Poselski projekt ustawy o ochronie indywidualnych i zbiorowych praw pacjenta oraz o Rzeczniku Praw Pacjenta

Warszawa, 24 czerwca 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-65(2)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o ochronie indywidualnych i zbio-
rowych praw pacjenta oraz o Rzecz-
niku Praw Pacjenta (druk nr 283).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Zdrowia
do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


(-) Donald Tusk


STANOWISKO RZĄDU
DO POSELSKIEGO PROJEKTU USTAWY O OCHRONIE INDYWIDULANYCH I
ZBIOROWYCH PRAW PACJENTA ORAZ O RZECZNIKU PRAW PACJENTA
(DRUK SEJMOWY NR 283)


Przekazany do zaopiniowania poselski projekt ustawy o ochronie indywidualnych i
zbiorowych praw pacjenta oraz o Rzeczniku Praw Pacjenta (druk nr 283), jest częścią pakietu
zmian legislacyjnych mających zastąpić obowiązującą obecnie ustawę z dnia 30 sierpnia 1991
r. o zakładach opieki zdrowotnej.
Rząd zdaje sobie sprawę jak istotna jest kwestia praw pacjenta. Nie będzie możliwe
ich przestrzeganie i poszanowanie bez jasnego i czytelnego ich uregulowania, stąd też
przedkładany projekt ustawy, który zapewni uporządkowanie kwestii praw pacjenta w
polskim systemie prawnym. Proponowane rozwiązanie, w postaci jednego aktu
normatywnego, ma na celu kompleksowe usystematyzowanie i uporządkowanie norm
prawnych regulujących prawa pacjenta, które mają generalny i powszechny charakter.
Rozwiązanie takie ułatwi zapoznawanie się z prawami i obowiązkami, co niewątpliwie
przyczyni się do lepszego przestrzegania praw pacjentów w Polsce. Należy przy tym zwrócić
uwagę, że przepisy projektowanej ustawy nie naruszają przepisów dotyczących praw i
obowiązków pacjenta, wynikających z innych szczegółowych ustaw. Dotyczą one praw
wspólnych dla wszystkich bez względu na podstawę prawną udzielania świadczeń
zdrowotnych. Innymi słowy dotyczą praw pacjenta niezwiązanych w żaden sposób z
podmiotem finansującym udzielanie pacjentom świadczeń zdrowotnych. Ustawą tą nie
reguluje się także praw o szczególnym charakterze np. praw dawcy i biorcy czy praw
uczestnika eksperymentu medycznego.
Przedkładany projekt ustawy określa:
1) prawa i obowiązki pacjenta w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych,
2) zasady udostępniania pacjentowi dokumentacji medycznej,
3) obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, związane z prawami
pacjenta,
4) zasady funkcjonowania Rzecznika Praw Pacjenta,
5) postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta.


1
Z aprobatą należy odnieść się do propozycji zawartych w projekcie odnoszących się
do utworzenia instytucji Rzecznika Praw Pacjenta, stojącego na straży praw pacjenta.
Jednakże w opinii Rządu, wobec braku konstytucyjnych podstaw działania tego organu, nie
wydaje się konieczne, aby organ ten był powoływany przez Sejm za zgodą Senatu i posiadał
pełną autonomię budżetową. Rząd proponuje utworzenie urzędu Rzecznika Praw Pacjenta
usytuowanego i funkcjonującego na podobnej zasadzie jak Prezes Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów. Byłby on centralnym organem administracji rządowej,
dysponentem oddzielnej części budżetowej na zasadach ogólnych, powoływanym i
odwoływanym przez Prezesa Rady Ministrów podobnie jak Prezes UOKiK. W ten sposób
Rzecznik Praw Pacjenta, funkcjonujący poza strukturą Ministerstwa Zdrowia, cieszyłby się
merytoryczną i finansową niezależnością od Ministra Zdrowia.
Należy podkreślić, że instytucja Prezesa UOKiK cieszy się dobrą sławą i dotychczas
nie spotkała się z zarzutem stronniczości, braku obiektywizmu, czy braku niezależności.
Stanowi ona zatem doskonały wzorzec dla instytucji Rzecznika Praw Pacjenta.
Uwzględnienie powyższej propozycji Rządu wymagałoby wykreślenia w projekcie ustawy
przepisów dotyczących wyboru Rzecznika Praw Pacjenta przez Sejm za zgodą Senatu (art.
37), składania ślubowania przed Sejmem (art. 38), odpowiedzialności jedynie przed Sejmem
(art. 39, 40, 47 ust. 2). W szczególności należy zrezygnować z zaproponowanego w art. 39
ust. 1 i 2 immunitetu formalnego. Immunitety formalne nie mają charakteru przywilejów, lecz
stanowią narzędzie, za pomocą którego Państwo zapewnia prawidłowe wykonywanie
obowiązków przez osoby, mogące z racji sprawowanej funkcji spotkać się ze specyficznymi
utrudnieniami bądź zagrożeniami. Immunitet formalny należy oceniać w kategoriach
szczególnej ochrony prawnej, której niezbędność w stosunku Rzecznika Praw Pacjenta
wydaje się być dyskusyjna. Należałoby również zmienić podmioty, którym zgodnie z
projektowaną ustawą, Rzecznik Praw Pacjenta miałby przedstawiać coroczną informację ze
swej działalności. W opinii Rządu, Rzecznik Praw Pacjenta powinien przedstawić taką
informację Radzie Ministrów, a ta składać stosowne sprawozdanie Sejmowi, w terminie np.:
do dnia 30 kwietnia. Uwzględnienie zaproponowanych powyżej zmian dotyczących
charakteru instytucji Rzecznika Praw Pacjenta wymagałoby też stosownych poprawek w
projekcie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia (druk nr 294)
m.in. w zakresie określenia, że Rzecznik Praw Pacjenta, będący centralnym organem
administracji rządowej, jest dysponentem części budżetowej, rezygnacji z przepisu
wskazującego, że do pracowników Biura Rzecznika Praw Pacjenta będą miały zastosowanie

2
przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z
2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm.).
Rząd proponuje także wprowadzenie innych zmian w rozdziale 9 „Rzecznik Praw Pacjenta”:
1) projekt nie przewiduje przepisów określających wymogi, które musi spełniać osoba
kandydująca na stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta. Mając na względzie dobro pacjentów
koniecznym wydaje się ustawowe zapewnienie odpowiedniej, najwyższej rangi kompetencji i
autorytetu Rzecznika;
2) zasadna jest rezygnacja z uprawnienia przyznanego w projekcie ustawy Rzecznikowi Praw
Pacjenta do występowania w sprawach karnych i w sprawach o wykroczenia jako
oskarżyciela posiłkowego. Zgodnie bowiem z art. 53 Kodeksu postępowania karnego i art. 25
§ 4 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oskarżycielem posiłkowym jest
pokrzywdzony. Taka forma działania, jako oskarżyciela posiłkowego, wyłącznie
pokrzywdzonego, zapewnia kontradyktoryjność postępowania karnego;
3) w celu zapewnienia spójności proponowanych rozwiązań z obowiązującymi już w systemie
ustawami, w szczególności ustawą z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich,
przeformułowania wymaga art. 42 ust. 2. Proponuje się następujące brzmienie przepisu:
„2. W sprawach cywilnych Rzecznik może:
1) żądać wszczęcia postępowania;
2) brać udział w toczącym się postępowaniu
- na prawach przysługujących prokuratorowi.”;
4) proponuje się zmianę redakcji art. 45 w taki sposób, aby termin 30 dni na ustosunkowanie
się do wniosków Rzecznika Praw Pacjenta nie dotyczył organizacji pozarządowych;
5) w art. 47 projektu proponuje się uregulowanie spraw związanych z rzecznikami praw
pacjenta szpitala psychiatrycznego, nadając temu przepisowi następujące brzmienie:
„Art. 47. 1. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta.
2. Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, o których mowa w przepisach ustawy
dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z późn.
zm.) są pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta i wykonują swoje zadania przy pomocy
tego Biura.
3. Prezes Rady Ministrów, w drodze zarządzenia, nadaje Biuru Rzecznika Praw Pacjenta
statut, określający strukturę organizacyjną Biura Rzecznika Praw Pacjenta.”;
6) rozdział 9 wymaga także uzupełnienia o regulacje określające postępowanie prowadzone
przed Rzecznikiem Praw Pacjenta, np.: w zakresie określenia, że wniosek kierowany do
Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien

3
zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz pacjenta, którego praw sprawa dotyczy, a także
określać przedmiot sprawy.

Projekt ustawy wprowadza nowe rozwiązanie uprawniające pacjenta lub jego
przedstawiciela ustawowego do wniesienia sprzeciwu, w przypadku gdy nie zgadzają się z
rozpoznaniem, opinią i orzeczeniem, wydanymi przez lekarza orzekającego o stanie zdrowia
pacjenta, jeżeli mają one wpływ na jego prawa lub obowiązki wynikające z przepisów prawa.
W celu uniknięcia ewentualnej sprzeczności z innymi przepisami regulującymi możliwości
odwołania się pacjenta od orzeczenia lekarskiego, rozważenia wymaga kwestia
wprowadzenia odesłania w art. 33 ust. 1 do przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o
zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943, z późn. zm.) w
zakresie rozpoznania, opinii i orzeczenia, wydanych przez lekarza orzekającego o stanie
zdrowia pacjenta. Sprzeciw wnosi się do działającej przy okręgowej radzie lekarskiej -
Komisji Lekarskiej, od rozstrzygnięcia której nie przysługuje odwołanie. W ocenie Rządu w
skład Komisji Lekarskiej rozpatrującej sprzeciw powinno wchodzić dwóch a nie jeden lekarz
o tej samej specjalności, co lekarz, do którego rozpoznania zastrzeżenia zgłasza pacjent bądź
jego przedstawiciel ustawowy. Ponadto proponuje się rozważenie wprowadzenia terminu dla
Komisji Lekarskiej do wydania orzeczenia podtrzymującego rozpoznanie lub zmieniającego
je (np.: termin 14 dni). Rząd proponuje ponadto wprowadzenie w art. 33 przepisu,
uwzględniającego sytuację, gdy lekarz, który wydał kwestionowane orzeczenie jest członkiem
Wojskowej Izby Lekarskiej; w takim przypadku właściwa powinna być Komisja Lekarska
działająca przy Radzie Lekarskiej Wojskowej Izby Lekarskiej oraz doprecyzowanie terminu
dla pacjenta do wniesienia sprzeciwu np. 30 dni od dnia dokonania rozpoznania przez lekarza.

Ponadto, w opinii Rządu, projekt ustawy wymaga zmian w zakresie:
1) doprecyzowania zakresu pojęć występujących w art. 7 ust. 2 projektu tj. pojęć
„najbliższego członka rodziny” i „innego przedstawiciela ustawowego”. Zamiast pojęcia
„najbliższy członek rodziny” proponuje się wymienić małżonka, krewnych i
powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej, zaś zamiast sformułowania „innego
przedstawiciela ustawowego” proponuje się posłużyć zwrotem „przedstawiciel
ustawowy”. Powyższa zmiana jest bardzo istotna dla katalogu osób legitymowanych do
dochodzenia roszczeń przed sądem, a kwestia ta powinna być uregulowana w ustawie w
sposób nie budzący wątpliwości. Ze względu na możliwe trudności procesowe z
ustaleniem czynnej legitymacji opiekuna faktycznego proponuje się zrezygnować z

4