Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

- 3 -
jakim jest powstanie obowiązku podatkowego, oznaczające de facto zmniejszenie uzyskanego
odszkodowania o wysokość podatku.
Trybunał stwierdza ponadto, że narzędzia, jakimi dysponuje sąd dla sprawdzenia
rzeczywistego powstania szkody i podstawy odpowiedzialności pozwanego, są wystarczające,
by zapobiec ugodom, które miałyby na celu naprawienie fikcyjnych szkód i – w konsekwencji –
bezpodstawne uszczuplenie podstawy opodatkowania o kwotę rzekomego odszkodowania.
2.4. Niezgodność z art. 32 ust. Konstytucji
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego: "Kwestionowany przepis wprowadza
zróżnicowane poszkodowanych, którzy wystąpili do sądu o odszkodowanie i – ze względu na
przebieg sprawy – uzyskali wyrok albo zawarli ugodę sądową. W sytuacji gdy chodzi o
naprawienie szkód objętych tym samym art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy, w konkretnym wypadku –
szkód wyrządzonych deliktem, naprawianych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o
czynach niedozwolonych, sposób zakończenia sprawy sądowej nie może być uznany za cechę
prawnie relewantną, która może mieć wpływ na zakres obciążenia obowiązkiem podatkowym.
O ile można by było dopuścić ukształtowanie przepisów podatkowych w taki sposób, że
różnicowałyby sytuację poszkodowanych w zależności od charakteru odpowiedzialności
odszkodowawczej (ex delicto – ex contractu), od rodzaju szkody (majątkowa – niemajątkowa),
od osoby uprawnionego (bezpośrednio, pośrednio poszkodowany), o tyle trudno uznać, by
prawnie doniosłym kryterium zróżnicowania mógł być rodzaj tytułu egzekucyjnego, na
podstawie którego egzekwuje się odszkodowanie. Zróżnicowanie sytuacji poszkodowanych w
zależności od tego, czy otrzymali odszkodowanie na podstawie wyroku sądowego, czy też
ugody sądowej, nie znajduje uzasadnienia."
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 29
listopada 2006 r. (wywołuje on skutki prawne z dniem publikacji, tj. od dnia 11 grudnia
2006 r.), kierując się brzmieniem sentencji wyroku oraz motywami jego uzasadnienia,
proponuje się, aby w art. 21 ust.1 pkt 3 lit. g ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych dodać zastrzeżenie, iż wolne od podatku dochodowego są odszkodowania
wynikające z zawartych ugod sądowych (dotyczy to odszkodowań, których wysokość lub
zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych
wydanych na podstawie tych ustaw).
- 4 -
Na marginesie należy również nadmienić, że art. 21 ust. 3b ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, wprowadzony do niej w 2004 r., nie może być traktowany
jako zrealizowanie dyspozycji wyroku z 29 listopada 2006 r. W uzasadnieniu wspomnianego
wyroku Trybunał wypowiedział się zresztą na temat relacji prawnej między art. 21 ust. 3b oraz
art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b. Podniósł wówczas wiele uwag krytycznych, a także – co istotne – fakt
dodania do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych art. 21 ust. 3b nie powstrzymał
Trybunału od zakwestionowania konstytucyjności – będącego przedmiotem skargi – art. 21
ust.1 pkt 3 lit. g tej ustawy.
Literalne brzmienie art. 21 ust. 3b i art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych prowadzi do wniosku, że oba przepisy odnoszą się do innych
sytuacji faktycznych. Artykuł 21 ust. 1 pkt 3 lit. b dotyczy odszkodowań, których "wysokość
lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów
wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw" (w tym zakresie Trybunał wskazał na
niezgodność przepisu z Konstytucją). Przedmiotem art. 21 ust. 3b są natomiast odszkodowania
"inne", niż te o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g (czyli inne niż odszkodowania,
których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub
przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw). Na marginesie należy też
zauważyć, że spośród odszkodowań wolnych od podatku dochodowego od osób fizycznych,
art. 21 ust. 3b wyłącza odszkodowania przyznane na mocy ugody sądowej, jeżeli: (a) mają one
związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, albo (b) dotyczą korzyści, które podatnik
mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
4. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Projektowana ustawa powoduje skutki finansowe dla budżetu państwa. Rozszerza ona
zakres przedmiotowy odszkodowań (o część odszkodowań wynikających z zawartych ugód
sądowych), które są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych.
Należy przy tym pamiętać, że nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych stanowi – z jednej strony – wykonanie obowiązku prawnego, jakim jest
uwzględnienie w systemie prawnym skutków rozstrzygnięcia co do meritum sądu
konstytucyjnego, a także – z drugiej strony – przywrócenie regulacji ustawowej, która
gwarantuje korzystanie przez obywateli z ich praw i wolności (potwierdzonych orzeczeniem
Trybunału Konstytucyjnego).
- 5 -
5. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Przedmiot projektowanej ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 14 lutego 2008 r.
BAS-WAEM-369/08


Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
(przedstawiciel wnioskodawców: senator Bohdan Józef Paszkowski)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony projekt ustawy przewiduje zmianę art. 21 ust. 1 pkt 3 lit.
g ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zmianami). Zmieniany przepis ustanawia
zwolnienie od opodatkowania odszkodowań wynikających z zawartych umów
lub ugód. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy
zmienianej, z zakresu zwolnienia będą wyłączone ugody sądowe – w związku z
wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 listopada 2006 r. (sygn. akt SK
51/06; Dz. U. Nr 226, poz. 1657), stwierdzającym niezgodność z Konstytucją
RP zmienianego przepisu „w zakresie, w jakim wyłącza zwolnienie podatkowe
w stosunku do odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody sądowej”.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy nie są regulowane
prawem Unii Europejskiej.



2
3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii zawartych w przepisach
opiniowanego projektu.

4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.


Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego
Akceptował:
Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski




Deskryptory Bazy REX: odszkodowanie, podatek dochodowy, projekt ustawy, umowa, Unia
Europejska