Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o Policji

16
Uzasadniony jest pogląd, że przewaga wynikająca ze wspólnego oddziaływania na
napadniętego funkcjonariusza przez dwóch sprawców (z których np. jeden może ofiarę
przestępstwa przytrzymywać, podczas gdy drugi zadaje ciosy) na tyle podwyższa stopień
zagrożenia dla osoby napadniętej, w tym niebezpieczeństwo doznania istotnych obrażeń
w rezultacie dokonanej na jej szkodę czynnej napaści, iż uzasadnia dokonanie projektowanej
zmiany znamion przestępstwa czynnej napaści w stosunku do obowiązującego stanu
prawnego.
Druga zmiana w obrębie art. 223 K.k. polega na wprowadzeniu nowego typu
przestępstwa, mającego charakter typu kwalifikowanego w stosunku do przestępstwa czynnej
napaści, określonego w proj. art. 223 § 1 K.k.
Nowy przepis, oznaczony jako art. 223 § 2 K.k., zaostrza odpowiedzialność karną,
w przypadku gdy umyślny skutek czynnej napaści stanowi ciężki uszczerbek na zdrowiu
funkcjonariusza lub osoby do pomocy przybranej (w rozumieniu art. 156 § 1 K.k.),
przewidując, że taki czyn stanowiłby zbrodnię, zagrożoną karą pozbawienia wolności od 3 do
15 lat. Uzasadniony jest bowiem pogląd, że spowodowanie tak ciężkich skutków przez
sprawcę (sprawców) czynnej napaści w płaszczyźnie zdrowia napadniętego funkcjonariusza
lub osoby przybranej do pomocy uzasadnia konieczność odzwierciedlenia zagrożeniem
ustawowym całej karygodności zachowania sprawcy. W obowiązującym stanie prawnym,
nakazującym w takim przypadku zastosować instytucję kumulatywnej kwalifikacji czynu na
podstawie przepisów art. 223 K.k. oraz art. 156 § 1 K.k., zagrożonych identycznymi karami,
stopień karygodności takich zachowań nie zostaje w pełni odzwierciedlony, przez co obecne
przepisy nie spełniają należycie swojej roli również w płaszczyźnie oddziaływania
generalnoprewencyjnego.

Projekt przewiduje wprowadzenie do rozdziału XXXII, grupującego przestępstwa
przeciwko porządkowi publicznemu, nowego typu przestępstwa, kryminalizującego uderzenie
człowieka lub inne naruszenie jego nietykalności cielesnej, w związku z podjętą przez niego
interwencją na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa i porządku
publicznego.
Przepis ten, przewidujący za opisany w nim czyn zagrożenie grzywną, karą
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, statuować więc będzie surowszą
odpowiedzialność niż określona w art. 217 § 1 K.k., penalizującym zwykły typ przestępstwa
naruszenia nietykalności cielesnej innej osoby, co znajduje uzasadnienie szczególnym
kontekstem naruszenia prawa przez sprawcę projektowanego typu występku, stanowiącego

17
bezprawną retorsję w stosunku do osoby działającej z zasługujących na uznanie powodów,
bowiem interweniującej – choćby w formie słownej – na zachowanie naruszające prawo lub
zmierzające do jego naruszenia i godzące w bezpieczeństwo ludzi lub bezpieczeństwo
i porządek publiczny.
Podkreślenia wymaga, że przestępstwo z proj. art. 264b K.k. będzie przestępstwem
ściganym z urzędu, podczas gdy zwykły typ przestępstwa naruszenia nietykalności cielesnej
innej osoby stanowi, zgodnie z art. 217 § 3 K.k., występek ścigany z oskarżenia prywatnego.
Wskazać należy, iż proj. art. 264b K.k. nie koliduje z konsekwencjami wynikającymi
z proj. art. 12a § 1 K.k., przewidującego przyznanie ochrony prawnej tożsamej z ochroną
przysługującą funkcjonariuszom publicznym tym osobom, które, działając w obronie
koniecznej interwencyjnej, odpierają zamach na cudze dobro prawne. Przepis art. 264b K.k.
będzie bowiem znajdować zastosowanie tylko w tych przypadkach, w których osoba
interweniująca nie będzie działać w warunkach obrony koniecznej, a więc nie będzie działać
w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu. Znajdować więc będzie
zastosowanie wówczas, gdy reakcja na zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub bezpieczeństwa
i porządku publicznego nie będzie przybierała formy odpierania zamachu, lecz np. ustnej
perswazji, skierowanej do osoby naruszającej prawo, mającej na celu skłonienie jej do
zaprzestania takiego zachowania, czy też powiadomienia, za pośrednictwem telefonu,
organów ochrony prawa o dostrzeżonym w miejscu publicznym zachowaniu innej osoby,
rodzącym zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Zmiana przewidziana w art. 10 § 2 K.k. ma częściowo charakter dostosowawczy
i polega na objęciu katalogiem czynów umożliwiających pociągnięcie do odpowiedzialności
karnej nieletnich, którzy dopuścili się czynu zabronionego po ukończeniu 15 roku życia,
również kwalifikowanych typów zbrodni zabójstwa określonych w art. 148 § 3 i 4 K.k.
Zmianę o charakterze merytorycznym stanowi natomiast włączenie do katalogu tych czynów
nowego typu przestępstwa przewidzianego w art. 223 § 2 K.k. (typ kwalifikowany
przestępstwa czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego), co w pełni uzasadnia wysoki
stopień społecznej szkodliwości takich czynów, mających zgodnie z projektowanymi
przepisami charakter zbrodni, i ich oczywista karygodność, wpływająca na możliwość
rozeznania istoty tych czynów również przez sprawców, którzy nie osiągnęli jeszcze wieku
wyznaczającego zasadniczą granicę odpowiedzialności karnej, określonego w art. 10 § 1 K.k.
Podkreślenia przy tym wymaga okoliczność, że za objęciem katalogiem czynów zawartym
w art. 10 § 2 K.k. również nowego, kwalifikowanego typu przestępstwa czynnej napaści

18
przemawiają także względy związane z generalnoprewencyjną oraz ochronną płaszczyzną
oddziaływania prawa karnego, nakazującą objęcie funkcjonariuszy publicznych,
w szczególności pełniących obowiązki związane z ochroną bezpieczeństwa lub porządku
publicznego, adekwatną do potrzeb ochroną prawną również przez przybierającymi postać
takich czynów atakami ze strony sprawców, którzy nie osiągnęli w chwili czynu wiekowej
granicy odpowiedzialności karnej.

Objęte projektem dodanie do art. 157 K.k. nowego przepisu, oznaczonego jako § 4a,
jest logiczną konsekwencją rozwiązań zawartych w proj. art. 12b K.k. oraz proj. art. 264b
K.k. Przepis art. 157 § 4a K.k. będzie wyłączał tryb ścigania z oskarżenia prywatnego
w przypadku spowodowania przez sprawcę naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju
zdrowia na czas nieprzekraczający 7 dni, jeżeli do takich skutków na zdrowiu
pokrzywdzonego doszło w związku z podjętą przez niego interwencją na rzecz ochrony
bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego albo jeżeli skutki te
były rezultatem zamachu na funkcjonariusza publicznego, podjętego z powodu
wykonywanego przez niego zawodu lub zajmowanego stanowiska.

Zmiana art. 66 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43,
poz. 277, z późn. zm.) także koresponduje z jednym z celów ustawy, który stanowi – jak
wskazano powyżej – wzmocnienie prawnej ochrony tej kategorii funkcjonariuszy
publicznych, którzy z racji charakteru pełnionych obowiązków zawodowych są
w największym stopniu narażeni na niebezpieczeństwo osobiste. Zdaniem projektodawcy tą
kategorią funkcjonariuszy, z racji zadań ustawowo ciążących na Policji, są przede wszystkim
funkcjonariusze Policji.
W obecnym stanie prawnym policjanci korzystają z ochrony przewidzianej
w
Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych tylko podczas lub z związku
z pełnieniem obowiązków służbowych. Ochrona taka nie przysługuje natomiast policjantom,
jeżeli czynności mieszczące się w ramach zadań Policji policjant podejmie poza czasem
służby, a więc wtedy, kiedy nie ma prawnego obowiązku działania, lecz z racji dostrzeganego
zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, naruszenia bezpieczeństwa i porządku publicznego
czy też popełnienia czynu zabronionego podejmie czynności zmierzające do zapobieżenia
takiemu zagrożeniu, przywrócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego lub ujęcia sprawcy
czynu zabronionego.

19
Wprawdzie w orzecznictwie sądowym odnoszącym się do art. 222 § 1 K.k. wyrażano
pogląd, że funkcjonariusz Policji, podejmując w czasie wolnym od pracy działania
zmierzające do obrony porządku prawnego w zgodzie z rotą ślubowania wynikającego
z przepisu art. 27 ustawy o Policji, działa w ramach obowiązków służbowych lub w związku
z nimi, a tym samym korzysta ze wzmocnionej ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy
publicznych, o ile czyni to stosownie do wewnętrznych w tej służbie wymogów regulujących
wykonanie określonych czynności służbowych, a tym samym pozwala oskarżonemu sprawcy
w sposób niebudzący wątpliwości na odbicie w jego świadomości wszystkich znamion
konkretnego czynu zabronionego, z którego wspomniana dodatkowa ochrona ma wynikać
(wyrok SA w Katowicach z dnia 23 maja 2002 r., II AKa 41/02), jednak zapatrywanie to nie
jest powszechne i wydaje się być pozbawione należytego wsparcia normatywnego,

a ponadto może być kwestionowane jako przejaw rozszerzającej wykładni na niekorzyść
sprawcy (gdyż poszerzeniu zakresu wzmocnionej ochrony prawnej funkcjonariusza
publicznego towarzyszy zaostrzenie odpowiedzialności sprawców określonych kategorii
czynów), prowadzącej do naruszenia zasady „nullum crimen sine lege stricta”.
Z tego względu projektodawca zdecydował się uregulować ustawowo zakres ochrony
przysługującej policjantom, którzy poza czasem służby, a zatem mimo braku prawnego
imperatywu do działania, podejmują czynności mieszczące się w ramach ustawowych zadań
Policji.
Zmiana przewidziana w projektowanym art. 66 ust. 1 ustawy o Policji ma wyłącznie
charakter redakcyjny i precyzujący. Wprowadzenie do omawianego przepisu alternatywy
łącznej wyrażonej w zwrocie „podczas lub w związku” ma na celu ujednolicenie terminologii
używanej w ustawie o Policji z terminologią, jaką posługuje się Kodeks karny przy typizacji
przestępstw określających zakres ochrony funkcjonariuszy publicznych.
Zmianą o charakterze merytorycznym jest zmiana przewidziana w projektowanym
art. 66 ust. 2 ustawy o Policji. Zmiana ta zakłada, że z ochrony przewidzianej w Kodeksie
karnym dla funkcjonariuszy publicznych podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków
służbowych będzie również korzystał policjant, który poza czasem służby podejmie działania
na rzecz zapobieżenia zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego, przywrócenia bezpieczeństwa
i porządku publicznego lub ujęcia sprawcy czynu zabronionego. Podkreślić należy, iż wyżej
wymienione działania mieszczą się w katalogu zadań przewidzianych w art. 1 ust. 2 ustawy
o Policji i należą do tych zadań, które z jednej strony wiążą się z najbardziej istotnym
zagrożeniem osobistym dla wykonującego je policjanta, z drugiej zaś – odpowiadają

20
niejednokrotnie podejmowanym przez policjantów poza czasem służby działaniom,
stanowiącym reakcję na dostrzeżone przejawy naruszenia prawa.

Projekt przewiduje 30-dniowe vacatio legis (art. 3), niezbędne z uwagi na charakter
projektowanych unormowań, poszerzających zakres ochrony określonych kategorii osób, ale
tym samym równocześnie zaostrzających odpowiedzialność karną sprawców określonych
czynów zabronionych.