Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Druk nr 289

Warszawa, 7 lutego 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku !

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na
5. posiedzeniu w dniu 7 lutego 2008 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora
Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania stanowiska Senatu w dalszych
pracach nad tym projektem.
W załączeniu przesyłam opinię Komitetu Integracji Europejskiej

o pozostawaniu projektu ustawy poza obszarem prawa Unii Europejskiej.


(-) Bogdan Borusewicz
U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 7 lutego 2008 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jednocześnie upoważnia senatora Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 1.
W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r.
Nr 14, poz. 176, z późn. zm.1)) w art. 21 w ust. 1 w pkt 3 lit. g otrzymuje brzmienie:
"g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugód sądowych,".
Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2000 r. Nr 22, poz. 270, Nr 60, poz.
703, Nr 70, poz. 816, Nr 104, poz. 1104, Nr 117, poz. 1228 i Nr 122, poz. 1324, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 8,
poz. 64, Nr 52, poz. 539, Nr 73, poz. 764, Nr 74, poz. 784, Nr 88, poz. 961, Nr 89, poz. 968, Nr 102, poz. 1117,
Nr 106, poz. 1150, Nr 110, poz. 1190, Nr 125, poz. 1363 i 1370 i Nr 134, poz. 1509, z 2002 r. Nr 19, poz. 199,
Nr 25, poz. 253, Nr 74, poz. 676, Nr 78, poz. 715, Nr 89, poz. 804, Nr 135, poz. 1146, Nr 141, poz. 1182, Nr
169, poz. 1384, Nr 181, poz. 1515, Nr 200, poz. 1679 i Nr 240, poz. 2058, z 2003 r. Nr 7, poz. 79, Nr 45, poz.
391, Nr 65, poz. 595, Nr 84, poz. 774, Nr 90, poz. 844, Nr 96, poz. 874, Nr 122, poz. 1143, Nr 135, poz. 1268,
Nr 137, poz. 1302, Nr 166, poz. 1608, Nr 202, poz. 1956, Nr 222, poz. 2201, Nr 223, poz. 2217 i Nr 228, poz.
2255, z 2004 r. Nr 29, poz. 257, Nr 54, poz. 535, Nr 93, poz. 894, Nr 99, poz. 1001, Nr 109, poz. 1163, Nr 116,
poz. 1203, 1205 i 1207, Nr 120, poz. 1252, Nr 123, poz. 1291, Nr 162, poz. 1691, Nr 210, poz. 2135, Nr 263,
poz. 2619 i Nr 281, poz. 2779 i 2781, z 2005 r. Nr 25, poz. 202, Nr 30, poz. 262, Nr 85, poz. 725, Nr 86, poz.
732, Nr 90, poz. 757, Nr 102, poz. 852, Nr 143, poz. 1199 i 1202, Nr 155, poz. 1298, Nr 164, poz. 1365 i 1366,
Nr 169, poz. 1418 i 1420, Nr 177, poz. 1468, Nr 179, poz. 1484, Nr 180, poz. 1495 i Nr 183, poz. 1538, z 2006
r. Nr 46, poz. 328, Nr 107, poz. 723, Nr 104, poz. 708, Nr 157, poz. 1119, Nr 104, poz. 711, Nr 183, poz. 1354,
Nr 183, poz. 1353, Nr 217, poz. 1588, Nr 226, poz. 1657 i Nr 249, poz. 1824 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 219, Nr
99, poz. 658, Nr 115, poz. 791 i 793, Nr 176, poz. 1243, Nr 181, poz. 1288, Nr 191, poz. 1361 i 1367, Nr 192,
poz. 1378, Nr 211, poz. 1549 i Nr 225, poz. 1673.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 2006 r. (sygn. akt SK 51/06),
stwierdzającego niezgodność przepisu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z
Konstytucją. Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2006 r., Nr 226, poz. 1657
(dzień publikacji wyroku – 11 grudnia 2006 r.). Pełny tekst orzeczenia, wraz z uzasadnieniem,
zamieszczony został w OTK Z.U. z 2006 r., Nr 10A, poz. 156.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Treść sentencji wyroku
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g
ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, "w zakresie, w
jakim wyłącza zwolnienie podatkowe w stosunku do odszkodowań uzyskanych na podstawie
ugody sądowej".
2.2. Istota problemu konstytucyjnego
Zgodnie z art. 21 ust.1 pkt 3 lit. g ustawy: "Wolne od podatku dochodowego są: […]
otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z
przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw,
z wyjątkiem: […] odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód, […]".
Trybunał Konstytucyjny przyjął, że ratio legis zwolnienia podatkowego
z art. 21 ust.1 pkt 3 lit. g ustawy służy zrekompensowaniu poszkodowanemu poniesionej przez
niego szkody, a nie jego wzbogaceniu. Zdaniem Trybunału: "Oczywiste wydaje się te z
uzasadnienie ograniczenia zwolnienia do odszkodowań uzyskanych na drodze sądowej i
wyłączenie tych, które strony ustaliły umownie. Celem jest wyeliminowanie wypadków zmowy
stron co do zajścia fikcyjnej szkody i – tym samym – co do ustalenia fikcyjnego
odszkodowania. Zawieranie umów, w których osoby rzekomo odpowiedzialne za szkodę
- 2 -
uznawałyby swą odpowiedzialność i zobowiązywały się do wypłacenia odszkodowania,
stanowiłoby dość prostą metodę uniknięcia przez rzekomo poszkodowanego podatku
dochodowego od sum uzyskanych jako odszkodowanie."
W konkluzji Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, że ogólna zasada zwolnienia
odszkodowań od podatku dochodowego i wprowadzenia wyłączeń od tegoż zwolnienia jest
zrozumiała. Wątpliwości budzi natomiast sposób jej realizacji, zwłaszcza w zakresie, w jakim
zaskarżony przepis wyłącza ze zwolnienia podatkowego odszkodowania uzyskane na
podstawie ugód sądowych.
2.3. Niezgodność z art. 2 Konstytucji
Odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z
przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw,
są zwolnione – co do zasady – z podatku dochodowego od osób fizycznych. Kwestionowany
przepis (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy) wyłącza zwolnienie, jeśli odszkodowanie ustalono w
umowie lub ugodzie. Niezgodność wyłączenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego w
zakresie, w jakim obejmuje ono odszkodowania ustalone ugodą sądową, polega na rażącej
niespójności rozwiązań prawnych przyjętych w dwu gałęziach prawa. Niespójność ta prowadzi
do nadużycia zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Z jednej strony – dowodzi Trybunał – ustawodawca zachęca strony do zakończenia
postępowania ugodą, bez potrzeby wydawania orzeczenia przez sąd, z drugiej zaś – zaskarżony
przepis prawa podatkowego nakłada na osobę, która zaakceptowała ugodowe załatwienie
sprawy, swego rodzaju sankcję finansową w postaci obowiązku zapłacenia podatku od
uzyskanego odszkodowania. Dla powoda w sprawie jest to podwójne obciążenie, skoro już
przy samej ugodzie – ze względu na jej istotę – poczynił pewne ustępstwa, a zatem zgodził się
na odszkodowanie mniejsze od żądanego czy też na gorsze warunki płatności (np. rozłożenie na
raty). Na skutek tej niespójności poszkodowani wpadają w pułapkę zastawioną na nich przez
ustawodawcę, który najpierw zachęca do zawierania ugody, co niewątpliwie wiąże się z
odciążeniem organów wymiaru sprawiedliwości i obniżeniem kosztów jego funkcjonowania, a
następnie – nakłonionemu do ugody poszkodowanemu każe płacić podatek od uzyskanego
świadczenia. Taki efekt obowiązywania zaskarżonego przepisu zaskakuje obywateli
działających w zaufaniu do prawa i sądu, instytucji powołanej do sprawowania wymiaru
sprawiedliwości. Obciążenie podatkiem odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody sądowej
może wywołać u poszkodowanych uzasadnione wrażenie podstępnego działania sądu, który –
we własnym interesie, dla oszczędzenia sobie pracy – nakłania strony do zawarcia ugody,
ukazując korzystne dla nich skutki takiego załatwienia sprawy, pomijając skutek następczy,