Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela

Warszawa, 19 marca 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-5(5)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela
(druk nr 129).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Edukacji
Narodowej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.



(-) Donald Tusk






Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela
(druk nr 129)



I. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (druk nr 129)
przewiduje:

1) poprzez zmianę art. 30 ust. 3 i 4 Karty Nauczyciela (art. 1 projektu):

a) ustalanie odrębnej kwoty bazowej dla nauczycieli w ustawie budżetowej,
b) wprowadzenie zasady jej podwyższania w taki sposób, że jest ona corocznie
waloryzowana co najmniej średniorocznym planowanym wskaźnikiem
wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych określonym w ustawie
budżetowej. Ponadto podwyższenie kwoty bazowej ponad średnioroczny
wskaźnik wzrostu cen towarów i usług ustalane byłoby w drodze negocjacji
przedstawicieli związków zawodowych zrzeszających nauczycieli z Radą
Ministrów,
c) podwyższenie wysokości średniego wynagrodzenia nauczyciela stażysty na
poziom co najmniej 100% kwoty bazowej dla nauczycieli (obecnie co
najmniej 82%),
d) ustalenie wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli pozostałych stopni
awansu zawodowego na poziomie (od 2009 r.):
- nauczyciela kontraktowego – co najmniej 140% (obecnie 125%),
- nauczyciela mianowanego – co najmniej 190% (obecnie 175%),
- nauczyciela dyplomowanego - co najmniej 240% (obecnie 225%)
wynagrodzenia nauczyciela stażysty, oznaczające realny wzrost wynagrodzeń
nauczycieli tych stopni,
e) zmianę art. 53 ust. 1 Karty Nauczyciela, jako konsekwencję zmiany art. 30
ust. 3;

2) w art. 2:

a) ustalenie kwoty bazowej dla nauczycieli w roku 2008 na poziomie 1 947,81 zł,
b) ustalenie średnich wynagrodzeń nauczycieli w roku 2008 na poziomie:
- nauczyciel stażysta – co najmniej 1 947, 81 zł,
- nauczyciel kontraktowy – co najmniej 130%,
- nauczyciel mianowany – co najmniej 180%,

1
- nauczyciel dyplomowany – co najmniej 230%
wynagrodzenia nauczyciela stażysty;

3) w art. 3 - termin wejścia w życie ustawy na dzień 1 stycznia 2008 r., z wyjątkiem
art. 1 pkt 2-4, które mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.

II. Odnosząc się do zmian proponowanych w projekcie ustawy, należy stwierdzić, co
następuje:

1. Ustawa z dnia 6 grudnia 2007 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr
247, poz. 1821) wprowadziła obowiązek corocznego określania odrębnej kwoty
bazowej dla nauczycieli w ustawie budżetowej. Oznacza to m.in. otwarcie możliwości
prowadzenia corocznej debaty o płacach nauczycieli, adekwatnie do identyfikowanych
potrzeb i możliwości budżetu państwa. Rozwiązanie to eliminuje jednocześnie
występujące w latach ubiegłych wątpliwości w zakresie sposobu ustalania i
podwyższania kwoty bazowej dla nauczycieli. Obecny stan prawny odzwierciedla
zgłaszane postulaty w zakresie zasad ustalania kwoty bazowej, wyklucza występujące
w tym zakresie niespójności, jak również w tej części wyczerpuje zakres zmian
proponowany w projekcie.

2. W odniesieniu do projektowanego brzmienia art. 30 ust. 3 ustawy – Karta
Nauczyciela należy podkreślić, że:

1) projektowana treść przepisu jest nieprecyzyjna i rodzi istotne wątpliwości. W jego
pierwszym zdaniu odwołano się do kwoty bazowej określanej dla nauczycieli
corocznie w ustawie budżetowej. Jednocześnie w drugim zdaniu proponuje się, aby
kwota bazowa była corocznie waloryzowana co najmniej średniorocznym
planowanym wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych określonym
w ustawie budżetowej. Taka konstrukcja powoduje, że nie jest jasne, która kwota
bazowa w danym roku stanowi podstawę kształtowania wynagrodzeń nauczycieli: czy
ta określana w ustawie budżetowej, czy kwota waloryzowana wskaźnikiem; z którego
roku kwota bazowa podlega waloryzacji, a także do której z kwot bazowych
wymienionych w art. 30 ust. 3 odwołuje się projektowany art. 53 ust. 1 ustawy - Karta
Nauczyciela;

2) niezależnie od niejednoznaczności projektowanego przepisu należy założyć, iż
projektodawcy wprowadzając ustawową zasadę podwyższania kwoty bazowej mieli na
celu ustawowe zagwarantowanie corocznego wzrostu płacy nauczycielskiej. Jednak
przyjęte rozwiązanie nie umożliwia realizacji takiego celu. W dotychczasowym stanie
prawnym kwotę bazową proponuje Rada Ministrów w projekcie ustawy budżetowej, a
o jej ostatecznej wysokości rozstrzyga Parlament RP.
W projekcie przewiduje się zaś, że po ustaleniu wysokości kwoty bazowej w ustawie
budżetowej możliwe byłoby następnie jej podwyższenie w oparciu o negocjacje z
Radą Ministrów. W rezultacie proponowane rozwiązanie kreuje zbędny i
nieprzejrzysty mechanizm ustalania wzrostu wynagrodzeń nauczycieli. Rada
Ministrów i jej członkowie w zakresie finansów działają bowiem na zasadach

2
określonych w ustawie o finansach publicznych oraz w ustawie budżetowej na dany
rok. Rada Ministrów nie dysponuje nieokreślonymi środkami finansowymi, które
mogłyby być w dowolnej wysokości przeznaczone na kolejne podwyżki płac
nauczycielskich. Z kolei za niedopuszczalne należałoby uznać tworzenie ewentualnej
rezerwy w ustawie budżetowej z przeznaczeniem na potencjalną podwyżkę płac,
uzależnioną co do wysokości od zdolności negocjacyjnych Rady Ministrów;

3) zaproponowany tryb negocjacji związków zawodowych z Radą Ministrów w
praktyce nie jest możliwy. Rada Ministrów, jako organ władzy wykonawczej, ma
bowiem określone cele i zadania. Zasady funkcjonowania Rady Ministrów zostały
uregulowane w ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r.
Nr 24, poz. 199, z późn. zm.) oraz w uchwale Nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca
2002 r. - Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.).
Natomiast dialog społeczny jest prowadzony na forum Komisji Trójstronnej na
zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu
społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.);

4) w związku z konstrukcją projektowanych przepisów art. 30 ust. 3 i 4 ustawy - Karta
Nauczyciela należy zwrócić uwagę na fakt, iż w świetle ich projektowanej treści oraz
w związku z obowiązującą treścią art. 30 ust. 6 i 8 ustawy - Karta Nauczyciela wyrazy
„co najmniej” będą użyte w przepisach trzykrotnie, mając zastosowanie do tych
samych kompetencji jednostek samorządu terytorialnego:
- w podstawie ustalenia średniego wynagrodzenia nauczyciela stażysty (ust. 3),
- w podstawie ustalenia średnich wynagrodzeń nauczycieli pozostałych stopni awansu
zawodowego w relacji do średniego wynagrodzenia nauczyciela stażysty (ust. 4),
- w wytycznej określającej warunki ustalania wysokości łącznej płacy w regulaminach
uchwalanych przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (ust. 6).

Ponadto należy zwrócić uwagę na relację przepisów art. 30 ust. 3 i 4 do gwarancji
państwa określonych w art. 30 ust. 8 ustawy - Karta Nauczyciela. Zastosowanie
proponowanej konstrukcji uniemożliwiałoby określenie zakresu gwarancji państwa w
zakresie średnich wynagrodzeń nauczycieli w dochodach jednostek samorządu
terytorialnego.

3. Odnosząc się do treści art. 1 i 2 projektu ustawy w części dotyczącej wzrostu
wskaźników regulujących płace nauczycieli posiadających poszczególne stopnie
awansu zawodowego należy podkreślić, iż w uzasadnieniu do projektu nie wskazano,
jakie przyjęto przesłanki dla zwiększenia różnicy pomiędzy płacą nauczyciela stażysty
a płacami nauczycieli pozostałych stopni (zmiana wskaźników). Należy podkreślić, iż
identyczne rozwiązanie stosowano w latach 2000 - 2003 – jednakże służyło ono
wówczas osiągnięciu optymalnych i pożądanych relacji pomiędzy płacą nauczyciela
rozpoczynającego pracę i nauczyciela osiągającego najwyższy stopień awansu
zawodowego. Dalsze pogłębianie tego różnicowania nie wydaje się uzasadnione.
Należy przy tym zauważyć, iż obecne relacje procentowe wyznaczają jedynie
minimalne wartości. Począwszy od 2000 r., urzeczywistniając zasadę decentralizacji

3
kompetencji państwa, o wynagrodzeniach nauczycieli, jak i ich podwyżkach, decydują
organy prowadzące szkoły, będące jednostkami samorządu terytorialnego oraz
właściwi ministrowie. W przepisach powszechnie obowiązujących kształtowane są
jedynie minimalne wysokości płac nauczycieli, jak i ich coroczny minimalny wzrost.
Proces wzrostu minimalnych płac dokonuje się w oparciu o ustalenie nowej kwoty
bazowej, która za pośrednictwem wskaźników określonych w art. 30 ust. 3 i 4 ustawy
- Karta Nauczyciela przesądza automatycznie o kwotowym ustaleniu średnich
wynagrodzeń na czterech stopniach awansu zawodowego nauczycieli. Tak ustalone
średnie (minimalne) płace muszą być następnie osiągnięte co najmniej na takim
poziomie w jednostkach samorządu terytorialnego (art. 30 ust. 6 ustawy - Karta
Nauczyciela).


4. Wątpliwości budzi także uzasadnienie projektu. W dotychczasowym stanie
prawnym minimalne średnie płace nauczycieli wynikają z corocznie ustalanej kwoty
bazowej, a następnie przyporządkowania do niej procentowych wskaźników
określonych w art. 30 ust. 4 ustawy - Karta Nauczyciela, zróżnicowanych w zależności
od poszczególnych stopni awansu zawodowego. Takie rozwiązanie gwarantuje stały,
czytelny i powtarzalny mechanizm kreowania minimalnej płacy średniej, w sytuacji
przekazania kompetencji do ustalania regulaminów wynagradzania, o których mowa w
art. 30 ust. 6 ustawy – Karta Nauczyciela, jednostkom samorządu terytorialnego. Istotą
tego mechanizmu jest fakt, iż dla podwyższenia płac nie dokonuje się permanentnej
nowelizacji ustawy - Karta Nauczyciela, ale w debacie publicznej ustala się jedynie
kwotę bazową w ustawie budżetowej, do której przyporządkowane wskaźniki
procentowe automatycznie ustalają płacę średnią i gwarantowaną nauczycieli w
jednostkach samorządu terytorialnego. Tymczasem projektodawca na pierwszej
stronie uzasadnienia, jako główny powód nowelizacji ustawy wskazuje fakt, iż nie
zmieniły się wskaźniki procentowe, kreując błędny pogląd, iż wzrost płacy zależy od
wzrostu wskaźników, a nie od corocznego wzrostu kwoty bazowej.

Z tabeli zamieszczonej na str. 1 uzasadnienia projektu jasno wynika, że średnie
wynagrodzenie nauczyciela stażysty corocznie wzrastało. Wzrost ten w
poszczególnych latach był identyczny ze wzrostem płac dla pozostałych grup
pracowników jednostek sektora finansów publicznych, z wyłączeniem lat 2002 i 2006,
w których kwota bazowa została zamrożona, a wzrastała jedynie dla nauczycieli.
Podobnie w latach 2007 i 2008 wzrost wynagrodzeń nauczycieli został ustalony
znacznie powyżej poziomu wzrostu wynagrodzeń innych grup pracowników jednostek
sektora finansów publicznych (odpowiednio 5 i 10%).
Uzasadnienie nie zawiera oceny skutków regulacji. W projekcie nie wskazuje się
źródeł pokrycia skutków finansowych, odwołując się jedynie do ogólnego pojęcia
przewidywanych dochodów państwa, w sytuacji, w której wydatki z budżetu od wielu
lat przekraczają dochody i są równoważone deficytem budżetowym.

Uwzględniając wysokość kwoty bazowej dla nauczycieli, obowiązującej od 1 stycznia
2008 r., tj. 2 074,15 zł, całoroczne skutki finansowe podwyższenia wskaźników
procentowych średnich wynagrodzeń nauczycieli zaproponowane w poselskim

4