Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

n —
zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym [%],
Wcw — zawartość wilgoci całkowitej węgla, to jest części wilgoci całkowitej zawartej w węglu, którą traci on
podczas suszenia aż do osiągnięcia przybliżonej równowagi z wilgocią powietrza otaczającego (dla
węgli pochodzących z różnych pokładów należy do obliczeń przyjąć najwyższą wartość W ) [%].
cw
4. Zawartość wody przemijającej lub całkowitej w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej w polach
niemetanowych może wynosić 0,9 W.
5. W wyrobiskach korytarzowych, w polach metanowych IV kategorii:
1) zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym poza strefami zabezpieczającymi powinna
wynosić co najmniej 50% lub zawartość wody przemijającej lub całkowitej powinna wynosić co najmniej
60% wartości wymaganej w strefie zabezpieczającej, określonej wzorem, o którym mowa w ust. 2 lub w
ust. 3 w przypadku stosowania środków higroskopijnych;
2) wewnątrz rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone są roboty eksploatacyjne zawartość części
niepalnych stałych powinna wynosić co najmniej 80% lub zawartość wody przemijającej lub całkowitej
powinna spełniać wymagania określone w ust. 2 lub w ust. 3 w przypadku stosowania środków
higroskopijnych.
6. Częstotliwość kontroli zawartości części niepalnych stałych lub wody przemijającej albo całkowitej w
pyle kopalnianym, o których mowa w ust. 1—4, w strefie zabezpieczającej, dokonywanych przez służby dla
zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, ustala kierownik ruchu zakładu górniczego w zależności od
intensywności osiadania pyłu.
Kontrole te powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż:
1) co 30 dni, dla 200-metrowych stref zabezpieczających i stref zabezpieczających obowiązujących na całej
długości wyrobisk;
2) co 90 dni, dla 25-metrowych stref zabezpieczających.
§ 292. W wyrobiskach, w których nie jest możliwe utrzymywanie stref zabezpieczających, zastępuje się je
rozstawnymi zaporami przeciwwybuchowymi.
§ 293.1. W wyrobiskach zaliczonych do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego stosuje się zapory
przeciwwybuchowe.
2. Służby dla zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego kontrolują stan zapór
przeciwwybuchowych nie rzadziej niż co 30 dni.
§ 294.1. W zaporach przeciwwybuchowych pyłowych jako środek gaszący zastosowany jest pył kamienny
przeciwwybuchowy umieszczony na półkach.
2. Zapory przeciwwybuchowe pyłowe dzielą się w zależności od konstrukcji na:
1) zapory
zwykłe – gdy długość półki jest większa od 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu
jej zabudowania;
2) zapory boczne – gdy długość półki jest zawarta w granicach od 40% do 65% maksymalnej szerokości
wyrobiska w miejscu jej zabudowania;
3) zapory rozstawne – gdy odległość półek jest tak dobrana, aby ilość pyłu kamiennego wynosiła 1 kg/m3
wyrobiska.
§ 295.1. W zaporach przeciwwybuchowych wodnych jako środek gaszący zastosowana jest woda, która
umieszczona jest w pojemnikach typu otwartego lub zamkniętego.
2. Zapory przeciwwybuchowe wodne dzielą się w zależności od konstrukcji na:
1) zapory zwykłe - gdy długość zestawu pojemników umieszczonych na pomoście lub zawieszonych na
zestawie nośnym jest większa od 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jego zabudowania;
2) zapory boczne - gdy długość zestawu pojemników umieszczonych na pomoście lub zawieszonych na
zestawie nośnym jest zawarta w granicach od 50% do 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu
jego zabudowania;
3) zapory schodkowo-boczne - gdy nie ma możliwości zabudowania zapór wodnych zwykłych lub bocznych
ze względów ruchowych;

51
4) zapory szybkiej konstrukcji,
§ 296.1. Zapory przeciwwybuchowej nie buduje się w miejscach lokalnego zwiększenia poprzecznego
przekroju wyrobiska, a w szczególności w miejscach przybierania stropu.
2. Zapora przeciwwybuchowa nie może być nawet częściowo przesłonięta przez elementy, mogące
osłabić działanie podmuchu na półki lub pojemniki zapory.
3. Zapory przeciwwybuchowe buduje się w odległości większej niż 5 m od tam wentylacyjnych i 10 m od
skrzyżowań chodników.
4. W przypadku trudności w wykonaniu zapór, w dużym przekroju wyrobiska można stosować w środku
wzmacniające zawieszenie półki lub zestawu pojemników.
5. Ilość (wody lub pyłu kamiennego) na zaporze powinna być powiększona o 10% rezerwy w stosunku do
ilości obliczonej, zgodnie z wymogami odrębnych przepisów.
6. Pył kamienny, znajdujący się na półkach zapory przeciwwybuchowej, powinien być lotny.
§ 297.1. W przypadku zapory pyłowej zwykłej w wyrobiskach korytarzowych do przeciwległych
elementów obudowy przymocowuje się podpórki (konsole). Konstrukcja podpórki może być dowolna, ale
sztywna, i powinna zapewniać łatwy zrzut półek. Na każdą podpórkę kładzie się kantówkę, a na przeciwległe
kantówki kładzie się pomost. Pomost (drabinka) powinien być wykonany z dwóch desek, postawionych pionowo
i sztywno połączonych ze sobą w kilku miejscach żebrami. Zewnętrzny odstęp desek pomostu powinien wynosić
około 0,2 m, a wysokość deski powinna wynosić co najmniej 0,15 m. Na pomost kładzie się deseczki jedna przy
drugiej, tworząc półkę, na którą wysypuje się pył kamienny. Poszczególne deseczki półki ułożone są luźno obok
siebie. Stosuje się półki o długości deseczek 0,35 m lub 0,50 m. Odległość obu końców pomostu od obudowy
nie może być mniejsza niż 0,05 m. Odległość półki od stropu powinna wynosić nie więcej niż 0,3 wysokości
wyrobiska, nie mniej jednak niż 0,25 m.
2. Jeżeli warunki lokalne nie pozwalają na zabudowanie półek w sposób ustalony w ust 1, kierownik
ruchu zakładu górniczego może w wyjątkowych przypadkach wyrazić zgodę na zabudowanie kilku pomostów
lub całej zapory w odległości od stropu:
1) większej niż 0,3 wysokości wyrobiska, lecz nie większej niż 0,4;
2) mniejszej
niż 0,25 m, jednak nie mniejszej niż 0,05 m od lokalnej przeszkody, takiej jak lutniociąg,
rurociąg.
Zaporę taką traktuje się jako zaporę pyłową boczną, postanowienia § 298 stosuje się odpowiednio.
3. Odległość między poszczególnymi półkami zapory powinna wynosić 2—3 m, a w wyjątkowych
przypadkach można ją zmniejszyć do 1 m. Na półkach o długości deseczek 0,35 m umieszcza się nie mniej niż
25 kg pyłu kamiennego na 1 m bieżący półki (wysokość stożka nasypowego pyłu kamiennego wynosi minimum
10 cm), a przy długości deseczek 0,50 m — nie mniej niż 45 kg pyłu na 1 m bieżący półki (wysokość stożka
nasypowego pyłu kamiennego wynosi minimum 13 cm).
4. Przez odległość między półkami zapory rozumie się odległość między osiami poszczególnych
pomostów zapory lub zestawów nośnych.
§ 298. W przypadku zapory pyłowej bocznej wymagane jest zwiększenie liczby półek o 10% w stosunku do
liczby wynikającej z § 296 ust. 5.
§ 299. W wyrobiskach niskich o wysokości mniejszej niż 1,8 m i szerokości powyżej 4 m. można stosować
zaporę pyłową o skróconej długości półek. Zapora ta wymaga zwiększonej ilości pyłu kamiennego o 10% w
stosunku do ilości wynikającej z § 296 ust. 5.
§ 300. Zamiast strefy opylanej pyłem kamiennym można zastosować zapory rozstawne.
§ 301. Liczba półek i ich wzajemna odległość, w zaporze pyłowej rozstawnej, powinny być tak dobrane, aby
w całej strefie zabezpieczającej ilość pyłu kamiennego wynosiła co najmniej 1 kg/m3 wyrobiska.
§ 302. Zapory przeciwwybuchowe wodne stosuje się w wyrobiskach lub ich częściach, w których:
1) są utrzymywane strefy zabezpieczające wykonywane przez zmywanie lub
2) zalegający pył kopalniany jest całkowicie pozbawiony lotności.

52
§ 303.1. Zaporę wodną zwykłą tworzą zestawy pojemników typu otwartego, ustawionych na odpowiednich
pomostach (drewnianych lub metalowych), lub zestawy pojemników typu zamkniętego, zawieszonych na
zestawach nośnych.
2. Zapora wodna powinna być zawieszona w górnej części wyrobiska. Zestawy pojemników powinny
mieć możliwie największą długość w przekroju poprzecznym wyrobiska. Pojemniki umieszcza się w zestawie
tak, aby dłuższy bok pojemnika był prostopadły do osi wyrobiska. Stosując pojemniki typu otwartego, można
jeden z pojemników w zestawie umieścić równolegle do osi wyrobiska. Odległość dolnych krawędzi dna
pojemników od stropu powinna wynosić nie więcej niż 0,3 wysokości wyrobiska, a górnych krawędzi nie mniej
niż 0,25 m. Odległość skrajnych pojemników w zestawie od obudowy nie może być mniejsza niż 0,05 m.
3. Ustawienie pojemników typu otwartego powinno zapewnić ich swobodny zrzut. Stosowanie
mocowania pojemników typu otwartego do pomostów, na których są ustawione, jest niedozwolone. Minimalny
odstęp między pojemnikami a obudową lub inną przeszkodą powinien wynosić co najmniej 0,05 m. Odległość
między zestawami pojemników powinna wynosić 2—3 m, a w wyjątkowych przypadkach 1 m. Pojemniki
powinny być stale napełnione wodą tak, aby jej poziom w pojemnikach typu otwartego sięgał maksymalnie 2 cm
poniżej krawędzi pojemników, a w pojemnikach typu zamkniętego poziom wody sięgał nie niżej niż 4 cm od
otworu wlewowego dla pojemników o pojemności 40 l, a 5 cm dla pojemników o pojemności 80 l.
4. Jeżeli warunki lokalne nie pozwalają na zabudowanie zestawów pojemników w sposób ustalony w ust.
2, kierownik ruchu zakładu górniczego może w wyjątkowych przypadkach zezwolić na zabudowanie kilku
zestawów pojemników w zaporze lub całej zapory w odległości od stropu:
1) większej niż 0,3, lecz nie większej niż 0,4 wysokości wyrobiska;
2) mniejszej
niż 0,25 m, jednak nie mniejszej niż 0,05 m od lokalnej przeszkody, takiej jak lutniociąg,
rurociąg.
5. Zaporę, o której mowa w ust. 4, traktuje się jako zaporę boczną, odpowiadającą warunkom określonym
w § 304.
§ 304. Zapora wodna boczna wymaga uzupełnienia zestawami pojemników umieszczonych na ociosach
wyrobiska. Zestawy pojemników przyociosowych należy zabudować wzdłuż obydwu ociosów na całej długości
zapory. Najniższy pojemnik przyociosowy powinien być zabudowany na wysokości większej niż 0,3 wysokości
wyrobiska. Ilości wody znajdującej się w pojemnikach umieszczonych na ociosach wyrobiska nie wlicza się do
ilości, która powinna się znajdować na zaporze wodnej bocznej. Zamiast pojemników umieszczonych na
ociosach wyrobiska można ilość wody zwiększyć o 10% w stosunku do ilości wynikającej z postanowień § 296
ust. 5.
§ 305.1. W wyrobiskach, w których nie ma możliwości zabudowania zapór przeciwwybuchowych wodnych
zwykłych lub bocznych stosuje się zapory schodkowo-boczne. Pojemniki umieszcza się na obydwu ociosach w
linii falistej, przy czym układ pojemników na jednym ociosie powinien być odwrotnością układu na drugim
ociosie.
2. Zapora wodna schodkowo-boczna składa się z pojedynczych pojemników typu otwartego napełnionych
wodą, ustawionych na wspornikach przymocowanych do elementów obudowy, lub z pojedynczych pojemników
typu zamkniętego napełnionych wodą, zawieszonych na zestawach nośnych, które mocuje się do obudowy tak,
aby niemożliwe było ich przemieszczanie.
3. Zestawy pojemników przyociosowych zabudowuje się wzdłuż obydwu ociosów na całej długości
zapory. Pojemniki zapory powinny się mieścić pomiędzy 0,3—0,7 wysokości wyrobiska.
4. Odstęp pomiędzy pojemnikami zabudowanymi w osi podłużnej wyrobiska powinien wynosić 0,5—1,1
m w zależności od odstępów obudowy.
§ 306.1. Wyłącznie podczas akcji pożarowych można stosować zaporę wodną szybkiej konstrukcji.
2. Kierownik akcji może zezwolić na stosowanie mniejszej ilości wody na zaporze przeciwwybuchowej
wodnej szybkiej konstrukcji, jednak nie mniej niż 200 dm3/m2 poprzecznego przekroju wyrobiska.
§ 307. Główne zapory przeciwwybuchowe buduje się na wlocie i wylocie każdego rejonu wentylacyjnego
oraz we wszystkich pozostałych wyrobiskach łączących rejony wentylacyjne.
§ 308.1. Pomocnicze zapory przeciwwybuchowe buduje się wewnątrz rejonów wentylacyjnych, w
odległości od 60 m do 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego.
2. W uzasadnionych okolicznościach odległość, o której mowa w ust. 1, może być zmniejszona do 40 m lub
zwiększona ponad 200 m, na warunkach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, z tym że strefę

53
zabezpieczającą wykonaną przez opylanie pyłem kamiennym lub zmywanie wodą przedłuża się do miejsca
zabudowania zapory.
3. W przypadku gdy długość wyrobiska uniemożliwia zabudowanie w nim całej zapory
przeciwwybuchowej, buduje się w tym wyrobisku co najmniej połowę zapory, a pozostałą część zapory — w
każdym sąsiednim wyrobisku.
4. W przypadku gdy wzajemna odległość między sąsiednimi przodkami wybierkowymi jest mniejsza niż
150 m, budowanie zapory przeciwwybuchowej w wyrobisku między tymi przodkami nie jest wymagane.
§ 309.1. Pomocniczymi zaporami przeciwwybuchowymi ponadto zabezpiecza się:
1) grupy przodków korytarzowych lub wybierkowych, których nie można zabezpieczyć oddzielnie zaporami;
2) wyrobiska, w których pracują maszyny lub inne urządzenia powodujące na długości co najmniej 30 m
powstawanie nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w pyle kopalnianym niezabezpieczonym w
ilości 0,5 kg/m3 wyrobiska i powyżej;
3) wyrobisko, w którym zawartość metanu w powietrzu jest wyższa od 1,5% lub występują przystropowe
nagromadzenia metanu;
4) miejsca znacznego nagromadzenia niebezpiecznego pyłu węglowego w pyle kopalnianym
niezabezpieczonym, w szczególności powyżej 0,5
kg/m3 wyrobiska, występujące w wyrobiskach
korytarzowych, przy czym odległość między zaporami nie może być większa niż 200 m;
5) wyrobisko, w którym została wyznaczona strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami.
2. W polach metanowych w wyrobiskach korytarzowych, przewietrzanych za pomocą lutniociągów, buduje
się pomocnicze zapory przeciwwybuchowe w odległości nie większej od siebie niż 200 m.
3. W polach metanowych buduje się dodatkowo pomocnicze zapory przeciwwybuchowe w odległości nie
większej od siebie niż 200 m w wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych prądem powietrza wytwarzanym
wentylatorem głównym, w których:
1) zawartość metanu w powietrzu jest większa od 0,5% i zabudowane są kable lub przewody
elektroenergetyczne;
2) zawartość metanu w powietrzu jest większa od 1,5%;
3) wyznaczone są strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami.
§ 310. Podczas akcji przeciwpożarowej zakres zabezpieczeń przed wybuchem pyłu węglowego ustala się w
planie akcji.
§ 311. W miejscu zabudowania zapory przeciwwybuchowej zalegający pył kopalniany powinien być:
1) suchy (lotny) zawierać co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych lub co najmniej
80% w polach metanowych — w przypadku stosowania zapory pyłowej;
2) mokry (całkowicie pozbawiony lotności), z zastosowaniem warunków określonych w § 290 ust. 2 lub ust. 3
— w przypadku stosowania zapory wodnej.
§ 312. Ilość wody lub pyłu kamiennego na zaporze przeciwwybuchowej w przeliczeniu na 1 m2 przekroju
wyrobiska w świetle obudowy powinna wynosić co najmniej:
1) 200 dm3 wody lub 200 kg pyłu kamiennego w polach niemetanowych;
2) 400 dm3 wody lub 400 kg pyłu kamiennego w polach metanowych oraz w polach niemetanowych dla
zabezpieczenia pól pożarowych.
§ 313.1. W wyrobiskach niezagrożonych wybuchem pyłu węglowego częstotliwość kontroli zawartości
części niepalnych stałych lub wody przemijającej w pyle kopalnianym, pomiarów intensywności osiadania pyłu
oraz ilości zalegającego pyłu węglowego ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
2. Kontrolę zawartości części niepalnych stałych lub wody przemijającej w pyle kopalnianym oraz ilości
zalegającego pyłu węglowego wykonuje się nie rzadziej niż co 30 dni, natomiast pomiary intensywności
osiadania pyłu wykonuje się nie rzadziej niż co 180 dni.
§ 314. Przy zwalczaniu zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w pomieszczeniach obiektów i urządzeń
przeróbki mechanicznej węgla stosuje się wymagania określone w odrębnych przepisach.

54
Rozdział 4
Zagrożenie tąpaniami
§ 315.1. W zakładach górniczych prowadzących roboty górnicze w warunkach występowania zagrożenia
tąpaniami organizuje się:
1) służby do spraw tąpań, w tym wyznacza dyspozytorów (obserwatorów) tąpań
2) wchodzącą w skład służby do spraw tąpań - kopalnianą stację geofizyki górniczej pod kierownictwem
geofizyka górniczego, celem prowadzenia, dokumentowania i nadzorowania wykonywanych w zakładzie
górniczym:
a) bieżącej rejestracji i analizy aktywności sejsmicznej górotworu, w aspekcie możliwości jej
oddziaływania na wyrobiska górnicze oraz obiekty powierzchniowe,
b) bieżącej oceny stanu zagrożenia tąpaniami,
c) pomiarów własności geomechanicznych skał tworzących złoże i skał otaczających, w tym pomiarów
wykonywanych metodami geofizycznymi w otworach wiertniczych,
d) pomiarów sejsmicznych (profilowań, prześwietlań, geotomografii sejsmicznej itp.) w złożu oraz w
skałach otaczających w celu rozpoznania ich budowy geologicznej (stref zaburzeń sedymentacyjnych,
tektonicznych itp.) oraz dla oceny występującego w nich stanu naprężeń w aspekcie oceny zagrożenia
sejsmicznego i tąpaniami,
e) pomiarów elektrooporowych dla oceny stanu spękania, porowatości itp. warstw skalnych,
f) pomiarów
promieniotwórczości skał, wód i radiacji metodami radiometrycznymi,
g) badań z zakresu sejsmologii inżynierskiej w aspekcie pomiarów, interpretacji i oceny wpływu
wstrząsów na obiekty powierzchniowe (w tym badań stref nadkładu dla określania współczynników
amplifikacji drgań gruntu),
h) innych badań i pomiarów geofizycznych.
3) służbę dla zapewnienia konserwacji i kontroli urządzeń, sieci teletechnicznych i czujników pomiarowych
stacji geofizyki górniczej.
2. Obowiązki dyspozytora (obserwatora) tąpań, jego kwalifikacje oraz zasady współdziałania z dozorem
ruchu i odpowiednimi służbami ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
3. W zakładach górniczych likwidowanych, zakres i sposób zwalczania zagrożenia tąpaniami ustala
kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 316.1. Podczas prowadzenia robót górniczych na głębokościach większych od 400 m, w zakładzie
górniczym określa się możliwość wystąpienia zagrożenia tąpaniami wynikającą z:
1) ciśnienia górotworu, prowadzenia robót górniczych, zaszłości eksploatacyjnych oraz zaburzeń
tektonicznych;
2) budowy górotworu, a zwłaszcza występowania w otoczeniu złoża grubych warstw skał zwięzłych i
mocnych;
3) naturalnej skłonności do tąpań złoża i skał otaczających;
4) zjawisk dynamicznych stwierdzonych obserwacjami.
2. Ocenę stanu zagrożenia tąpaniami, zwalczanie tąpań oraz projektowanie i prowadzenie robót górniczych
w warunkach występowania zagrożenia tąpaniami prowadzi się w sposób określony w załączniku nr 4 do
rozporządzenia.
§ 317.1. Podczas projektowania zakładów górniczych i nowych poziomów w zakładach istniejących określa
się aktualny i przewidywany stan zagrożenia tąpaniami złoża (pokładu) lub jego części, na podstawie wyników
badań z wykorzystaniem doświadczeń w eksploatacji tego złoża (pokładu) w sąsiednich zakładach górniczych.
2. Badania, o których mowa w ust. 1, z uwzględnieniem warunków geologiczno-górniczych, właściwości
geomechanicznych pokładu, oraz badania skał stropowych dla celów związanych z zaliczaniem do
odpowiednich stopni zagrożenia tąpaniami wykonuje rzeczoznawca.

55