Rządowy projekt ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych

przedsiębiorców a zakresem niezbędnej ochrony konsumenta. Należy podkreślić, iż to do
przedsiębiorcy ostatecznie należy decyzja o przekazaniu do biura informacji o jego
wierzytelności. Jeżeli uzna on, iż kwota zadłużenia jest zbyt mała, aby jej odzyskanie
mogło zrekompensować poniesione nakłady i starania – nie przekaże informacji.
Jednocześnie uznaje się za zasadne zastosowanie mechanizmu indeksacji wobec
niezmienionych minimalnych kwot zobowiązań. Przy obecnym poziomie inflacji nie jest
konieczna coroczna indeksacja tych wartości progowych. Przewiduje się jednak, że
opracowany na podstawie niniejszych założeń projekt nowelizacji ustawy będzie zawierał
przepis o waloryzacji minimalnych kwot zobowiązań, w przypadku gdy skumulowana
inflacja z lat poprzednich osiągnie określony poziom.
Ułatwienie przekazywania do biura informacji gospodarczej informacji o wywiązywaniu
się ze zobowiązań.
Należy usprawnić przekazywanie informacji o spłacaniu długów. Zmiana mogłaby polegać
na umożliwieniu dostarczycielom pozytywnych informacji (konsumentom
i przedsiębiorcom) samodzielnego przekazywania ich do biura. Przekazywanie informacji
odbywałoby się bez udziału (pośrednictwa) przedsiębiorcy, wobec którego zostało
uregulowane zobowiązanie. Jednak przekazywanie informacji o spłacie zadłużenia przez
samych konsumentów lub przedsiębiorców może rodzić wiele problemów. Przede
wszystkim dane takie nie byłyby weryfikowane przez wierzyciela, który do tej pory był
dysponentem informacji przekazywanej do biura. Umieszczenie takiego przepisu rodziłoby
obawę, iż w bazach danych znajdą się dane nieprawdziwe. Operowanie biur danymi
nierzetelnymi w żaden sposób nie wpłynęłoby korzystnie na poprawę bezpieczeństwa
obrotu. Należałoby zatem umożliwić sprawdzanie wiarygodności informacji przekazywanej
bezpośrednio przez dłużnika, np. wprowadzając wymóg dołączenia odpowiednich
dokumentów. Ich weryfikacja byłaby z kolei dodatkowym obciążeniem administracyjnym
biur.
Przeprowadzone analizy wykazują, że racjonalnym rozwiązaniem jest zapewnienie, aby
pozytywne informacje zgłaszane były wyłącznie za pośrednictwem przedsiębiorcy-
wierzyciela, który informacje pochodzące od dłużnika zweryfikuje przed przekazaniem ich
do biura. Poza tym pośredniczenie przedsiębiorcy-wierzyciela umożliwi szybkie przesłanie
takiej informacji w drodze teletransmisji, co w większości przypadków nie byłoby możliwe
ze strony konsumentów. Dlatego proponuje się nałożenie na przedsiębiorcę-wierzyciela
37
obowiązku przekazania do biura informacji pozytywnej na wniosek zainteresowanego lub
z własnej inicjatywy.
Zniesienie wymogu podania numeru NIP dla przedsiębiorcy zagranicznego.
ądanie podania numeru NIP ogranicza możliwość zawarcia umowy z biurem przez
przedsiębiorców z państw Unii Europejskiej, innych niż polscy. Powoduje to, że nie może
być w pełni stosowana traktatowa zasada swobody przedsiębiorczości zgodnie z artykułem
43 TWE. Jest to ewidentna wada ustawy wymagająca pilnego usunięcia przez dopuszczenie
możliwości podawania przez przedsiębiorcę zagranicznego innego, identyfikującego go
numeru.
Zapewnienie faktycznego dostępu do baz danych PESEL.
Biura informacji gospodarczej mają możliwość pozyskiwania danych tylko ze zbiorów
PESEL. W rzeczywistości dostęp do zbiorów PESEL jest utrudniony przez fakt, że ustawa
nie określa warunków, na jakich biura mogą otrzymywać informacje. Kwestia ta wymaga
staranniejszego uregulowania. Proponuje się wzmocnienie uprawnienia biur w ustawie
o ewidencji ludności i dowodach osobistych.
Obecnie publiczne bazy danych są dla biur dostępne na zasadach ogólnych. Wydaje się, że
ułatwiony dostęp do rejestrów publicznych będzie możliwy w niedalekiej przyszłości,
kiedy powstanie Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej, tworzona przez
ministra właściwego do spraw informatyzacji. Zapewni ona możliwości techniczne
pozyskiwania danych, ale kwestia prawnego uregulowania zakresu udostępnianych danych
i warunków ich otrzymywania będzie z pewnością wymagała konsultacji i uzgodnień
z zarządzającymi tymi bazami.
Niezależnie od powyższego wydaje się, że biura zainteresowane otrzymywaniem
informacji z rejestrów państwowych będą musiały dostosować się technologicznie do tego
typu operacji. Zgodnie z ustawą o informatyzacji działalności podmiotów realizujących
zadania publiczne, podmioty te, prowadzące rejestry publiczne, zobowiązane są do
publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji nt. struktur dokumentów
elektronicznych, formatów danych i
protokołów komunikacyjnych stosowanych
w oprogramowaniu służącym do komunikacji z danym rejestrem. Koszty dostosowania
technicznego umożliwiającego dostęp do rejestrów oraz koszty (cenę) samej informacji
powinny ponosić biura informacji gospodarczej.
Dobrym źródłem informacji dla biur informacji gospodarczej będzie Centralna Informacja
o Działalności Gospodarczej, której dane mają być jawne i udostępniane na żądanie. Dane
38
te CIDG pozyskiwać będzie za pośrednictwem Elektronicznej Platformy Usług
Administracji Publicznej, m.in. z zasobów baz danych administracji odpowiedzialnej za
prowadzenie ewidencji działalności gospodarczej oraz wydawanie koncesji, zezwoleń itp.
Udostępnianie tych danych przez CIDG odbywać się będzie z zachowaniem wymaganego
poziomu ochrony danych osobowych i tajemnicy skarbowej, zgodnie z obowiązującymi
w tym zakresie przepisami prawa.
Cel 2. Poprawa warunków funkcjonowania biur i ochrona wierzycieli
Liberalizacja obowiązku informacyjnego związanego z przesyłaniem zawiadomienia
przesyłką poleconą.
Formę przesyłki listowej można uznać za wystarczającą do powiadomienia dłużnika
o ewentualnym przekazaniu jego danych do biura. Z informacji jednego z biur wynika, że
roczne koszty informowania ponad 29 tys. klientów przesyłką poleconą kształtują się na
poziomie 108 tys. zł, zaś nieodebrana korespondencja stanowi 24 %, z czym wiąże się
dodatkowy koszt zwrotu nieodebranych przesyłek poleconych, szacowany na 25 tys. zł
rocznie. Ponadto doświadczenia tego biura prowadzą do wniosku, że przesyłka listowa jest
częściej odbierana przez dłużników niż przesyłka polecona. Ten fakt oraz niższe koszty
korespondencji przemawiają za odejściem od bezwzględnego obowiązku stosowania
przesyłki poleconej.
Natomiast należy utrzymać obowiązek powiadamiania dłużnika w momencie zaistnienia
opóźnienia w spłacie zobowiązania. Klauzula „ostrzegawcza”, np. w umowie czy na
blankiecie wezwania do zapłaty, jest niewystarczająca. Dłużnik musi mieć świadomość
momentu wystąpienia zadłużenia – otrzymane wówczas ostrzeżenie powinno skłonić go do
uregulowania zobowiązania. Poza tym wysłanie informacji o zaistniałym opóźnieniu
w zapłacie należności może być elementem kontroli. Zdarzyć się bowiem może, że spłata
de facto nastąpiła albo w ogóle zadłużenia nie było (np. w przypadkach posłużenia się
skradzionym dokumentem tożsamości).
Liberalizacja obowiązku informacyjnego będzie polegać na dopuszczeniu przesyłki
listowej (obok obowiązującej obecnie przesyłki poleconej) jako formy ostrzeżenia dłużnika
o zamiarze przekazania jego danych do biura. Jednak ze względu na możliwe potrzeby
dowodowe, proponuje się pozostawienie przedsiębiorcy wyboru formy powiadomienia;
obligatoryjnie – przesyłka listowa albo przesyłka polecona.
Natomiast fakultatywnie przedsiębiorca będzie mógł dodatkowo ostrzegać kontrahenta
o możliwości przekazania jego danych do biura, za pośrednictwem:
39
− podpisywanej z konsumentem lub przedsiębiorcą umowy zawierającej klauzulę
informującą o możliwości przekazania informacji do biura w przypadku
opóźnienia w spłacie zobowiązania przekraczającego 45 dni,
− blankietów wezwań do zapłaty zawierających taką informację (w obrocie
masowym, np. w przypadku przewoźników w komunikacji publicznej, czy
dostawców energii, gazu).
W sytuacji gdyby termin świadczenia nie był oznaczony, wierzyciel musiałby wysłać do
dłużnika ostrzeżenie przesyłką listową albo poleconą (do wyboru) lub doręczyć je osobiście
za potwierdzeniem odbioru.
Rozszerzenie zakresu informacji przekazywanych do biura informacji gospodarczej
o numer PESEL wspólników i prokurentów spółek prawa handlowego.
Przekazywanie informacji o numerze PESEL pełnomocników nie jest uzasadnione.
Pełnomocnictwo może dotyczyć bowiem umocowania do dokonania poszczególnej
czynności (pełnomocnictwo szczególne) lub umocowania do pewnego rodzaju czynności
(pełnomocnictwo rodzajowe). Wskazane rodzaje pełnomocnictw nie mają z reguły na celu
– w
przeciwieństwie do prokury – umocowania osób celem nałożenia na nich
odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorców. Rozszerzenie zatem zakresu
informacji przekazywanych do biura o numer PESEL pełnomocników nie poprawi
efektywności systemu wyszukiwania osób odpowiedzialnych za zobowiązania
przedsiębiorców.
Obowiązki informacyjne nie zwiększą się, ponieważ zakładana jest rezygnacja z podawania
numeru REGON.
Dopuszczenie możliwości przechowywania przez biura danych archiwalnych w celu ich
przetwarzania – zmiana zasad aktualizacji/usuwania informacji gospodarczych.
Obowiązujące przepisy ustawy pozwalają na przechowywanie zgromadzonych przez biuro
informacji gospodarczych nawet przez 10 lat, jednak nie przewidują możliwości ich
udostępniania przedsiębiorcom w tak długim okresie. Jedynie konsument, na mocy ustawy
o ochronie danych osobowych, może wystąpić do biura z wnioskiem o udostępnienie
informacji archiwalnych. Należałoby przyznać podobne prawo również przedsiębiorcom,
dla których historia zachowań płatniczych kontrahenta miałaby znaczenie przy zawieraniu
umowy. Informacje te muszą jednak być przetworzone, gdyż biuro nie może udostępniać
nieaktualnych danych.
40
Właściwe jest zatem dopuszczenie możliwości przechowywania przez biura danych
archiwalnych w celu ich przetwarzania dla zainteresowanych konsumentów
i przedsiębiorców. Aby historia zadłużenia była kompletna, należy odpowiednio określić
zasady usuwania informacji gospodarczych oraz maksymalny okres ich przechowywania.
Zmianom powinny podlegać zatem przepisy regulujące obowiązki przedsiębiorców i biur
w zakresie aktualizacji, w tym usuwania informacji.
Biuro nie może udostępniać przedsiębiorcom danych nieaktualnych. Informacje archiwalne
na temat dłużnika mają służyć biuru jedynie do przetwarzania w celach analitycznych
i statystycznych (scoringowych). Ma to umożliwić przygotowywanie przez biuro analiz
zachowań płatniczych dla klientów biura, analogicznie jak to ma miejsce na rynku
bankowym, ale w okresie 10 lat (art. 105a ust 5 ustawy – Prawo bankowe – 12 lat dla celów
statystycznych). W żadnym razie nie będą udostępniane informacje archiwalne w swoim
pierwotnym kształcie, czy też informacje nieaktualne.
Do prawidłowej realizacji obowiązku aktualizowania danych przez przedsiębiorców nie
jest konieczna zmiana maksymalnie 14-dniowego terminu przewidzianego w ustawie.
Rozszerzenie przedmiotu działalności biur przez umożliwienie przetwarzania informacji.
Ułatwienie przekazywania biurom informacji pozytywnych oraz dopuszczenie możliwości
przechowywania przez biura danych archiwalnych powinno zapewnić, że zgromadzone
informacje będą kompletne. Będą one jednak mało użyteczne, jeżeli pozostaną
nieprzetworzone. Dlatego należałoby rozważyć poszerzenie zakresu przedmiotowego
działalności biur o działalność polegającą na przetwarzaniu informacji gospodarczych.
Procedury przetwarzania zgromadzonych danych powinny zostać precyzyjnie określone –
które dane i przez jaki okres obecne w bazach biura mogą służyć celom statystycznym
i analitycznym. Wydaje się, że przewidziany w ustawie 10-letni okres przechowywania
informacji jest wystarczający do osiągnięcia prawidłowych efektów ich przetwarzania.
Biura wzmocniłyby swoją pozycję konkurencyjną, przeprowadzając analizy scoringowe
oraz ratingowe, wspomagające decyzje biznesowe odbiorców informacji gospodarczej.
Pierwotne cele ustawy rzeczywiście nie przewidywały możliwości przetwarzania
informacji gospodarczych przez biura. Upłynęły jednak cztery lata od jej wprowadzenia,
biura zyskały doświadczenie, ugruntowały swą pozycję gromadzących informacje
gospodarcze i obecnie są podstawy, aby stworzyć im warunki do rozwijania działalności
i poszerzenia zakresu oferowanych usług o sporządzanie analiz zadłużenia. Podkreślenia
wymaga, że planuje się rozszerzenie przedmiotu działalności biur przez umożliwienie
41