Rządowy projekt ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych

aktualizowania danych. Taki obowiązek nakłada na przedsiębiorców art. 20 i 21 ustawy, co
więcej niewykonanie tego obowiązku w ustawowym terminie 14 dni obłożone jest sankcją
w wysokości do 30 tys. zł. Pomimo stworzenia przez ustawę odpowiednich instrumentów
zabezpieczających wykonywanie tego obowiązku, dane w bazach biur nie są uznawane za
wiarygodne i aktualne. Dlatego też w tym przypadku konieczne jest zastosowanie środków
pozalegislacyjnych, np. w formie kampanii informujących przedsiębiorców o korzyściach
płynących z możliwości dostępu do wiarygodnych danych o zobowiązaniach.

3.3. Interwencja o charakterze legislacyjnym
Cel 1. Stymulowanie rozwoju rynku informacji gospodarczych
Rozszerzenie definicji konsumenta i przedsiębiorcy.
Rozszerzanie ustawowych definicji może być dopuszczone tylko w wyjątkowych,
uzasadnionych przypadkach, dla osiągnięcia ważnego celu regulacji. Mając na względzie
taki cel jak potrzeba rozwijania rynku informacji gospodarczych, należy jednak ograniczyć
się do zmian nienaruszających spójność ustawy.
Przy takim podejściu należałoby usunąć istotną lukę, którą jest brak możliwości
przekazywania do biura przez uznaną za przedsiębiorcę spółdzielnię mieszkaniową
informacji o należnościach powstałych w związku z zaspokajaniem potrzeb
mieszkaniowych osób innych niż członkowie spółdzielni. Właściciele i najemcy lokali
niebędący członkami spółdzielni powinni zostać objęci definicją konsumenta.
Sytuacja gmin, świadczących usługi na rzecz mieszkańców za pomocą zakładów
budżetowych, które nie mają statusu przedsiębiorcy, jest szczególna. Mając na względzie
skalę zaległości wobec gmin, należy zapewnić możliwość przekazania informacji
o dłużnikach niepłacących gminie m.in. komunalnych czynszów, opłat za wywóz śmieci,
czy przewóz środkami miejskiej komunikacji, do biur informacji gospodarczej. W tym celu
należy rozszerzyć definicję przedsiębiorcy o zakłady budżetowe gminy.
Realizując to zadanie, trzeba mieć na uwadze, że w przekazanym do konsultacji
międzyresortowych projekcie ustawy o finansach publicznych przewidziano likwidację
zakładów budżetowych gmin. ledząc stan prawny w tym zakresie należy odpowiednio
dostosować projekt nowelizacji ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych.
Rozszerzenie katalogu przedsiębiorców uprawnionych do przekazywania informacji
gospodarczych o konsumentach.
32
Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych jest instrumentem mobilizowania do
zapłaty zaległych zobowiązań wobec przedsiębiorców, zarówno w relacji przedsiębiorca
– przedsiębiorca, jak i przedsiębiorca – konsument. W obecnym stanie prawnym nie
wszyscy przedsiębiorcy są uprawnieni do przekazywania informacji gospodarczych
o konsumentach. Sytuacja ta spotyka się z krytyką. Uznając potrzebę zmian, możliwe jest
przyjęcie jednej z trzech opcji rozwiązań:
− pozostawienie stanu obecnego, rezygnacja z rozszerzenia katalogu o podmioty
niebędące przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej,
− dopuszczenie możliwości przekazywania informacji gospodarczych
o konsumentach przez gminne zakłady budżetowe,
− stworzenie katalogu otwartego, czyli niewskazywanie podmiotowo
przedsiębiorców uprawnionych do przekazywania informacji gospodarczych
o konsumentach.
Proponuje się wybór opcji trzeciej. W ten sposób dokonana zostanie głęboka zmiana
charakteru katalogu – z zamkniętego na otwarty. Rozwiązanie to jest rozwiązaniem
praktycznym, biorąc pod uwagę ciągły rozwój możliwych rodzajów działalności
gospodarczej, powstawanie nowych usług i produktów, na co wpływa między innymi
postęp nowoczesnych technologii.
Właściwe wydaje się skonstruowanie katalogu otwartego negatywnego, czyli
niewskazywanie podmiotowo przedsiębiorców uprawnionych do przekazywania informacji
gospodarczych, ze stworzeniem jednocześnie katalogu podmiotów, które nie byłyby
uprawnione do przekazywania informacji gospodarczych do biur.
Mając zatem na względzie, że:
− uzasadnione okazało się odstąpienie od zamiaru uprawnienia wierzycieli
wtórnych do przekazywania biurom informacji o zobowiązaniach dłużników,
− cele ustawy i jej zakres podmiotowy wyraźnie wskazują, że dochodzone przez
wierzycieli należności mogą mieć wyłącznie charakter należności
prywatnoprawnych,
w katalogu podmiotów, którym nie przyznaje się prawa dostępu do biur informacji
gospodarczej, znajdą się wierzyciele wtórni oraz podmioty dochodzące należności
o charakterze publicznoprawnym.
33
Przyznanie wierzycielom wtórnym możliwości przekazywania informacji gospodarczych
do biur może rodzić poważne problemy dotyczące aktualizacji informacji gospodarczych
wpisanych do biur, zarówno z punktu widzenia wierzyciela pierwotnego, jak też
wierzyciela wtórnego. Nowelizacja ustawy powinna być przede wszystkim środkiem
służącym rozwiązaniu problemów niskiego poziomu przekazywania do biur informacji
gospodarczych przez wierzycieli pierwotnych. Dopiero w następnej kolejności należałoby
rozważać dopuszczenie wierzycieli wtórnych do grona przedsiębiorców przekazujących
informacje gospodarcze do biur. Rozwiązanie to nasuwa poważne wątpliwości,
w szczególności ze względu na występujące na rynku problemy z przedsiębiorcami
prowadzącymi działalność windykacyjną, na które wskazuje Prezes Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów.
Problematyka naruszania praw konsumentów przez firmy windykacyjne znajduje
odzwierciedlenie w prowadzonych przez Prezesa UOKiK postępowaniach w sprawach
praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które kończą się często decyzjami
stwierdzającymi stosowanie takich praktyk i nakazującymi zaniechanie ich stosowania.
Lista poważnych zarzutów, wymienianych przez Prezesa UOKiK uzasadnia naruszenie
przez niektórych przedsiębiorców prowadzących działalność windykacyjną obowiązku
prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania
dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.
Wątpliwości wzbudza również umieszczenie w jednej grupie przedsiębiorców prowadzących
działalność windykacyjną, factoringową, forfaitingową czy sekurytyzacyjną. Wymienione
działalności gospodarcze nie są w pełni uregulowane prawnie (np. proces sekurytyzacji czy
windykacji) – dlatego też trudno byłoby legislacyjnie wskazać takie grono podmiotów, które
posiadałoby możliwość przekazywania informacji gospodarczej do biura, jako wierzyciel
wtórny.
Ponadto należy zauważyć, iż celem ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych
powinna być przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa, zwiększenie pewności
i usprawnienie obrotu gospodarczego. Intencją ustawodawcy nie jest natomiast stworzenie
instrumentu prawnego ułatwiającego wierzycielom wtórnym realizację ich działalności na
rynku obrotu wierzytelnościami (tj. skupywanie wierzytelności lub puli wierzytelności).
Celem nowelizacji jest eliminacja barier i utrudnień w dostępie do biur informacji
gospodarczej dla wierzycieli pierwotnych.
34
W związku z powyższym, a także z uwagi na fakt, iż przedsiębiorcy prowadzący
wymienione wyżej działalności gospodarcze na rynku nie podlegają szczegółowym
regulacjom prawnym, niezasadne jest dopuszczenie wierzycieli wtórnych do
przekazywania informacji gospodarczych do biur.
Dopuszczenie do przekazywania informacji gospodarczych o zadłużeniu konsumenta
wynikającym z innych tytułów prawnych niż umowa o kredyt konsumencki lub umowa
o przewóz osoby w regularnej komunikacji publicznej.
Wybór katalogu otwartego negatywnego przesądza w znacznym stopniu o jednoczesnym
otwarciu katalogu tytułów prawnych, upoważniających do przekazania informacji
gospodarczej do biura. W stosunkach między przedsiębiorcami tytułem prawnym jest
umowa, której obaj są stronami, związana z wykonywaniem przez nich działalności
gospodarczej. W relacjach przedsiębiorca – konsument najczęstszym tytułem prawnym
będzie umowa cywilnoprawna.
Umożliwienie współpracy biur informacji gospodarczej z instytucjami utworzonymi na
podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe.
Uzyskanie przez biura dostępu do bogatych zasobów informacyjnych instytucji
utworzonych na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe ma istotne znaczenie
dla rozwoju rynku informacji gospodarczych. Biorąc pod uwagę aktualny stan prawny,
należałoby w ustawie Prawo bankowe wprowadzić przepis stanowiący wyraźnie
o możliwości udostępnienia przez instytucje utworzone na podstawie art. 105 ust. 4 tej
ustawy danych bankowych do biura wyłącznie na podstawie upoważnienia konsumenta
oraz w zakresie określonym w tym upoważnieniu. Zasady wzajemnej współpracy
polegającej na wymianie informacji określone byłyby w umowie zawartej między biurem
a wskazaną instytucją. Umowa powinna przewidywać wzorcowe upoważnienie
konsumenta, którym następnie posługiwać się będą przedsiębiorcy, podpisujący umowę
z biurem.
Doprecyzowanie pojęcia minimalnej kwoty zobowiązania.
Obecnie obowiązujące wartości minimalnych kwot zobowiązań wynoszą 200 zł i 500 zł,
odpowiednio w przypadku konsumenta i przedsiębiorcy. Z przeprowadzonych analiz
wynika, że nie ma uzasadnienia do zmiany kwot minimalnych, określonych w ustawie.
Dane uzyskane od biur informacji gospodarczych wskazują jednoznacznie, że
dominującym przedziałem zadłużeń zgłaszanych przez przedsiębiorców do biur jest
35
przedział od 1 000 zł do 5 000 zł. Prawidłowość ta dotyczy zarówno przedsiębiorców, jak
i konsumentów.
Przykładowo w jednym z biur przeważający udział w zgromadzonych informacjach mają
wierzytelności o średniej wysokości, zawierające się w przedziale od 501 zł do 5 000 zł –
ok. 82 % i 86 % zobowiązań, odpowiednio przedsiębiorców i konsumentów. W przedziale
do 500 zł wielkość zgłoszonego zadłużenia konsumentów w procentach wynosi 12,85 %,
a przedsiębiorców 4,28 %.
W drugim z badanych biur zobowiązania konsumentów w przedziale od 1 000 zł do 5 000
zł stanowią 54 % wpisów, a przedsiębiorców – 48 %. Znaczące różnice dostrzec można
w wyższych kwotach zadłużeń, gdzie dominacja firm – dłużników jest kilka bądź
kilkunastokrotnie większa niż konsumentów. Konsumenci częściej zgłaszani są w niższych
przedziałach zobowiązań w tym biurze: 19 % – do 500 zł, 18 % od 500 zł do 1 000 zł.
Zadłużenia przedsiębiorców pojawiają się w wyższych przedziałach kwotowych: 15 %
przedsiębiorców figuruje w kwotach od 5 000 zł do 10 000 zł, a 13 % – od 500 zł do 1 000
zł. Według trzeciego z badanych biur 80 % zgłoszeń dotyczy przedziału zadłużenia 1 – 10
tys. zł.
Nie ma zatem powodu, aby dokonywać zmian wartości minimalnych kwot zobowiązań.
Doprecyzowania wymaga jedynie samo to pojęcie. Należałoby przyjąć, że kryterium
minimalnej kwoty zobowiązania oznacza, iż przedsiębiorca, wobec którego zobowiązanie
konsumenta przekracza 200 zł, a przedsiębiorcy 500 zł, może – bez względu na wysokość
już wymagalnego zadłużenia – przekazać informację gospodarczą do biura. Będą zatem
poprawione budzące wątpliwości interpretacyjne przepisy art. 7 ust. 2 pkt 2 oraz art. 8
ust. 1 pkt 2, poprzez wyraźne wskazanie, że o możliwości przekazania informacji do biura
decyduje ogólna kwota zobowiązania, a nie wysokość kwoty wymagalnej. Oczywiście
muszą być spełnione także pozostałe ustawowe warunki, tzn. odpowiedni tytuł prawny,
z którego powstało zobowiązanie, upływ okresu karencji oraz uprzednie ostrzeżenie
o zamiarze wpisania do rejestru biura.
W konsultacjach społecznych projektu założeń prezentowane były niemożliwe do
pogodzenia skrajne poglądy. Postulowano zarówno podniesienie kwot minimalnych, jak
i ich obniżenie, a nawet całkowitą rezygnację z tego kryterium. Pojawiły się opinie
popierające pozostawienie obu kwot minimalnych bez zmian, ale też wnioski o ich
zrównanie. Wobec tak rozbieżnych stanowisk rozwiązanie polegające na utrzymaniu
obecnie obowiązujących progów jest rozsądnym kompromisem między oczekiwaniami
36