Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo o notariacie

Warszawa, 9 maja 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-70(5)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks cywilny
oraz ustawy - Prawo o notariacie (druk
nr 288).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk













Stanowisko Rządu


do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz
ustawy – Prawo o notariacie (druk nr 288 )


Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz

ustawy – Prawo o notariacie (druk nr 288) reguluje instytucję zrzeczenia się własności
nieruchomości. Podjęta inicjatywa legislacyjna w powyższym zakresie, co do zasady,
jest uzasadniona, albowiem obecnie w Kodeksie cywilnym brak jest regulacji
dotyczących zrzeczenia się własności nieruchomości.
Proponowana regulacja de facto przywraca przepis, który obowiązywał przed
nowelizacją Kodeksu cywilnego z 2003 r. Projektowany art. 1791 Kodeksu cywilnego
uzależnia skuteczność zrzeczenia się własności nieruchomości od zgody starosty
wykonującego to zadanie jako zadanie z zakresu administracji rządowej.
W kontekście uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
15
marca 2005 r., sygn. akt K 9/04, trudno negować zaproponowaną przez
projektodawców konstrukcję zrzeczenia się własności nieruchomości.
Zauważyć trzeba, że Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „(…) nie widzi
przyczyn, dla których czynność zrzeczenia się własności nieruchomości miałaby być
– wbrew wszelkim zasadom prawa cywilnego i postulatom płynącym z Konstytucji –
ukształtowana jako wyraz absolutnej, niepodlegającej żadnej kontroli, swobody
właściciela (…)”.
W powyższym uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny podniósł,
że „(…) w świetle współczesnego ujęcia prawa własności i dotychczasowego
stanowiska Trybunału Konstytucyjnego trudno jednoznacznie podzielić pogląd,
iż uzależnienie skuteczności zrzeczenia się własności od zgody organu władzy
publicznej, przewidziane przez art. 179 § 1 k.c. przed nowelizacją z 2003 r.,
było niezgodne z Konstytucją. Niewątpliwie było to ograniczenie swobody
rozporządzania rzeczą. Mogło ono pozostawać w sprzeczności z interesem właściciela,
zwłaszcza w sytuacji, gdy przedmiot własności znajdował się w stanie głębokiej
degradacji, a zahamowanie tkwiącego w nim niebezpieczeństwa wymagało znacznych
nakładów. Powstaje jednak pytanie, czy swobodne, wolne od jakiejkolwiek
odpowiedzialności, przerzucenie ciężaru „niechcianej”, zwykle zdewastowanej,
nieruchomości na „właściciela publicznego”, jest społecznie uzasadnione (…).”
Trybunał Konstytucyjny wskazał, że „(…) ze względu na tego rodzaju
sytuacje, uzależnienie skuteczności zrzeczenia się od zgody właściwego organu można
usprawiedliwić potrzebą ochrony innych niż własność wartości konstytucyjnych
(art. 31 ust. 3 Konstytucji). Wymaganie zgody organu władzy publicznej może służyć
kontroli przyczyn zrzeczenia się i zapobiegać przypadkom nadużycia prawa przez
właściciela, który zrzekałby się własności niejako „na szkodę” podmiotu, któremu
własność ma przypaść (…)”.
Niemniej jednak należy zauważyć, że na tle regulacji art. 179 § 1 Kodeksu
cywilnego obowiązującej do września 2003 r., brak było jednolitego stanowiska,
czy wskazana w tym przepisie zgoda to czynność cywilnoprawna, czy czynność
z zakresu administracji publicznej. Z tym wiązała się wątpliwość, czy zgoda ta miała
być wyrażana w formie aktu notarialnego, czy też decyzji administracyjnej.

Wydaje się, że trafniejszy był pogląd, że była to czynność związana z zarządzaniem
zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, a więc z zakresu sfery dominium Państwa.
Ten pogląd dominował w literaturze w ostatnim okresie przed uchyleniem
wymagania tej zgody w wyniku nowelizacji z 2003 r. Za tym poglądem przemawiało
także to, że organ administracyjny nie był związany żadnymi przesłankami w tym
zakresie. Z takim charakterem zgody organu administracyjnego nie korespondowałoby
zatem jej wyrażanie w formie decyzji administracyjnej.
Jedyna rozsądna formuła dla kwalifikacji takiej kompetencji to czynność
prawna z zakresu prawa cywilnego, związana z autonomią woli. Wówczas zgoda
nie byłaby decyzją administracyjną, lecz swobodnym oświadczeniem woli

w rozumieniu prawa cywilnego. Zatem czynność ta niczym się nie różni
od oświadczenia strony umowy cywilnoprawnej.
Uzależnienie skuteczności zrzeczenia się własności nieruchomości
od oświadczenia woli podmiotu nabywającego własność może nasuwać wątpliwości

2
co do zgodności takiego rozwiązania z naturą prawną zrzeczenia się, konstruowanego
jako jednostronna czynność prawna. Niemniej jednak trzeba mieć na uwadze
wyrażony w uzasadnieniu do powołanego wyroku pogląd Trybunału Konstytucyjnego,
że „(…) polskie prawo cywilne, jak zresztą i inne systemy, w zasadzie – poza
wyjątkami wskazanymi w ustawie - nie zna czynności prawnych jednostronnych,
które wywoływałyby skutki prawne w sferze innego podmiotu, bez jego udziału (…)”.

Godzi się jednak zauważyć, że w piśmiennictwie prezentowany jest również
pogląd, iż obecny stan prawny, w którym brak jest instytucji zrzeczenia się własności
nieruchomości może być nadal utrzymywany i nie powinien spotkać się z zarzutem
niewykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Pogląd taki prezentuje m.in.
prof. dr Zbigniew Radwański – Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa
Cywilnego, który uważa, że nie jest konieczne regulowanie instytucji zrzeczenia się
własności nieruchomości w polskim systemie prawnym. Otwarta jest natomiast
kwestia uregulowania nowego typu umowy nieodpłatnego przekazywania własności
nieruchomości na rzecz gminy lub Skarbu Państwa.


Przedstawiona w senackim projekcie propozycja nowelizacji art. 92 § 5
ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369,
z późn. zm.) jest w pełni uzasadniona, albowiem dostosowuje treść tego przepisu
do treści projektowanego art. 1791 k.c.


Biorąc powyższe pod uwagę, Rząd opowiada się za skierowaniem senackiego
projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo o notariacie
do dalszych prac parlamentarnych.



3