 1 – w projektowanym przepisie uwzględnia się udział wojskowych
komendantów uzupełnień w przeprowadzaniu kwalifikacji wojskowej;
3) w ustawie z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398 i Nr 132, poz. 1110, z 2006 r. Nr 104, poz. 708
i 711, Nr 170, poz. 1217 i Nr 249, poz. 1832, z 2008 r. Nr 208, poz. 1308, Nr 220,
poz. 1415 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 336 i Nr 168, poz. 1323) –
zmiana w art. 74 polega na wskazaniu, w miejsce znoszonych OW, Szefa IWspSZ, jako
instytucji właściwej do przyjmowania wniosków o odszkodowanie z tytułu szkód
wyrządzonych w związku z zakwaterowaniem przejściowym;
4) w ustawie z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2005 r.
Nr 196, poz. 1631, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 149, poz. 1078, Nr 218,
poz. 1592 i Nr 220, poz. 1600, z 2008 r. Nr 171, poz. 1056 oraz z 2009 r. Nr 178,
poz. 1375) – zmiany w załączniku nr 1 mają charakter porządkowy, wynikający z faktu
zniesienia OW;
5) w ustawie z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz
wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 67,
poz. 679, z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 117, poz. 1007, z 2003 r. Nr 210, poz. 2036,
z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 173, poz. 1808 i Nr 222, poz. 2249, z 2005 r. Nr 94,
poz. 788 i Nr 184, poz. 1539, z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 235, poz. 1700, z 2008 r.
Nr 180, poz. 1112 i Nr 214, poz. 1347 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97 i Nr 125, poz. 1036)
– zmiana w art. 25a polega na przekazaniu dotychczasowego zadania dowódcy OW,
związanego z wyznaczaniem miejsc przeznaczonych do niszczenia znalezionych
materiałów wybuchowych i niebezpiecznych, Szefowi IWspSZ, któremu podlegać będą
jednostki wojskowe wyspecjalizowane do usuwania i unieszkodliwiania tego typu
materiałów;
6) w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych
przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą
wojskową (Dz. U. Nr 83, poz. 760 i Nr 179, poz. 1750, z 2005 r. Nr 130, poz. 1085 oraz
z 2009 r. Nr 161, poz. 1278) – zmiany w art. 22 ust. 2 mają głównie charakter
porządkowy, wynikający z faktu zniesienia OW. Ponadto zakres zmiany tego przepisu
wynika z dotychczasowej praktyki i problemów w stosowaniu przepisów przywołanej

6
ustawy odszkodowawczej. Brak jednoznacznych regulacji w zakresie wskazania organów
właściwych do wydawania decyzji w sprawach odszkodowań, w przypadkach gdy
wypadkowi uległ dowódca (szef) jednostki organizacyjnej bezpośrednio
podporządkowanej Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanej (np.
Naczelny Prokurator Wojskowy, Komendant Główny andarmerii Wojskowej, Biskup
Polowy Wojska Polskiego) albo ich zastępca, powodował spory kompetencyjne w tym
zakresie.
Natomiast zmiana w art. 22 ust. 4 wynika z dotychczasowej praktyki w postępowaniach
przed sądami, która wskazuje na konieczność uregulowania możliwości zaskarżenia do
sądu pracy i ubezpieczeń społecznych również postanowień wydawanych przez właściwe
organy w sprawach odszkodowań. Brak regulacji w tym zakresie powoduje spory
interpretacyjne w stosowaniu przepisów ustawy, prowadzące w konsekwencji do
kierowania spraw na drogę postępowania administracyjnego. Stan taki powoduje
występowanie w sprawach odszkodowań dualizmu postępowań: cywilnego
i administracyjnego;
7) w ustawie z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U.
z 2008 r. Nr 141, poz. 892, Nr 206, poz. 1288 i Nr 208, poz. 1308 oraz

z 2009 r. Nr 26, poz. 157 i Nr 79, poz. 669) – zmiany w art. 44 i 143 dotyczą zniesienia
określonych kompetencji kadrowych dowódcy OW do wyznaczania żołnierzy
zawodowych na stanowiska służbowe (do stopnia etatowego majora [komandora
podporucznika] – art. 44 ust. 1 pkt 3) i przyznania ich szefowi WSzW (do stopnia
etatowego kapitana [kapitana marynarki] – art. 44 ust. 1 pkt 4), a także uwzględnienia
zmiany tych kompetencji w czasie stanu wojennego, w razie ogłoszenia mobilizacji
i w czasie wojny (art. 143), natomiast w zmienianym art. 143 ust. 2 pkt 6 uwzględnia się
również kompetencję wojskowego komendanta uzupełnień w odniesieniu do stanowisk
służbowych do stopnia etatowego kapitana (kapitana marynarki);
8) w ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie
Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709 i Nr 218, poz. 1592, z 2007 r. Nr 25,
poz. 162 oraz z 2009 r. Nr 85, poz. 716) – zakłada się wprowadzenie w art. 10 poprawki
o charakterze porządkowym, wynikającym z faktu zniesienia OW;

7
9) w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym – zmiana w art. 14
zapewnia możliwość udziału szefa WSzW lub jego przedstawiciela w wojewódzkim
zespole zarządzania kryzysowego.
Powyższa propozycja zmiany ma związek z charakterem dotychczasowych uwag,
zgłaszanych przez niektóre instytucje opiniujące w toku uzgodnień międzyresortowych
i konsultacji społecznych, w zakresie potrzeby pozostawienia WSzW. W uzasadnieniu
tych uwag podkreślano istotną rolę szefów WSzW i Sił Zbrojnych w systemie
zarządzania kryzysowego, a także potrzebę zapewnienia właściwych relacji organów
wojskowych z wojewodą.
Przepisy ustawy o zarządzaniu kryzysowym przewidują określone zadania dla Sił
Zbrojnych. Oddziały i pododdziały wojskowe mogą być przydzielone w razie potrzeby
do dyspozycji wojewody i uczestniczyć w realizacji zadań, stosownie do ich
przygotowania specjalistycznego, zgodnie z wojewódzkimi planami zarządzania
kryzysowego. Plany te są tworzone jeszcze przed wystąpieniem określonych zagrożeń,
w

ramach planowania cywilnego, które służyć ma optymalnemu wykorzystaniu
dostępnych sił i środków w sytuacjach kryzysowych. Planowanie cywilne obejmuje
również planowanie wspierania Sił Zbrojnych w razie ich użycia oraz planowanie ich
wykorzystania do realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.
Na szczeblu centralnym Minister Obrony Narodowej obok Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji jest stałym zastępcą przewodniczącego Rządowego
Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Na szczeblu wojewódzkim stałą funkcję powinien
zatem pełnić w sprawach z zakresu zadań Sił Zbrojnych szef WSzW. Obecnie organ ten
może uczestniczyć w pracach zespołu, jako jego członek, tylko jeżeli zostanie wydane
takie postanowienie wojewody. To rozwiązanie nie zapewnia zatem na szczeblu
wojewódzkim odpowiedniego udziału organu wojskowego na etapie planistycznym
i oceny zagrożeń, a tym samym nie daje rękojmi optymalnego przygotowania i następnie
użycia oddziałów wojskowych w sytuacjach kryzysowych.
Uwzględniając fakt, że dowódcy OW posiadają status prawny terenowych organów rządowej
administracji niezespolonej, zniesienie tych organów nastąpi ustawowo (art. 11), podobnie jak
wskazanie następcy prawnego znoszonych organów w zakresie spraw operacyjno-obronnych,
którym będzie Szef IWspSZ. Pozwoli to na zachowanie ciągłości prawnej w zakresie
realizacji zadań wojskowych.

8