Poniższe pytanie zadałem na pewnym forum prawnym, ale mnie stamtąd
przegonili, bo uznali, że próbuję obejść prawo, podczas gdy jest ono
czysto teoretyczne, zainspirowane przypadkiem znajomej osoby, która w
ramach umowy zlecenia nie miała zagwarantowanej tzw. "podstawy
wynagrodzenia" i przez dłuższy czas zarabiała okrągłe 0 zł.


Zawsze mnie to zastanawiało. Załóżmy, że ktoś pracuje w oparciu o
umowę zlecenia, która przewiduje jedynie wynagrodzenie prowizyjne,
uzależnione od efektów pracy. Jaka jest wysokość składek
odprowadzanych w takim przypadku do ZUSu? Domyślam się, że podstawa
wymiaru składek jest wówczas zmienna i ustala się ją osobno dla
każdego miesiąca. Co jednak z tymi miesiącami, w których
zleceniobiorca nie zarobi ani grosza? Przecież składki za ten okres
wynoszą 0,00 zł. Gdzieś wyczytałem, że za takie miesiące zleceniodawca
składa do ZUSu tzw. "deklaracje zerowe", a zleceniobiorca nadal jest
ubezpieczony. Oznacza to, że można nie płacić składek, a równocześnie
być ubezpieczonym? Jak to wygląda w skrajnym, ale dopuszczanym przez
prawo przypadku: zleceń, za których wykonanie nie jest przewidziane
żadne wynagrodzenie? Składek w ogóle się nie płaci, a ubezpieczenie
się należy? Dla porządku zaznaczam, że chodzi mi o umowy, które rodzą
obowiązek składkowy, czyli nie są zawarte z uczniami ani studentami do
26. roku życia.

Biorąc powyższe pod uwagę, dlaczego zleceniodawcy, przynajmniej w
przypadku szeroko pojętej akwizycji, nie postępują według
następującego schematu: zawarcie ze zleceniobiorcą umowy przewidującej
tylko wynagrodzenie prowizyjne, składanie do ZUSu w okresie jej
trwania samych "deklaracji zerowych" (w razie kontroli łatwe
wytłumaczenie w stylu: "nic nie sprzedał, więc prowizja mu się nie
należała"), wypłata zleceniobiorcy faktycznego wynagrodzenia?
Ewentualnie dlaczego nie zawierają ze zleceniobiorcami samych umów
przewidujących zerowe wynagrodzenie? O ile poprzedni wariant
sprawdziłby się tylko w branżach, w których faktycznie zarobki są
mocno uzależnione od czynników losowych i taki ciąg miesięcy bez
sukcesów byłby wiarygodny (wspomniana wcześniej akwizycja), o tyle ten
drugi jest już uniwersalny - po prostu zleceniobiorca, niezależnie od
charakteru działalności, wspaniałomyślnie decyduje się na pracę za
darmo.

Dawałoby to następujący efekt: zleceniodawca nie płaci składek (bo
podstawa ich wymiaru jest zerowa), zleceniobiorca otrzymuje
wynagrodzenie i zachowuje ubezpieczenie. Gdzie tu tkwi haczyk? Gdyby
to było takie proste, to przy typowej dla naszego narodu skłonności do
kombinowania już dawno ktoś wcieliłby mój pomysł w życie. Domyślam się
więc, że jednak coś nie pozwala na jego praktyczną realizację. Czy
prawo w jakiś sposób chroni przed zawieraniem tego typu fikcyjnych
umów?