----- Original Message -----
From: "KSX" <k...@k...prvNOSPAM.pl>
To: <p...@n...pl>

: jeśli ktoś jest w posiadaniu jakiegoś LEXa, czy raczej Temidy i zechciałby
: podesłać mi (może być na grupę, priv lub GG) mozliwie jak
najobszreniejszych
: fragmentów orzeczenia sądu najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r. (sygn.
: III CZP 68/01)

a może być cale? :)

2001.11.15 uchwała SN III CZP 68/01OSNC 2002/6/74glosa aprobująca:
Kowalewski E. OSP 2002/7-8/103
Sędzia SN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Roberta F. przeciwko Powszechnemu
Zakładowi Ubezpieczeń S.A. Inspektorat w N.D.M. o zapłatę, po
rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 15 listopada
2001 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Warszawie
postanowieniem z dnia 12 czerwca 2001 r.
"Czy odszkodowanie za szkodę spowodowaną w pojeździe mechanicznym powinno
obejmować podatek VAT, wchodzący w skład ceny części zamiennych oraz ceny
usługi naprawy pojazdu w sytuacji, gdy szkoda ta nie została jeszcze
zlikwidowana a osoba poszkodowana nie jest płatnikiem tego podatku?"
podjął uchwałę:

Odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku uszkodzenia pojazdu
mechanicznego, należącego do poszkodowanego nie będącego podatnikiem podatku
VAT, ustalone według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania
naprawy pojazdu, obejmuje mieszczący się w tych cenach podatek VAT.

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego.
W dniu 8 października 1998 r. miał miejsce na terenie Polski wypadek
komunikacyjny, w którym z winy polskiego kierowcy ubezpieczonego od
odpowiedzialności cywilnej w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń S.A.
uszkodzony został samochód bmw należący do powoda będącego obywatelem
Republiki Federalnej Niemiec i mieszkającego na jej terytorium. Przed
naprawieniem pojazdu powód zgłosił szkodę w odpowiednim Inspektoracie PZU,
przedstawiając między innymi kalkulację przewidywanych kosztów naprawy
sporządzoną przez niemieckiego rzeczoznawcę, w której wyliczono te koszty na
kwotę 6.263,39 marek niemieckich, obejmującą kwotę 519,49 marek niemieckich
podatku VAT (MWS). Zakład Ubezpieczeń uznał i wypłacił odszkodowanie w
kwocie odpowiadającej 5.399,47 marek, odmówił natomiast wypłaty
równowartości kwoty obejmującej kwotę podatku VAT i o tę należność wystąpił
powód w przedmiotowym procesie, żądając ponadto zasądzenia od pozwanego
Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. skapitalizowanych odsetek za
opóźnienie w wypłacie niespornej części odszkodowania.
Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim, przyjmując za bezsporne między
innymi to, że powód nie dokonał jeszcze naprawy uszkodzonego w wypadku
samochodu oraz że nie jest podatnikiem podatku VAT, wyrokiem z dnia 9
grudnia 1999 r. oddalił powództwo w zakresie roszczenia o zapłatę
równowartości podatku VAT z odsetkami.
Sąd ten uznał, że wprawdzie nie ma przeszkód, by wypłacić poszkodowanemu
rekompensatę pieniężną za stwierdzone uszkodzenia samochodu jedynie na
podstawie kalkulacji rzeczoznawcy, nie żądając rachunków za naprawę pojazdu
oraz że podatek VAT ma cenotwórczy charakter, stwierdził jednak, iż nie
uzasadnia to zasądzenia odszkodowania w cenach obejmujących podatek VAT,
jeśli nie nastąpiła jeszcze zapłata ceny za naprawę. W takiej sytuacji
bowiem nie wystąpił jeszcze "obrót", który w ocenie Sądu jest warunkiem
cenotwórczego charakteru podatku VAT. Dopiero wówczas gdy powód faktycznie
poniesie koszty naprawy pojazdu i uiści w ich cenie podatek VAT, będzie miał
do pozwanego roszczenie o dopłatę kwoty uiszczonego podatku. Zanim to jednak
nastąpi, roszczenie takie jest niezasadne, jako prowadzące do uzyskania
odszkodowania przekraczającego uszczerbek istniejący w majątku
poszkodowanego.
Rozpoznając apelację powoda od powyższego wyroku, opartą na podstawie
naruszenia prawa materialnego - art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982
r. o cenach (jedn. tekst: Dz. U. 1988 r. Nr 27, poz. 195 ze zm.) oraz art. 5
w związku z art. 19 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i
usług i podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11 poz. 50 ze zm.), a także art. 415
k.c., Sąd Okręgowy w Warszawie powziął poważną wątpliwość prawną wyrażoną w
zagadnieniu przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na
podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd ten wskazał, że nie są pozbawione racji argumenty powoda, iż nie można
uzależniać wypłaty odszkodowania od uprzedniego dokonania naprawy pojazdu
przez poszkodowanego oraz że podatek VAT stanowi integralną część ceny
towarów i usług, a powód, który nie jest podatnikiem tego podatku, nie
mógłby odliczyć zapłaconego w cenie naprawy podatku od podatku od niego
należnego. Mogłoby to uzasadniać przyznanie mu odszkodowania według cen
obejmujących podatek VAT. W ocenie Sądu Okręgowego, orzeczenie Sądu
Najwyższego, z którego powód a contrario wyprowadza taki wniosek (uchwała z
dnia 22 kwietnia 1997 r., III CZP 14/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 103), wydane
zostało jednak w odmiennym stanie faktycznym, gdy poniesione były już koszty
odpowiadające wysokości doznanej szkody, co nie nastąpiło jeszcze w
rozpoznawanej sprawie. Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro nawet w razie
ewentualnej naprawy pojazdu, zapłata w cenie naprawy podatku VAT nie jest
zjawiskiem nieuchronnym (powód bowiem może dokonać naprawy w warsztacie,
którego właściciel nie jest podatnikiem tego podatku), to przytoczone
argumenty powoda przemawiające za uwzględnieniem powództwa nie wydają się
przekonywające.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie rozważań przedstawionego zagadnienia prawnego należy skorygować
błąd, jaki wystąpił w sformułowaniu przez Sąd Okręgowy pytania w odniesieniu
do zastrzeżenia, iż osoba poszkodowana "nie jest płatnikiem" podatku VAT.
Zgodnie z art. 7 § 1 oraz art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), które mają na
podstawie art. 2 § 1 pkt. 1 tejże ustawy zastosowanie także do obowiązków
podatkowych wynikających z ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od
towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.),
"płatnikiem" jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna
nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa
podatkowego do obliczania i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we
właściwym terminie organowi podatkowemu. "Podatnikiem" natomiast jest osoba
fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości
prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
Nie ulega wątpliwości, że w przedstawionym pytaniu chodzi o podatnika, a nie
o płatnika podatku VAT w rozumieniu powyższych przepisów, wskazany problem
prawny odnosi się bowiem do osoby, która, jak powód w sprawie, nie jest
obciążona obowiązkiem płacenia podatku VAT (nie jest podatnikiem tego
podatku), wobec czego nie mogłaby, na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy o
podatku od towarów i usług, odliczyć podatku VAT uiszczonego w cenie usługi
naprawy samochodu, od podatku VAT należnego od niej. (...)
Odpowiedź na przedstawione zagadnienie prawne zależy przede wszystkim od
określenia pojęcia "szkody" i "odszkodowania" w sytuacji odpowiedzialności
zakładu ubezpieczeń za szkody wyrządzone ruchem pojazdów mechanicznych, a to
z kolei wymaga rozważenia tych pojęć na gruncie kodeksu cywilnego. Zgodnie z
obowiązującym w dacie powstania szkody powoda przepisem § 10 ust. 4
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych
warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy
pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów
(Dz. U. Nr 96, poz. 475 ze zm.), zakład ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu ponosi co do zasady
odpowiedzialność w granicach odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody i w
takich też granicach ustalane jest i wypłacane odszkodowanie.
Podobną regulację zawiera także przepis § 10 ust. 4 obecnie obowiązującego
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych
warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy
pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów
(Dz. U. Nr 26, poz. 310 ze zm.). Oznacza to konieczność stosowania
odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego przy ustalaniu pojęcia "szkody" i
"odszkodowania" w razie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkody
spowodowane ruchem pojazdów mechanicznych, z tym zastrzeżeniem, że zakład
ubezpieczeń, stosownie do § 31 i 32 wskazanego rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r., obowiązany jest do naprawienia szkody
tylko w formie wypłaty odpowiedniej sumy pieniężnej, nie zaś wedle wyboru
poszkodowanego także przez przywrócenie stanu poprzedniego, co wyłącza
stosowanie w tych okolicznościach art. 363 § 1 k.c. i ogranicza rozważania
dotyczące pojęcia "naprawienia szkody" do wykładni art. 363 § 2 k.c.
Rozważania rozpocząć jednak należy od zdefiniowania pojęcia "szkody" w
rozumieniu art. 361 § 2 k.c. Zagadnienie to budzi spory, jednak zarówno w
doktrynie, jak i w orzecznictwie przeważa pogląd, zgodnie z którym szkodą w
rozumieniu powyższego przepisu jest różnica między stanem majątku
poszkodowanego, jaki zaistniał po zdarzeniu wywołującym szkodę, a stanem
tego majątku, jaki istniałby, gdyby nie wystąpiło to zdarzenie. W
odniesieniu do szkody komunikacyjnej jest to w praktyce różnica pomiędzy
wartością, jaką pojazd przedstawiał w chwili wypadku, a jego wartością po
wypadku.
Jest niewątpliwe, że szkoda powstaje w chwili wypadku komunikacyjnego i
podlega naprawieniu na podstawie art. 436 k.c. oraz według zasad określonych
w art. 363 k.c., a w wypadku odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń - według
zasad określonych w § 2 tego przepisu. Obowiązek naprawienia szkody przez
wypłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje z chwilą wyrządzenia szkody i
nie jest uzależniony od tego, czy poszkodowany dokonał naprawy rzeczy i czy
w ogóle zamierza ją naprawić, odszkodowanie bowiem ma wyrównać uszczerbek
majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzającego szkodę, istniejący od
chwili wyrządzenia szkody do czasu, gdy zobowiązany wypłaci poszkodowanemu
sumę pieniężną odpowiadającą szkodzie ustalonej w sposób przewidziany
prawem. Przy takim rozumieniu szkody i obowiązku odszkodowawczego nie ma
znaczenia, jakim kosztem poszkodowany faktycznie dokonał naprawy rzeczy i
czy w ogóle to uczynił albo zamierza uczynić. Dlatego dla określenia
wysokości należnego poszkodowanemu od zakładu ubezpieczeń odszkodowania za
szkodę wynikającą z uszkodzenia pojazdu w wypadku komunikacyjnym nie ma
znaczenia fakt, że poszkodowany nie wykonał jeszcze naprawy pojazdu, na co
zwrócił już uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 1988 r., I CR
151/88 ("Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 1989, nr 10-12, s. 310-311).
W tym stanie rzeczy także w rozpoznawanej sprawie dla rozstrzygnięcia
przedstawionego zagadnienia prawnego nie ma znaczenia fakt nienaprawienia
pojazdu przez powoda, co Sądy obu instancji, bez dostatecznych podstaw,
uznały za decydujące. Niezależnie zatem od tego, czy poszkodowany naprawił,
uszkodzony w wypadku pojazd, należy mu się od zakładu ubezpieczeń
odszkodowanie ustalone według zasad art. 363 § 2 k.c., w związku z art. 361
§ 2 k.c., co oznacza, że jego wysokość ma odpowiadać kosztom usunięcia
opisanej wyżej różnicy w wartości majątku poszkodowanego, a ściślej -
kosztom przywrócenia pojazdowi jego wartości sprzed wypadku. Gdy zatem
naprawa pojazdu przywróci mu jego wartość sprzed wypadku, odszkodowanie
winno odpowiadać kosztom takiej właśnie naprawy ustalonym przez
rzeczoznawcę.
Zgodnie z art. 363 § 2 k.c., wysokość tak określonego odszkodowania powinna
być ustalona według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania
naprawy (co do zasady mają być to ceny z daty ustalania odszkodowania).
Skoro zaś, stosownie do postanowień art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego
1982 r. o cenach, cena towaru lub usługi opodatkowanej podatkiem VAT
obejmuje wielkość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą nabywca
obowiązany jest zapłacić sprzedawcy za towar lub usługę wraz z kwotą
należnego podatku od towarów i usług, to miernikiem wysokości szkody
ustalanej według cen kosztów naprawy jest tak właśnie określona cena naprawy
pojazdu, a zatem cena części zamiennych i usług obejmująca podatek VAT.
Takie określenie wysokości szkody przyjął Sąd Najwyższy także w uzasadnieniu
uchwały z dnia 22 kwietnia 1997 r., III CZP 14/97 (OSNC 1997, nr 8, poz.
103), która dotyczyła ustalenia odszkodowania za szkodę poniesioną przez
podatnika podatku VAT na skutek zniszczenia rzeczy. Sąd Najwyższy,
stwierdzając w uzasadnieniu uchwały, że miernikiem wysokości szkody
polegającej na zniszczeniu rzeczy jest jej cena określona według zasad
zawartych w art. 1 ust. 2 ustawy o cenach, a więc obejmująca podatek VAT,
uznał jednocześnie, że jeśli poszkodowany jest podatnikiem podatku VAT i na
podstawie art. 19 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym może obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego
przy nabyciu rzeczy mającej zastąpić rzecz zniszczoną, to należne mu
odszkodowanie nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w cenie nabytej
rzeczy w takim zakresie, w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego
podatek.
Także z tego orzeczenia można wyprowadzić wniosek, że jeśli poszkodowany nie
jest podatnikiem podatku VAT i nie może należnego od niego podatku obniżyć o
podatek zapłacony w cenie rzeczy nabytej w zamian za rzecz zniszczoną, to
należne mu odszkodowanie za zniszczenie rzeczy winno obejmować cenę nowej
rzeczy wraz z podatkiem VAT. Jak wywiedziono wyżej, te same zasady trzeba
odnieść także do odszkodowania należnego za uszkodzenie rzeczy, ustalanego
według cen części zamiennych i usług koniecznych do jej naprawy.
Jeśli zatem poszkodowany - także ten, który mieszka za granicą i ma prawo do
dokonania tam naprawy samochodu w profesjonalnym warsztacie - musiałby za
taką naprawę przywracającą stan i wartość samochodu sprzed wypadku zapłacić
koszty naprawy obejmujące podatek VAT, to należne mu od zakładu ubezpieczeń
odszkodowanie powinno być ustalone według cen części zamiennych i usług
obejmujących mieszczący się w tych cenach podatek VAT.
Na marginesie jedynie trzeba stwierdzić, że podnoszone przez Sądy obu
instancji okoliczności odnoszące się do chwili i podstaw powstania obowiązku
podatkowego w zakresie podatku VAT nie mają znaczenia dla ustalenia
odszkodowania należnego według zasad prawa cywilnego. Przepisy art. 6 ust. 1
i art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i
usług oraz o podatku akcyzowym stanowiące, że obowiązek podatkowy powstaje z
chwilą sprzedaży rzeczy lub wykonania usługi oraz że podstawą opodatkowania
jest obrót, ustanawiają zasady, zakres i moment powstania obowiązku
podatkowego podatnika podatku VAT, pozostają natomiast bez wpływu na
określony w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach
cenotwórczy charakter tego podatku oraz na zasady określania odszkodowania
wynikające z postanowień art. 363 § 2 k.c.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390 k.p.c.,
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.
49443


--
Archiwum grupy: http://niusy.onet.pl/pl.soc.prawo