Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

Skazanym szczególnie chronionym umożliwia się dodatkowo fakultatywne skorzystanie
z ochrony osobistej, gwarantowanej ustawą o świadku koronnym. Mając jednak na względzie
obostrzenia wynikające ze stosowania takiej ochrony, a znajdujące swoje odzwierciedlenie
w zindywidualizowanym programie ochrony (dla przykładu – zakaz otrzymywania paczek,
ograniczenie lub uniemożliwienie utrzymywania kontaktu z rodziną), zgodnie z regulacjami
wynikającymi z ustawy o świadku koronnym, możliwość skorzystania z tej formy ochrony
uzależnia się wprost od zgody skazanego.

W projekcie określa się, że status skazanego szczególnie chronionego można będzie
uzyskać albo na wniosek właściwego sądu lub prokuratora, albo na wniosek samego
skazanego. W przypadku wniosku złożonego przez osadzonego, dyrektor zakładu karnego
przed podjęciem decyzji o objęciu szczególną ochroną będzie zasięgał opinii organu
prowadzącego postępowanie karne. W ten sposób subiektywne odczucie skazanego

o grożącym mu niebezpieczeństwie zostanie poddane weryfikacji przez organy wymiaru
sprawiedliwości.

Co istotne, decyzja dyrektora jednostki penitencjarnej o objęciu danego skazanego
szczególną ochroną, podobnie jak każda inna decyzja wydana przez niego jako organ
postępowania wykonawczego, będzie mogła zostać zaskarżona przez skazanego do sądu
penitencjarnego, w oparciu o art. 7 Kkw. Sam dyrektor o swojej decyzji powiadomi z urzędu
właściwy sąd penitencjarny, który w ramach swoich kompetencji sprawuje nadzór nad
wykonywaniem kary pozbawienia wolności.
W projekcie wskazuje się, że szczególna ochrona udzielana jest na czas określony.
Wnioskodawca zobowiązany został do określenia przewidywanego czasu ochrony, a także do
podania przyczyn objęcia skazanego szczególną kontrolą. W razie istnienia zagrożenia po
upływie tego terminu szczególną ochronę można przedłużyć, ale z zastosowaniem procedur
przewidzianych dla pierwszej decyzji. Ponadto przewidziano obowiązek cofnięcia
szczególnej ochrony w razie ustania przyczyn, dla których skazanego objęto tą ochroną.
Oczywiste bowiem jest, że objęcie osadzonego specjalnym reżimem ochronnym musi
skutkować znacznym ograniczeniem zarówno jego swobody, jak i możliwości kontaktowania
się z nim przez osoby trzecie. Taka sytuacja, chociaż niezbędna ze względu na ochronę
zdrowia lub życia skazanego, powodować może określony dyskomfort psychiczny i mieć dla
niego charakter dolegliwości. Dlatego też założono, że czas stosowania szczególnych
warunków osadzenia uzależniony będzie od wniosku właściwego organu prowadzącego
postępowanie karne albo wniosku samego skazanego – tym samym będzie on mógł być

4
modyfikowany w zależności od stopnia zagrożenia dla skazanego. Wniosek skazanego
zostanie poddany ocenie właściwego organu prowadzącego postępowanie karne.
Ponadto projektodawca przewidział, że szczególna ochrona udzielona skazanemu
stosowana jest także w przypadku przeniesienia takiego skazanego do innego zakładu
karnego. Dyrektor zakładu karnego, w którym skazany przebywa, będzie informował
dyrektora zakładu karnego, do którego skazany zostanie przeniesiony, o objęciu go
szczególną ochroną oraz o dotychczasowych warunkach osadzenia i przyczynach jego
zastosowania. W
ten sposób zapewniona zostanie ciągłość ochrony bezpieczeństwa
osobistego skazanego. W przypadku przeniesienia skazanego do innego zakładu karnego
obowiązywać będzie decyzja o objęciu go szczególną ochroną wydana w poprzednim
zakładzie. Dyrektor zakładu karnego, do którego przeniesiony został taki skazany, nie będzie
musiał wydawać więc nowej decyzji w tym zakresie. Nie będzie więc wymagany kolejny
wniosek właściwych organów w zakresie ewentualnej kontynuacji tej szczególnej ochrony.
Do jego obowiązków będzie należało jedynie powiadomienie właściwego miejscowo
sędziego penitencjarnego. Będzie on jednak mógł cofnąć szczególną ochronę udzieloną
skazanemu, jeżeli w tym nowym zakładzie ustaną przyczyny, dla których był on objęty tą
ochroną.
W sytuacji gdy skazany po zakończonym już postępowaniu karnym będzie nadal objęty
szczególną ochroną, wówczas organem właściwym w zakresie składania wniosków o objęcie
skazanego szczególną ochroną bądź też cofnięcia takiej ochrony będzie sędzia penitencjarny.

W art. 1 pkt 2 projektu ustawy wprowadza się analogiczne do wyżej opisanych
zasady, które stosować się będzie do osób tymczasowo aresztowanych.
Prawo wspólnotowe nie obejmuje materii będącej przedmiotem regulacji niniejszego
projektu ustawy.
Projekt ustawy nie podlega notyfikacji w trybie przewidzianym w przepisach
dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów
prawnych.
Projekt ustawy nie wymaga uzyskania opinii, dokonania konsultacji czy też
uzgodnienia, o których mowa w § 12a uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r.
– Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.)


5

OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Cel wprowadzenia ustawy

Projektowana ustawa ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa osobistego szczególnej
kategorii osób przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych, które występują
jednocześnie jako ważni uczestnicy w trwających postępowaniach karnych. Określone przez
projektodawcę warunki, w jakich będą przebywać szczególnie chronieni skazani

i tymczasowo aresztowani w zakładach karnych oraz aresztach śledczych, mają na celu
zwiększenie ich bezpieczeństwa poprzez między innymi ograniczenie możliwości dostępu do
nich osób trzecich, a także zintensyfikowanie kontroli ich zachowania podczas pobytu
w jednostce penitencjarnej.
2. Konsultacje społeczne
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy został przesłany do
konsultacji społecznych. Adresatami konsultacji są: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,
Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa, Rzecznik Praw Obywatelskich, Generalny
Inspektor Ochrony Danych Osobowych, prezesi wszystkich sądów okręgowych
i apelacyjnych, a także wszyscy prokuratorzy okręgowi i apelacyjni. Ponadto, w tym samym
czasie, projekt skierowany został do Prezesa Stowarzyszenia Prokuratorów Rzeczypospolitej
Polskiej, Przewodniczącego Związku Zawodowego Pracowników Prokuratury
Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesa Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, Prezesa
Krajowej Rady Radców Prawnych, Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, Towarzystwa
Naukowego Prawa Karnego.
Zarówno środowisko sędziów, jak i prokuratorów, pozytywnie wypowiedziało się na
temat proponowanych regulacji. Uwagi zgłoszone w ramach konsultacji społecznych
pokrywały się z uwagami i wątpliwościami zgłoszonymi w ramach uzgodnień
międzyresortowych, które zostały w całości uwzględnione w przedkładanej wersji projektu.
Odnosząc się do tych uwag należy podkreślić, że zgodnie z sugestią Rady
Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów w miejsce określenia „szczególne zagrożenie”
użyto określenia „poważne zagrożenie”. Jednocześnie sąd lub prokurator zostali zobowiązani
do podania we wniosku o objęcie skazanego szczególną ochroną przyczyn, dla których taka
ochrona jest niezbędna, zakreślając jednocześnie przewidywany czas jej trwania. Z kolei
dyrektor zakładu karnego, wydając decyzję, zobowiązany został do wskazania sposobu

6
realizacji tej ochrony. Od takiej decyzji skazanemu przysługują środki zaskarżenia na
zasadach ogólnych. Możliwość stosowania przy szczególnej ochronie skazanego środków
przewidzianych dla osadzonych niebezpiecznych jest fakultatywna i zależna od przyczyn,
podanych we wniosku sądu lub prokuratora, uzasadniających objęcie skazanego szczególną
ochroną. Niewykluczony jest ponadto wniosek samego skazanego o zastosowaniu wobec
niego takich właśnie środków. Podobne rozwiązanie już obecnie obowiązuje w Kkw
(„Art.
116 §
5a.
W wypadkach uzasadnionych względami medycznymi albo potrzebą
zapewnienia bezpieczeństwa skazanego jego zachowanie może podlegać monitorowaniu.
Monitorowany obraz lub dźwięk podlega utrwalaniu.”). Wycofano się również ze zmian
w ustawie o Służbie Więziennej uznając, że zarówno w obecnym stanie prawnym, jak
i w świetle rozwiązań zawartych w uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu
19 lutego 2010 r. nowej ustawie o Służbie Więziennej rozwiązania dotyczące obowiązków
funkcjonariuszy Służby Więziennej w zakresie kontroli osobistej osób ubiegających się
o wstęp oraz opuszczających teren jednostek organizacyjnych (w tym oczywiście osób
utrzymujących kontakty ze skazanymi, którzy objęci zostaną szczególną ochroną) są
wystarczające i nie wymagają – wbrew pierwotnym założeniom – dodatkowej regulacji.
Pozytywnie projekt ustawy zaopiniowała Krajowa Rada Sądownictwa oraz Sto-
warzyszenie Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej.
Odnośnie do projektu ustawy opinię wyraził Rzecznik Praw Obywatelskich. W ocenie
Rzecznika Praw Obywatelskich projektowana regulacja budzi wątpliwości, albowiem obecnie
obowiązujące przepisy w zupełności wystarczają dla zapewnienia osadzonym bezpieczeństwa
osobistego. Do ich realizacji potrzebna jest jedynie dobra współpraca sądów i prokuratur
z więziennictwem, przestrzeganie w pracy penitencjarnej zasady indywidualizacji
w postępowaniu z osadzonymi, właściwy nadzór nad pracą służb penitencjarnych,
ochronnych i medycznych, dobre rozpoznanie środowiska i nastrojów osadzonych oraz
zwiększenie w zakładach karnych zatrudnienia na etatach wychowawców, psychologów
i psychiatrów.
W podobnym duchu została wyrażona opinia Towarzystwa Naukowego Prawa
Karnego. W opinii tej również autorzy wskazują na brak potrzeby takich regulacji w związku
z istniejącymi już w Kodeksie karnym wykonawczym rozwiązaniami. Proponują także, by na
wniosek sądu w takich przypadkach dyrektor zastosował odpowiednie środki bezpieczeństwa.
Odnosząc się do zastrzeżeń dotyczących potrzeby wprowadzenia w życie rozwiązań,

7
stwierdzić należy, że w projekcie przewidziano pewien katalog ograniczeń, którym skazany
szczególnie chroniony będzie musiał zostać poddany i w związku z tym stosowanie
przepisów już istniejących nie jest możliwe, albowiem ograniczenie praw oraz nałożenie
obowiązków musi wynikać wprost z ustawy. W takim zakresie nie może być najmniejszych
wątpliwości, jakie środki administracja jednostki penitencjarnej może stosować wobec
określonej grupy osadzonych.
Uwagi do projektu ustawy zgłosił również Sąd Najwyższy. W przedmiotowej opinii
wyrażona została obawa, czy projekt nie nakłada zbyt daleko idących ograniczeń praw
i wolności osobistych skazanych objętych szczególną ochroną. Wątpliwości wzbudziło
również rozwiązanie nakazujące dyrektorowi zakładu karnego objęcie skazanego szczególną
ochroną na wniosek samego skazanego. Sąd Najwyższy wskazał także na brak regulacji
dotyczącej sytuacji, gdy zagrożenie dla życia lub zdrowia skazanego jeszcze nie wystąpiło,
ale istnieje bezpośrednia obawa jego wystąpienia.
Większość uwag Sądu Najwyższego zostało uwzględnionych w przedkładanej wersji
projektu ustawy. Nie uwzględniono jedynie instytucji tymczasowej ochrony. Jeżeli bowiem
dyrektor zakładu karnego uzna, że istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia skazanego, może
zastosować inne dostępne środki (jak chociażby wynikające z art. 116 § 5 Kkw).
Projekt ustawy został poddany również ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
Fundacji Profilaktyki i Resocjalizacji „Druga Szansa”, Stowarzyszeniu Penitencjarnemu
„Patronat”, Radzie Głównej ds. Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym. Partnerzy
społeczni nie wyrazili dotychczas stanowiska odnośnie do proponowanych rozwiązań.
3. Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Niniejsza
regulacja
oddziałuje na populację osadzonych w zakładach karnych
i aresztach śledczych. Projekt oddziaływać także będzie na podmioty uczestniczące
w postępowaniu karnym oraz wykonywaniu kary pozbawienia wolności, tj. funkcjonariuszy
i pracowników Służby Więziennej, a także organy prowadzące postępowania karne
(prokuratorzy, sędziowie).
4. Zainteresowanie pracami nad projektem ustawy

Projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej – stosownie
do postanowień art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.). aden podmiot nie zgłosił
zainteresowania, w trybie i na zasadach ustawy, pracami nad projektem ustawy.

8