Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym

Art. 3. wiadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu budowli i urządzeń przeznaczonych do
prowadzenia ruchu kolejowego i typu pojazdu kolejowego wydane na podstawie art. 23 oraz
świadectwa bezpieczeństwa wydane na podstawie art. 19 ust. 3, ustawy zmienianej w art. 1, w
brzmieniu dotychczasowym, zachowują swoją ważność na okres, na jaki zostały wydane.

Art. 4. 1. Niezakończone ostateczną decyzją postępowania w sprawie wydania świadectw
dopuszczenia do eksploatacji typu budowli i urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu
kolejowego oraz dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego prowadzone na
podstawie dotychczasowych przepisów na wniosek zarządców i przewoźników kolejowych
oraz użytkowników bocznic kolejowych podlegają umorzeniu.
2. Postępowania sądowoadministracyjne od ostatecznych decyzji wydanych w sprawach, o
których mowa w ust. 1, podlegają umorzeniu.

Art. 5. 1. Niezakończone ostateczną decyzją postępowania w sprawie wydania
użytkownikom bocznic kolejowych, na ich wniosek, świadectw bezpieczeństwa, o których
mowa w art. 19 ust. 3 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, podlegają
umorzeniu.
2. Postępowania sądowoadministracyjne od ostatecznych decyzji wydanych w sprawach, o
których mowa w ust. 1, podlegają umorzeniu.


Art. 6. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 17 ust. 7 i art. 23 ust.
4 ustawy zmienianej w art. 1, zachowują moc do czasu wejścia w życie przepisów
wykonawczych wydanych na podstawie art. 17 ust. 7 i art. 23 ust. 4 ustawy zmienianej w art.
1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 6 miesięcy od dnia
wejścia w życie niniejszej ustawy.

Art. 7. Ustawa wchodzi w życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Niniejszą ustawą zmienia się ustawę z dnia 28 marca 2003 o transporcie kolejowym ,
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2007 r.
Nr 64, poz. 427, Nr 124, poz. 859, Nr 127, poz. 880 i Nr 128, poz. 883, z 2008 r. Nr
44, poz. 262, Nr 63, poz. 394, Nr 182, poz. 1121, Nr 195, poz. 1198 i Nr 216, poz.
1367 oraz z 2009 r. Nr 6, poz. 33,

UZASADNIENIE

Uwagi ogólne


Potrzeba opracowania projektu wyniknęła z konieczności uporządkowania stanu
prawnego dotyczącego niezwykle ważnego wycinka życia gospodarczego kraju - bocznic
kolejowych. W konsekwencji projekt ustawy zmieniającej ustawę z dnia 28 marca 2003 r.
o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 z późniejszymi zmianami)
generalnie obejmuje wyłącznie zmiany związane z użytkowaniem bocznic kolejowych,
sprowadzając te uregulowania do zapewnienia bezpieczeństwa działalności na tych
bocznicach. Jedynie zmiany dotyczące świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu budowli
i urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego oraz typu pojazdu kolejowego
dotyczą także innych podmiotów działających w sektorze kolejowym (zarządcy
infrastruktury, przewoźnicy kolejowi), gdyż kwestia ta nie dotyczy jedynie użytkowników
bocznic kolejowych.

Bocznic kolejowych i ich funkcjonowania w sposób dość szczegółowy (poza stykiem
działalności prowadzonej na bocznicy i infrastrukturze zarządcy w zakresie ruchu
kolejowego) i zdaniem projektodawców wyczerpujący dotyczą regulacje Prawa budowlanego
(ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z póź. zm.) oraz przepisów
wykonawczych do tego Prawa, rozporządzeń Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej:

1) z dnia 26 lutego 1996 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
skrzyżowania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 33,
poz. 144 z póź. zm.),
2) z dnia 10 września 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim winny odpowiadać
budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 151, poz. 987).. bocznic kolejowych,
które jako obiekty budowlane zdefiniowane w art. 3 pkt. 1 Ustawy Prawo budowlane
(Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z póź. zm.).


Przepisy te statuują bocznicę kolejową jako obiekt budowlany poddany wszelkim
regułom i rygorom dotyczącym tych obiektów – do uzyskania pozwolenia na użytkowanie
włącznie. Zatem bezpieczeństwo działalności bocznicy (i jego kontrola przez władze
administracyjne) jest zapewnione i nie ma żadnych racjonalnych powodów, by mnożyć
wobec tych obiektów rygory określone przepisami dotyczącymi transportu kolejowego,
zwłaszcza, że na bocznicy nie jest wykonywany ruch kolejowy w rozumieniu tych ostatnich
przepisów (ustawy z dnia 28 marca 2003 r. nowelizowanej projektowaną ustawą).

Bocznice kolejowe, jako obiekt leżący na styku ruchu kolejowego i działalności
przedsiębiorców różnych gałęzi, powinny jedynie w niewielkim stopniu podlegać reżimowi
przepisów ustawy o transporcie kolejowym.
Nie
można nie zauważyć, że zdefiniowanie bocznicy jako obiektu budowlanego
powoduje, iż szereg obowiązków nałożonych w obecnie obowiązującej ustawie o transporcie
kolejowym na podmioty użytkujące bocznice nie ma żadnego uzasadnienia powodując
jednakże poważne utrudnienie w funkcjonowaniu firm działających na rynku związanym z
transportem kolejowym, a przede wszystkim niekorzystnie wpływa na konkurencyjność tego
środka transportu.
Obecnie
obowiązujące przepisy ustawy o transporcie kolejowym przewidują, że do
bocznic stosuje się prawie wszystkie jej przepisy, z wyjątkiem (przewidzianym w art. 2)
rozdziałów 2b, 5a-8 i 10 - czyli przepisów dotyczących wypadków kolejowych,
udostępniania infrastruktury kolejowej, finansowania i licencjonowania transportu
kolejowego oraz ochrony porządku na obszarze kolejowym.
Obecnie
obowiązujące przepisy jednakże nie wyłączają bocznic kolejowych spod
przewidzianego dla przewoźnika kolejowego i zarządcy infrastruktury reżimu spraw
dotyczących infrastruktury kolejowej i wszelkiego rodzaju świadectw niezbędnych
w przypadku wykonywania przewozów kolejowych i zarządzania infrastrukturą kolejową,
takich jak świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu budowli i urządzeń przeznaczonych
do prowadzenia ruchu kolejowego a także świadectwo bezpieczeństwa bocznicy kolejowej –
w efekcie utożsamiając bocznice kolejowe z częścią infrastruktury kolejowej, czym bez
żadnych wątpliwości bocznice nie są.
Całe ukształtowanie ustawy świadczy o tym, że bocznice kolejowe włączone zostały
bezkrytycznie i bez żadnej potrzeby oraz racjonalnego uzasadnienia do infrastruktury
kolejowej, jako jej element, w obrazie tworzonym przez obecne przepisy, nie mniej istotny
od np. dróg kolejowych.
A
przecież, o czym już wzmiankowano, przepisy dotyczące obiektów budowlanych
zawierają całą gamę szczegółowych wymagań i norm dotyczących także bocznic
kolejowych.
Wydaje
się, że gdyby nie operowano tradycyjnym, od lat używanym określeniem
(którego, właśnie z uwagi na tę tradycję, projektodawcy nie chcą zmieniać) „bocznica
kolejowa”, lecz np. określeniem „bocznica”, czy „bocznica transportowa” – nie byłoby
takich, jak obecne rozwiązań.
Nadmienić trzeba także, że Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (UTK), jako
centralny organ administracji rządowej, którego zadania zostały szczegółowo zdefiniowane
w nowelizowanej ustawie (art. 13) często literalnie odczytując dyspozycję jej przepisów
w swojej działalności koncentrowanej, i słusznie, na transporcie kolejowym wykonywanym
po drogach kolejowych, od kilku lat nie jest w stanie wypełnić niektórych swoich powinności
wobec użytkowników bocznic kolejowych. Jedną z przyczyn niemożności wypełnienia tych
obowiązków jest brak sprecyzowania poszczególnych zapisów ustawy, pozwalających na
dowolność ich interpretacji. Przykładem takiego interpretowania zapisów ustawy przez
administrację publiczną jest sprawa konieczności posiadania m.in. przez użytkowników
bocznic kolejowych świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu budowli i urządzeń
przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego oraz pojazdu kolejowego. Zgodnie z
obecną interpretacją przepisu art. 23 ust. 1 nowelizowanej ustawy wymienione tam podmioty,
w tym użytkownicy bocznic kolejowych, muszą fizycznie posiadać świadectwa dopuszczenia
do eksploatacji świadectwa wystawione imiennie na firmę, której własnością jest, lub która
użytkuje dany typ budowli, urządzenia i pojazdu - a przecież tenże art. 23 ust. 1 wyraźnie
stanowi: „Zarządca, przewoźnik kolejowy i użytkownik bocznicy kolejowej oraz
przedsiębiorca wykonujący przewozy w obrębie bocznicy kolejowej mogą eksploatować
wyłącznie typy budowli i urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego i typy
pojazdów kolejowych, na które Prezes UTK wydał świadectwo dopuszczenia typu do
eksploatacji /…/”.
Określenie „świadectwo dopuszczenia typu”, żadną miarą nie oznacza, że świadectwo
(a nie świadectwo typu) musi uzyskiwać każda budowla, urządzenie czy pojazd, pomijając
już fakt, że większość typów budowli, urządzeń i pojazdów jest eksploatowana w Polsce od
kilkudziesięciu lat i skoro zostały one wcześniej dopuszczone do eksploatacji, nie powinno się
wprowadzać konieczności ponownego ich dopuszczania – to tak jakby chcieć, by
homologacji pojazdów samochodowych lub aparatów telefonicznych podlegał każdy
egzemplarz pojazdu lub aparatu objętego homologacją właśnie typu.

Kolejnym, bardzo istotnym, podobnym przykładem są świadectwa bezpieczeństwa dla
użytkowników bocznic. Szereg wniosków złożonych w Urzędzie Transportu Kolejowego
w 2004 r. dotychczas nie doczekało się rozpatrzenia, w związku z czym bocznice te, zgodnie
z ustawą, powinny zostać zamknięte. Z prowadzonego przez Urząd, a znajdującego się także
na jego stronach internetowych, rejestru wydanych świadectw wynika, iż wydanych jest
jedynie 277 ważnych świadectw bezpieczeństwa, a bocznic w Polsce jest kilka tysięcy.
Biorąc pod uwagę przepisy dotyczące obiektów budowlanych, także w tym przypadku
wydawanie świadectwa bezpieczeństwa na konkretnego użytkownika i konkretną bocznicę
nie ma żadnego uzasadnienia, gdyż poza tym, że powoduje bardzo wysokie koszty dla
przedsiębiorców, a także stanowi poważne utrudnienie w ciągłości funkcjonowania bocznic
w przypadku zmiany jej użytkownika (procedura wydania świadectwa trwa bardzo długo i na
ten czas, zgodnie z zapisami ustawy bocznica praktycznie powinna być zamknięta) niczego
nie daje ani też nie zwiększa bezpieczeństwa, bo to jest już zapewnione.
Nadmienić także trzeba, że w prawie wspólnotowym nie ma wymogu posiadania
świadectwa bezpieczeństwa przez użytkowników bocznic kolejowych zwłaszcza, że bocznica
kolejowa nie jest budowlą przeznaczoną do prowadzenia ruchu kolejowego. Wymóg
posiadania przez użytkowników bocznic świadectw bezpieczeństwa (traktowany podobnie,
jak w stosunku do przewoźników i zarządców infrastruktury) nabiera więc charakteru licencji,
a licencjonowaniu, zgodnie zarówno z prawem wspólnotowym jak i przepisami rozdziału 8
ustawy o transporcie kolejowym, w obecnym kształcie, nie podlega użytkowanie bocznic
kolejowych.
Przypomnieć należy, że zgodnie z definicjami zawartymi w zmienianej ustawie (art. 4)
przewoźnik kolejowy to przedsiębiorca, który na podstawie licencji wykonuje przewozy
kolejowe lub świadczy usługę trakcyjną, a zarządca to podmiot wykonujący działalność
polegającą na zarządzaniu infrastrukturą kolejową, której częścią nie jest bocznica kolejowa
i na której nie odbywa się ruch kolejowy, gdyż m.in. nie wchodzi ona w skład sieci kolejowej,
którą tworzy układ połączonych ze sobą linii kolejowych będących własnością zarządcy
infrastruktury lub zarządzanych przez zarządcę infrastruktury.

Celem projektowanej regulacji jest ograniczenie uciążliwych i niczym
nieuzasadnionych przepisów związanych z funkcjonowaniem bocznic kolejowych i to tylko
w sferze, w której nie ma to wpływu na zmniejszenie bezpieczeństwa w zakresie transportu
kolejowego.

Uwagi szczegółowe



Projektowana zmiana art. 2 pkt 2 ustawy zmienianej (art.1 pkt 1 ustawy
zmieniającej) – wyłączenie stosowania wobec bocznic kolejowych i ich użytkowników tych
przepisów ustawy, które nie mają wpływu na bezpieczeństwo transportu kolejowego, gdyż, co
raz jeszcze należy podkreślić, bocznica nie jest elementem infrastruktury kolejowej, lecz
obiektem budowlanym i nie odbywa się na niej ruch kolejowy.


Projektowana zmiana w art. 4 ustawy zmienianej (art.1 pkt 2 ustawy
zmieniającej) – zmiana definicji bocznicy, w kierunku oddania jej rzeczywistego charakteru,
jako obiektu budowlanego przede wszystkim, dotychczasowe brzmienie definicji bocznicy
wprowadza zamieszanie i prowadzi do niczym nie uzasadnionych żądań i chęci
egzekwowania nieuzasadnionych i nienależnych obowiązków, niekiedy większych niż dla
zarządcy infrastruktury i przewoźnika kolejowego, dla podmiotów, którym przypisuje się rolę
użytkownika bocznicy, obowiązków których większość nie powinna dotyczyć tego podmiotu
prawnego.


Projektowana zmiana art. 13 i 14 ustawy zmienianej (art.1 pkt 3 i 4 ustawy
zmieniającej) zawarto w niej:

– wyłączenie użytkowników bocznic kolejowych z obowiązków dotyczących zasad
prowadzenia ruchu kolejowego i wszelkich konsekwencji z tego wynikających, gdyż na
bocznicy ruch kolejowy się nie odbywa. Użytkownika bocznicy dotyczą jedynie obowiązki
dotyczące warunków technicznych eksploatacji pojazdów kolejowych, warunki, które muszą
spełnić osoby prowadzące pojazdy kolejowe a także zasady sygnalizacji,
– rezygnację z obowiązku uzyskania świadectw dopuszczenia do eksploatacji, których
obowiązek posiadania nie może dotyczyć budowli, urządzeń i pojazdów eksploatowanych
w Polsce od kilkudziesięciu lat, które zostały na mocy wcześniej obowiązujących przepisów
dopuszczone do eksploatacji, gdyż prawo nie powinno działać wstecz. Wprowadzona
w projekcie nowelizacji data 14 listopada 1997r. jest datą wejścia w życie ustawy z dnia 27
czerwca 1997r. o transporcie kolejowym, w której to ustawie po raz pierwszy wprowadzono
pojęcie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu,
- wyłączenie użytkowników bocznic kolejowych z obowiązku opracowywania przepisów
wewnętrznych, o których mowa w art. 19. Wprowadzona zmiana jest konsekwencją zmiany
art. 18 ust. 1 pkt 3 oraz propozycji uchylenia art. 19 ust. 3. Użytkownika bocznicy nie mogą
dotyczyć przepisy wewnętrzne określające zasady i wymagania dotyczące bezpiecznego
prowadzenia ruchu kolejowego i utrzymania infrastruktury kolejowej, gdyż na bocznicy nie
prowadzi się ruchu kolejowego i nie jest ona infrastrukturą kolejową. Użytkowników bocznic
dotyczą jedynie przepisy określające warunki techniczne oraz zasady i wymagania związane z
utrzymaniem i eksploatacją pojazdów kolejowych. Użytkownik bocznicy powinien także
posiadać regulamin pracy bocznicy kolejowej, zatwierdzany przez Prezesa UTK, zawierający
co najmniej zasady współpracy z zarządcą infrastruktury, z którą bocznica jest połączona w
zakresie dotyczącym styku działalności obydwu podmiotów i część ta będzie podlegała
uzgodnieniu z zarządcą.


Projektowana zmiana art. 16 ustawy zmienianej (art.1 pkt 5 ustawy zmieniającej)
- wprowadzona zmiana ma na celu uregulowanie wysokości opłaty za wydanie odpisu
świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu budowli i urządzeń przeznaczonych do
prowadzenia ruchu kolejowego oraz typu pojazdu kolejowego, która nie może być wyższa niż
opłata za dokonanie czynności urzędowej polegającej na wydaniu duplikatu zezwolenia
(pozwolenia, koncesji) określona w załączniku do ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie
skarbowej (Dz. U. z 2006r. Nr 225, poz. 1635 z późniejszymi zmianami).


Projektowana zmiana art. 17 ustawy zmienianej (art.1 pkt 6 ustawy zmieniającej)
- zmiany odnoszą się do wyłączenia użytkowników bocznic z obowiązku spełniania
warunków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczne prowadzenie ruchu
kolejowego, gdyż na bocznicach ruchu kolejowego się nie prowadzi.


Projektowana zmiana art. 18 ustawy zmienianej (art.1 pkt 7 ustawy zmieniającej)
- zmiany przewidują wyłączenie użytkowników bocznic kolejowych z grona podmiotów
zobowiązanych do uzyskania świadectw bezpieczeństwa. Zgodnie z art. 13 ust. 2 pkt. 1
ustawy wydawanie świadectw bezpieczeństwa jest zadaniem Prezesa UTK z zakresu nadzoru
technicznego nad eksploatacją linii kolejowych i bezpieczeństwa ruchu kolejowego, a
bocznica linią kolejową nie jest i ruch kolejowy się na niej nie odbywa.


Projektowana zmiana art. 19 ustawy zmienianej (art.1 pkt 8 ustawy zmieniającej)
jest konsekwencją zmiany art. 23 dotyczącego świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu