Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym

U Z A S A D N I E N I E

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym
Rejestrze Sądowym ma na celu wyeliminowanie nieprawidłowości, stanowiących
konsekwencję niedopełnienia przez znaczną ilość spółek prawa handlowego wpisanych
w dawnym rejestrze handlowym (ok. 170 tys. wg szacunków Ministra Sprawiedliwości)
obowiązku złożenia (do dnia 31 grudnia 2003 r.) wniosku o wpis do Krajowego Rejestru
Sądowego, wynikającego z jej art. 7 w zw. z art. 8 ust. 1.
W aktualnym stanie prawnym istnieją spółki zawiązane przed 1 września 1939 r.,
wpisane w rejestrze handlowym, które od kilkudziesięciu lat nie prowadzą działalności
gospodarczej. Wpisy w rejestrach sądowych dotyczące tych spółek w sposób rażący rozmijają
się ze stanem rzeczywistym, tj. ujawnione są wpisy organów, których kadencja dawno
minęła, a ich członkowie nie żyją, wpisy działalności gospodarczej, której spółka nie
prowadzi, a niejednokrotnie prowadzić już nie może ze względu na zmiany prawa
działalności gospodarczej, wpisy kapitału zakładowego i wartości akcji niezgodne
z wymogami obowiązującego prawa handlowego. Taki stan pozostaje w sprzeczności
z wartościami o fundamentalnym znaczeniu dla funkcjonowania życia gospodarczego, takimi
jak pewność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, zaufanie do prawa oraz roli sądów
rejestrowych (działalność ewidencyjna i informacyjna, jak również wprowadzanie zmian
konstytutywnych w rejestrach, w celu realizacji obowiązków nałożonych na spółki). Należy
przy tym zauważyć, iż podmioty, o których mowa powyżej, uczestniczą w obrocie
gospodarczym, powołując się na dokumenty pozyskane z rejestru handlowego (odpisy,
wyciągi, zaświadczenia) zawierające nieaktualne dane.
Zarówno w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca

1934 r. – Kodeks Handlowy (Dz. U. z 1934 r. Nr 57, poz. 502), jak również w ustawie z dnia
20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186,
tekst jednolity, dalej: ustawa o KRS), w celu zapewnienia prawdziwości danych zawartych
w
rejestrze oraz ich zupełności, zawarto zasadę domniemania prawdziwości wpisów.
Doniosłe znaczenie tej zasady wynika z faktu, iż ma ona na celu zapewnienie uczestnikom
obrotu gospodarczego odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i ochrony. W aktualnym
stanie prawnym, w odniesieniu do wpisów w dawnych rejestrach handlowych, domniemanie
prawdziwości wpisów nie ma zastosowania. Konieczne jest zatem wprowadzenie regulacji,
która ograniczy możliwość posługiwania się wyciągami, odpisami i zaświadczeniami
z dawnego rejestru (zawierającego w zdecydowanej większości wpisy nieaktualne) do celów
innych niż rejestracja spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym lub dochodzenie roszczeń
przez wierzycieli takich spółek.
Projektowana regulacja przewiduje również monitorowanie posługiwania
się wskazanymi dokumentami w obrocie do innych celów niż wskazane w art. 9 ust. 3, przez
wprowadzenie obowiązku zawiadomienia sądu rejestrowego przez organy administracji
publicznej, sądy, banki, komorników i notariuszy o każdym takim przypadku, jak również
o okolicznościach świadczących o prowadzeniu przez podmioty wpisane do rejestru
handlowego działalności, co pozwoli sądom rejestrowym na podejmowanie działań
zmierzających do przymuszenia ich do wykonywania obowiązków określonych w ustawie
o KRS.

Proponowane zmiany legislacyjne zmierzają przy tym do wyeliminowania
nieprawidłowości związanych z procesem tzw. reaktywacji spółek prawa handlowego,
rozumianym jako występujące w coraz większym rozmiarze zjawisko swoistego
odżywania spółek zawiązanych przed 1 września 1939 r., przez wnikliwe monitorowanie
przerejestrowań tych spółek z rejestru handlowego do Krajowego Rejestru Sądowego
oraz uszczegółowienie kognicji sądów rejestrowych, między innymi w kierunku
zobowiązania ich do badania prawidłowości zwoływania walnych zgromadzeń akcjonariuszy
bądź zgromadzeń wspólników oraz powoływania składów osobowych organów tych spółek,
prawidłowości nabycia udziałów albo akcji, w tym spełnienia wymogów dotyczących
rejestracji i umarzania niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem
1 września 1939 r. (w stosunku do spółek kapitałowych) oraz badania okoliczności wstąpienia
w prawa wspólnika (w stosunku do spółek osobowych).
Wprowadzenie proponowanych rozwiązań ma na celu zapobieganie naruszeniom prawa
podczas reaktywacji spółek i występowania z roszczeniami odszkodowawczymi bądź
restytucyjnymi z tytułu przejęcia na własność państwa majątku tych spółek na podstawie
ustaw i dekretów wydanych bezpośrednio po II wojnie światowej (w latach 1945 – 1947).
Należy podkreślić, że celem projektodawców nie jest uniemożliwienie zgłaszania roszczeń
reprywatyzacyjnych przez spółki przedwojenne za odebrane im mienie, a jedynie
zagwarantowanie, aby proces reaktywacji był oparty na skutecznym tytule prawnym i tym
samym, aby zgłaszane były roszczenia osób rzeczywiście uprawnionych.

2
W kontekście powyższego zasadne wydaje się wprowadzenie następujących zmian.
W art. 7 nowelizowanej ustawy proponuje się dodanie ust. 4, zgodnie z którym kuratora
dla spółki kapitałowej podlegającej obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego,
która nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów (art. 42
§ 1 K.c.), ustanowić może wyłącznie sąd rejestrowy. W obecnym porządku prawnym,
właściwym do ustanowienia kuratora dla osoby prawnej, w trybie art. 42 k.c., jest sąd
opiekuńczy (por. art. 603 K.p.c.). Zasadne jest, aby ze względu na rolę, jaką pełnią sądy
rejestrowe (prowadzenie Krajowego Rejestru Sądowego), organem właściwym do orzekania
w tym zakresie w odniesieniu do spółek kapitałowych podlegających obowiązkowi wpisu do
Krajowego Rejestru Sądowego, był właśnie sąd rejestrowy. Powyższe rozwiązanie uzasadnia
funkcjonalne powiązanie przedmiotu orzekania z przedmiotem kognicji sądów rejestrowych.
Taka propozycja wydaje się również właściwa wobec faktu, że pozwoli sądom rejestrowym
na kontrolę działalności takich kuratorów.
W art. 9 ust. 3 przewiduje się, iż do chwili rejestracji podmiotu wpisanego
do dotychczasowego rejestru, w odniesieniu do odpisów, wyciągów i zaświadczeń
oraz skutków prawnych wpisów, możliwe jest stosowanie przepisów obowiązujących
do dnia wejścia w życie ustawy o KRS wyłącznie w zakresie niezbędnym do rejestracji oraz
dochodzenia roszczeń wobec podmiotów wpisanych do dotychczasowego rejestru.
Proponowana zmiana ma na celu zdyscyplinowanie spółek do wypełnienia ciążącego na nich,
na mocy art. 7 ust. 1 nowelizowanej ustawy, obowiązku. Należy przy tym podkreślić, że
wskazane rozwiązanie nie spowoduje utraty przez te podmioty bytu prawnego. Tym samym,
proponowana sankcja nie powinna zostać uznana za nieproporcjonalną bądź krzywdzącą,
w szczególności wobec faktu, iż podmioty, o których mowa powyżej, w wyniku braku
należytej staranności, pomimo znacznego upływu czasu od chwili wejścia w życie
nowelizowanej ustawy oraz ustawy o KRS, nie uporządkowały swojej sytuacji prawnej i nie
wypełniły ciążących na nich obowiązków rejestrowych. Zasadne jest również podkreślenie, iż
taka redakcja przepisu pozostaje w zgodzie z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
w tym z wynikającą z niego zasadą ochrony praw nabytych, przepisami Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka oraz prawa wspólnotowego. Nie zamyka również drogi
wierzycielom tych podmiotów do dochodzenia ich praw, a zatem nie pogarsza ich sytuacji
prawnej. Bezsporny jest fakt, iż proponowana zmiana pozytywnie wpłynie na pewność obrotu
gospodarczego i prawnego na terytorium RP. Ustawa w obecnym brzmieniu nakłada na
podmioty wpisane do dawnego rejestru obowiązek wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego,

3
jednakże jednoczesny brak sankcji w przypadku jego niedopełnienia doprowadził do sytuacji,
w której podmioty te nie wywiązują się z nałożonych, na mocy powszechnie obowiązujących
przepisów prawa, obowiązków rejestrowych.
Dodanie w art. 9 nowelizowanej ustawy ust. 4, przez wprowadzenie obowiązku
zawiadamiania przez wskazane organy i instytucje sądu rejestrowego o przypadkach
powoływania się przez podmioty wpisane do rejestru handlowego na wpisy ujawnione w tym
rejestrze i posługiwania się odpisami, wyciągami i zaświadczeniami, w zakresie innym niż
wskazany w art. 9 ust. 3, umożliwi sądowi rejestrowemu zastosowanie w stosunku
do takiego podmiotu postępowania przymuszającego przewidzianego w art. 24 oraz
25 ustawy o KRS. Aktualnie takie postępowanie, z mocy art. 9a nowelizowanej ustawy, nie
jest obligatoryjne w stosunku do podmiotów wpisanych w dotychczasowych rejestrach, o ile
faktycznie zaprzestały prowadzenia działalności. Uzyskanie przez sąd rejestrowy informacji
o posługiwaniu się odpisami, wyciągami i zaświadczeniami w celu innym niż określony
w projektowanym art. 9 ust. 3 pozwoli sądowi na ocenę, czy spółka taka prowadzi
działalność.
Dodanie art. 9b po art. 9a wynika z konieczności skłonienia sądów rejestrowych
do wzmożonej kontroli prawidłowości procesu reaktywacji spółek oraz wprowadzenia
mechanizmów, umożliwiających podjęcie przez prokuratora działań, mających na celu
przeciwdziałanie ewentualnym nieprawidłowościom, które występują w związku z brakiem
efektywności regulacji obowiązujących w aktualnym porządku prawnym.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 9b ust. 1 w stosunku do spółek prawa
handlowego wpisanych do rejestru handlowego, które złożyły wniosek o wpis do Krajowego
Rejestru Sądowego, rozszerzona została kompetencja sądów rejestrowych. Obejmuje ona
badanie prawidłowości zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy i zgromadzenia
wspólników, powołania składów osobowych organów tych spółek, a także badanie, czy
akcjonariusze, którzy podjęli stosowne uchwały reaktywujące organy dawnych spółek spełnili
wymogi dotyczące rejestracji i umarzania niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych
przed dniem 1 września 1939 r., wynikające z przepisów dekretu z dnia 3 lutego 1947 r.
o rejestracji i umarzaniu niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem
1 września 1948 r. (Dz. U. z 1947 r. Nr 22, poz. 88, tekst jednolity Dz. U. z 1948 r., Nr 28,
poz. 190 z dalszymi zmianami), Instrukcji nr 1 Ministra Skarbu, Sprawiedliwości i Spraw
Zagranicznych w sprawie wykonania dekretu z dnia 3 lutego 1947 r. o rejestracji i umarzaniu
niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem 1 września 1939 r. (Monitor

4
Polski z 1947 r. Nr 137, poz. 849) oraz Instrukcji nr 2 Ministrów Skarbu, Sprawiedliwości
i Spraw Zagranicznych oraz Przemysłu i Handlu z dnia 9 września 1948 r. w sprawie
wykonywania dekretu z dnia 3 lutego 1947 r. o rejestracji i umarzaniu niektórych
dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem 1 września 1939 r. (Monitor Polski
z 1948 r. Nr 71, poz. 607) – w stosunku do spółek kapitałowych oraz okoliczności wstąpienia
w prawa wspólnika – w odniesieniu do spółek osobowych. Należy przy tym podkreślić, iż jak
wskazuje praktyka, art. 23 ustawy o KRS, dotyczący zakresu badania przeprowadzanego
przez sąd rejestrowy w przypadku złożenia wniosku o wpis, ma zbyt ogólny charakter.
Ponadto zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 9b ust. 2 o złożeniu wniosku przez
takie podmioty sąd rejestrowy jest obowiązany zawiadomić prokuratora oraz doręczyć mu
odpis uchwały wspólników lub walnego zgromadzenia, stanowiącej podstawę do dokonania
wpisu. Powyższe czynności podejmowane przez sąd mogą skutkować wstąpieniem
prokuratora do postępowania rejestrowego. Zgodnie z zasadą fakultatywności udziału
prokuratora w postępowaniu cywilnym, ocena potrzeby wstąpienia do takiego postępowania
pozostawiona została jego autonomicznej decyzji. Jedynie w stosunku do spółek zawiązanych
przed 1 września 1939 r., ze względu na występujące w praktyce nieprawidłowości przy
przerejestrowywaniu ich przez osoby nieuprawnione, udział prokuratora jest obligatoryjny.
Sąd rejestrowy nie jest obowiązany oczekiwać na podjecie działań przez prokuratora.
Niewątpliwie zasady współpracy w takich przypadkach zostaną ukształtowane w praktyce
i będą opierać się na wzajemnym dążeniu do załatwienia sprawy w sposób, który nie
spowoduje znacznego przedłużenia postępowania rejestrowego.
Projektowana regulacja art. 9b ust. 3 przewiduje uprawnienie prokuratora do wytoczenia
przeciwko spółce prawa handlowego, wpisanej do rejestru handlowego, co do której złożono
wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, powództwa o uchylenie uchwały
wspólników (walnego zgromadzenia), w przypadku gdy jest ona sprzeczna z umową spółki
lub statutem bądź dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki lub ma na celu
pokrzywdzenie wspólnika, akcjonariusza bądź osoby trzeciej. Prawo to może być realizowane
w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia mu uchwały przez sąd. Wskazać należy także,
iż wyłączone zostało stosowanie przepisu art. 55 K.p.c., przy czym celem tej regulacji jest
wyłączenie obowiązku wskazywania przez prokuratora osoby, na rzecz której działa.
Natomiast, zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 9b ust. 4, prokurator będzie
również uprawniony do wytoczenia przeciwko takiej spółce powództwa o stwierdzenie
nieważności uchwały wspólników (walnego zgromadzenia), w przypadku gdy jest ona

5