Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oswiaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Ponieważ dotychczasowe brzmienie przepisu powodowało szereg wątpliwości
interpretacyjnych na tle Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczących formy,
w jakiej dyrektor szkoły wyraża opinię o potrzebie przyznania uczniowi pomocy
materialnej, celem projektowanej zmiany jest odformalizowanie i w konsekwencji
uproszczenie procedury przyznawania uczniom świadczeń pomocy materialnej o
charakterze socjalnym.
21) do art. 1 pkt 42 (delegowanie za granicę uczniów w celu kształcenia
i nauczycieli w celu doskonalenia)
Projektowana zmiana rozszerza podstawy delegowania za granicę uczniów w celu
kształcenia i nauczycieli w celu doskonalenia o porozumienia o współpracy
bezpośredniej zawierane przez szkoły, organy prowadzące jednostki samorządu
terytorialnego, organy administracji rządowej lub zakłady kształcenia nauczycieli i
placówki doskonalenia nauczycieli. Wynika to ze zmieniającej się struktury współpracy
międzynarodowej, w tym odejścia przez niektóre kraje od podpisywania umów
międzynarodowych na rzecz współpracy bezpośredniej szkół, zakładów kształcenia i
placówek doskonalenia nauczycieli czy jednostek samorządu terytorialnego.
Jednocześnie projektowana zmiana uwzględnia możliwość delegowania uczniów oraz
nauczycieli za granicę na podstawie programów edukacyjnych Unii Europejskiej.
22) do art. 2 (zmiany w ustawie - Karta Nauczyciela) - realizuje Program
„Zero tolerancji (…)”
W związku z występującymi w szkołach zjawiskami agresji i innymi zjawiskami
patologicznymi, jednym z priorytetowych zadań jest stworzenie warunków
przeciwdziałającym tym zjawiskom. Projektowana nowelizacja ma na celu poprawę
bezpieczeństwa uczniów oraz nauczycieli w czasie zajęć organizowanych przez szkołę,
m.in. poprzez zwiększenie odpowiedzialności dyrektorów szkół oraz nauczycieli za
zapewnienie bezpieczeństwa uczniom.
Szczegółowe rozwiązania zawarte w projekcie przewidują:
1) rozszerzenie zadań nauczycieli o zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa
uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę (nowe brzmienie art. 6 ustawy -
Karta Nauczyciela) oraz zadań dyrektora szkoły o zadania związane z zapewnieniem
bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę
(art. 7 ust. 2 pkt 6 ustawy - Karta Nauczyciela i art. 39 ust. 1 pkt 5a ustawy o systemie
oświaty);
2) wprowadzenie obowiązku występowania przez dyrektora szkoły, przed
nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem, do Krajowego Rejestru Karnego w celu
potwierdzenia faktu niekaralności nauczyciela za przestępstwo popełnione umyślnie
(art. 10 ust. 8a ustawy - Karta Nauczyciela);
W świetle art. 10 ust. 8 ustawy - Karta Nauczyciela nie można nawiązać
stosunku pracy z nauczycielem, który nie spełnia w szczególności warunku określonego
w art. 10 ust. 5 pkt 4, tj. z nauczycielem, który był karany za przestępstwo popełnione
umyślnie. Obowiązujące przepisy ustawy - Karta Nauczyciela nie określają jednak, w
jaki sposób należy udokumentować spełnianie powyższego warunku. Pomimo, iż
przepisy art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze
Karnym (Dz. U. Nr 50,

18
poz. 580, z późn. zm.) przyznają pracodawcom prawo do uzyskania informacji o
osobach, których dane osobowe zgromadzone zostały w Rejestrze w zakresie
niezbędnym dla zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika
wymóg niekaralności, to w praktyce część dyrektorów szkół nie korzysta z tego
uprawnienia, poprzestając na przyjęciu od zatrudnianego nauczyciela oświadczenia o
niekaralności. Z uwagi na dobro uczniów nie jest jednak wystarczające potwierdzanie
faktu niekaralności jedynie oświadczeniem nauczyciela. Dyrektor szkoły nie zasięgając
w Krajowym Rejestrze Karnym informacji o osobie, której opiece powierza dzieci, nie
jest bowiem w stanie wykluczyć możliwości, iż do pracy z dziećmi zgłosi się osoba
skazana za przestępstwo popełnione umyślnie, np. osoba skazana w przeszłości za
pedofilię lub przemoc wobec dzieci. Proponowana zmiana, wprowadzająca obowiązek
występowania przez dyrektora szkoły do Krajowego Rejestru Karnego w celu
potwierdzenia faktu niekaralności nauczyciela za przestępstwo popełnione umyślnie,
będzie stanowić skuteczną barierę uniemożliwiającą osobom skazanym za przestępstwa,
w tym za przestępstwa, w których pokrzywdzonym było dziecko, dostęp do pracy w
zawodzie nauczyciela.
3) doprecyzowanie upoważnień dla organów prowadzących szkoły oraz dla ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania do ustalenia kryteriów i trybu
przyznawania nagród dla nauczycieli, poprzez uwzględnienie wśród tych kryteriów
osiągnięć nauczycieli w zakresie realizacji zadań związanych z zapewnieniem
bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę (art. 49 ust. 2 i 3
ustawy - Karta Nauczyciela). Zgodnie z nowym brzmieniem minister właściwy do
spraw oświaty i wychowania określi w drodze rozporządzenia tryb i kryteria
przyznawania nagród dla nauczycieli za ich osiągnięcia w zakresie pracy dydaktycznej,
wychowawczej i opiekuńczej, w tym osiągnięcia w zakresie realizacji zadań
związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych
przez szkołę. Planowane zmiany będą ponadto dotyczyć sposobu zgłaszania kandydatów
do nagrody kuratora oświaty i organu sprawującego nadzór pedagogiczny.
Jednocześnie, w celu wzmocnienia roli i wpływu rodziców na proces kształcenia i
wychowania dzieci, a także na wzmocnienie opiekuńczo-wychowawczej funkcji szkoły
i relacje pomiędzy nauczycielami i dziećmi planuje się wprowadzenie możliwości
zgłaszania kandydatów do nagród przez radę rodziców;
4) rozszerzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej na wszystkich nauczycieli
zatrudnionych w szkole (art. 75 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela).
Zgodnie z aktualną treścią przepisu art. 75 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela
odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają jedynie nauczyciele mianowani i
dyplomowani. Z uwagi na skalę negatywnych zjawisk zachodzących w szkołach oraz
konieczność poprawy bezpieczeństwa uczniów, niezbędne jest, aby za uchybienia
godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, określonym w art. 6 ustawy - Karta
Nauczyciela, odpowiadali wszyscy nauczyciele, a nie tylko nauczyciele mianowani i
dyplomowani. W świetle obowiązujących przepisów nauczyciele stażyści oraz
nauczyciele kontraktowi nie podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej, a więc nie
można orzec w stosunku do nich m.in. zakazu przyjmowania do pracy w zawodzie
nauczycielskim przez pewien okres ani też wydalić takiego nauczyciela z zawodu.
Nauczyciel stażysta lub kontraktowy, z którym zostanie rozwiązany stosunek pracy z
uwagi na popełnienie przewinienia, które uniemożliwia dalszą

19
pracę w szkole, może więc następnie podjąć pracę w innej szkole. Proponowana
zmiana ma na celu wyeliminowanie takich zjawisk.
Jednocześnie proponuje się doprecyzowanie niektórych przepisów Rozdziału 10
ustawy - Karta Nauczyciela.
W art. 76 ust. 5 ustawy dookreślono, iż do akt osobowych nauczyciela włącza
się prawomocny odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem. W obowiązującym dotychczas
przepisie mowa jest jedynie o odpisie orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
W art. 81 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela określono, po upływie jakiego
okresu ulega zatarciu kara dyscyplinarna określona w art. 76 ust. 1 pkt 3a ustawy, tj.
kara zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie
nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania. Obecnie z powyższego przepisu wynika
bowiem, iż kara określona w art. 76 ust. 1 pkt 3a ustawy - Karta Nauczyciela nigdy nie
podlega zatarciu. Jednocześnie określono sposób liczenia terminu, po upływie którego
kary dyscyplinarne podlegają zatarciu, w przypadku, gdy przed zatarciem kary
dyscyplinarnej nauczyciel będzie ponownie ukarany dyscyplinarnie (art. 81 ust. 2
ustawy -Karta Nauczyciela).
Proponuje się również zmianę przepisu art. 83 ust. 3 ustawy - Karta Nauczyciela
polegającą na tym, że wyrazy „postępowanie wyjaśniające” zastępuje się wyrazami
„postępowanie dyscyplinarne lub postępowanie karne”.
Projektowana regulacja zawiera również zmianę upoważnienia zawartego w art.
85 ustawy - Karta Nauczyciela, do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu
prowadzenia postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego. Zmiana ta
ma na celu dostosowanie brzmienia powyższego upoważnienia do wymogów
wynikających z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP poprzez dodanie wytycznych dotyczących
treści aktu wykonawczego.
23) do art. 3 (zmiana ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) -
realizuje Program „Zero tolerancji (…)”
Zmiany w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich są związane przede wszystkim z projektowanym utworzeniem w systemie
oświaty nowego rodzaju placówki - ośrodków wsparcia wychowawczego,
przeznaczonych dla uczniów gimnazjum, którzy sprawiają szczególne trudności
wychowawcze oraz wymagają pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także
wzmożonego nadzoru wychowawczego. Projektowany tryb umieszczania ucznia w
ośrodku wsparcia wychowawczego ma być dwojaki:
- w przypadku, gdy rodzice ucznia wyrażają na to zgodę, uczeń byłby
kierowany do ośrodka wsparcia wychowawczego przez dyrektora gimnazjum
na podstawie uchwały rady pedagogicznej i po uzyskaniu orzeczenia zespołu
orzekającego w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej,
- w przypadku braku zgody rodziców ucznia, o jego umieszczeniu w ośrodku
wsparcia wychowawczego orzekałby sąd rodzinny na wniosek dyrektora
gimnazjum.
Postępowanie przed sądem w sprawie umieszczenia ucznia w ośrodku wsparcia
wychowawczego byłoby prowadzone z zastosowaniem przepisów ustawy o


postępowaniu w sprawach nieletnich dotyczących orzekania

20
o zastosowaniu środka wychowawczego i wykonaniu tego środka. W postępowaniu
tym stroną byłby także dyrektor gimnazjum, który wystąpił z wnioskiem o
umieszczenie ucznia w ośrodku wsparcia wychowawczego. W celu zapewnienia
sprawnego i efektywnego przebiegu postępowania proponuje się wprowadzenie
przepisu obligującego sąd do podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie wymienionego
wniosku dyrektora gimnazjum nie później niż w ciągu 14 dni od wpłynięcia wniosku.
Zmiany w rozdziale 4 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich są
związane z wykonywaniem orzeczenia sądu o umieszczeniu nieletniego ucznia
gimnazjum w ośrodku wsparcia wychowawczego i dotyczą określenia przypadków w
jakich byłoby możliwe zastosowanie wobec wychowanka ośrodka wsparcia
wychowawczego środków przymusu bezpośredniego.
Zmiana przewidziana w pkt 8 art. 4 projektu polega na wykreśleniu z przepisów
ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich określających rodzaje placówek systemu
oświaty, w których małoletni może zostać umieszczony przez sąd, placówki o nazwie
„ośrodek szkolno-wychowawczy”. Przede wszystkim trzeba wskazać, że placówka o
takiej nazwie nie występuje aktualnie w systemie oświaty. Ponadto istniejące w tym
systemie specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze i specjalne ośrodki wychowawcze są
placówkami przeznaczonymi dla dzieci niepełnosprawnych (ośrodek szkolno-
wychowawczy również dla dzieci zagrożonych niedostosowaniem społecznym), w
których nie powinni być umieszczani nieletni wykazujący przejawy demoralizacji, lub
którzy dopuścili się czynu karalnego.
Dodanie nowego art. 40a w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich jest
związane z projektowanym wprowadzeniem w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie gminnym przepisu umożliwiającego wprowadzenie przez radę gminy
zakazu przebywania w miejscach publicznych w porze nocnej osób nieletnich bez
opieki osoby dorosłej (vide art. 5 niniejszego projektu). Na podstawie tego przepisu,
nieletni naruszający taki zakaz mógłby zostać zatrzymany przez Policję i do czasu
przekazania rodzicom lub opiekunom umieszczony w policyjnej izbie dziecka.
24) do art. 4 (zmiana ustawy o samorządzie gminnym) - realizuje Program „Zero
tolerancji (…)”
Celem zmiany projektowanej w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym jest stworzenie podstawy prawnej dla podejmowania przez rady gmin uchwał
wprowadzających na obszarze gminy lub jej części zakazu przebywania w miejscach
publicznych w porze nocnej osób małoletnich bez opieki osoby dorosłej.
Potrzeba wprowadzenia takiego rozwiązania wynika z faktu, że wśród
dzieci i młodzieży wzrasta liczba zjawisk patologicznych: zwiększa się liczba
zagrożonych uzależnieniami, uczestniczących w
grupach
psychomanipulacyjnych, popełniających czyny karalne, nasila się agresja i przemoc.
Obserwuje się także niewydolność wychowawczą rodziców, którą znacząco nasilają
czynniki zewnętrzne, związane z koniecznością funkcjonowania w warunkach
transformacji, konkurencyjnego rynku pracy i wysokiego bezrobocia.
W celu zahamowania wzrostu przestępczości małoletnich, eliminowania
zjawisk i tendencji związanych z przestępczością i demoralizacją małoletnich oraz w
celu wspomagania rodzin i szkoły w zapewnieniu

21
prawidłowych warunków wychowania i opieki dzieciom i młodzieży konieczne jest
niezwłoczne podjęcie radykalnych wielopłaszczyznowych działań.
Jednym z takich elementarnych działań profilaktycznych, mogących
niezwłocznie przynieść pożądane skutki, jest wprowadzenie ograniczeń w przebywaniu
dzieci i młodzieży w porze nocnej w miejscach publicznych bez opieki dorosłych. W
przeszłości, w niektórych województwach były już podejmowane próby wprowadzenia
takich rozwiązań, jednak nie zostały one wdrożone ze względu na brak wyraźnej
podstawy prawnej.
W art. 5 przedmiotowego projektu proponuje się wprowadzenie w ustawie z
dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z
późn. zm.) upoważnienia dla rad gmin do wprowadzenia, w drodze aktu prawa
miejscowego, przepisów ustanawiających zakaz przebywania w miejscach publicznych
w porze nocnej osób małoletnich bez opieki osoby pełnoletniej.
Proponuje się, aby kompetencję do decydowania o wprowadzeniu na
określonym obszarze wspomnianego zakazu przyznać radzie gminy ze względu na to,
iż sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli należą do zadań własnych
gminy, zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
(Dz. U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.), do zadań własnych gminy o charakterze
obowiązkowym należy m. in. opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania
problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy
społecznej i profilaktyki oraz rozwiązywania problemów alkoholowych i innych,
których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka, a także
tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną...
Ponadto, zgodnie z ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty,
zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej w
przedszkolach oraz szkołach, o których mowa w art. 5 ust. 5, jest zadaniem
oświatowym gmin.
25) do art. 5 (zmiana ustawy o strażach gminnych) - realizuje Program „Zero
tolerancji (…)”
Projektowana zmiana ma na celu przeciwdziałanie tzw. wagarom. Samowolne
opuszczanie zajęć szkolnych, oprócz tego że nierzadko stanowi wstęp do wypadania z
systemu edukacji, sprzyja również demoralizacji młodzieży, a w dalszej konsekwencji
może prowadzić do poważniejszych następstw, w tym konfliktów z prawem. Należy
zatem podjąć działania, które będą miały na celu wyeliminowanie tego typu praktyk, bo
uzyskanie pozytywnych osiągnięć w tym względzie odsunie jednocześnie lub
zminimalizuje ryzyko poważniejszych problemów z wagarującą młodzieżą w
przyszłości.
W ramach przeciwdziałania temu zjawisku projekt proponuje wprowadzenie
obowiązku reakcji odpowiednich służb w sytuacji zauważenia młodzieży przebywającej
w godzinach zajęć lekcyjnych w miejscach publicznych. W tym celu projekt uzupełnia
dotychczasowe zadania straży gminnych o obowiązek informowania dyrektorów szkół o
uczniach uchylających się od uczestnictwa w zajęciach lekcyjnych.
Projektodawcy wychodzą z założenia, że na gruncie dotychczasowych przepisów
o strażach gminnych mogą powstawać wątpliwości co do dopuszczalności
podejmowania przez strażników gminnych tego rodzaju

22