Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Druk nr 916

Warszawa, 14 lutego 2012 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja









Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej




Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy o prawie autorskim i
prawach pokrewnych.


Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Henryka Smolarza.



(-) Krzysztof Borkowski; (-) Jan Bury; (-) Marek Gos; (-) Jarosław
Górczyński; (-) Eugeniusz Tomasz Grzeszczak; (-) Stanisław Kalemba;
(-) Eugeniusz Kłopotek; (-) Jan Łopata; (-) Mieczysław Marcin Łuczak;
(-) Mirosław Pawlak; (-) Waldemar Pawlak; (-) Józef Racki; (-) Marek
Sawicki; (-) Henryk Smolarz; (-) Zbigniew Sosnowski; (-) Andrzej Sztorc;
(-) Genowefa Tokarska; (-) Piotr Walkowski; (-) Zbigniew Włodkowski;
(-) Piotr Zgorzelski.
Projekt


USTAWA
z dnia ……………… 2012 r.
o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych


Art. 1. W ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst
jedn. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) art. 23 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy
utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności
pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego, zarówno bezpośredniego, jak i
pośredniego, istniejącego pomiędzy osobami w ramach ich kontaktów przy użyciu środków
komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług
drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 z późn. zm.), w tym za pośrednictwem
Internetu.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

                                                           
1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w: Dz.U. z 2006 r. Nr 121, poz. 843, Dz.U. z
2006 r. Nr 21, poz. 164, Dz.U. z 2006 r. Nr 94 poz. 658, Dz.U. z 2007 r., Nr 99 poz. 662, Dz.U. z 2007 r. Nr
181, poz. 1293, Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1241, Dz.U. z 2010 r. Nr 152, poz. 1016.
2 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Dz.U. Nr 173 poz. 1808,
Dz.U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331, Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056, Dz.U. Nr 216, poz. 1371, Dz.U. Nr 216, poz.
1371, Dz.U. z 2009 r. Nr 201, poz. 1540, Dz.U. z 2011 r. Nr 85, poz. 459, Dz.U. Nr 134, poz. 779.
UZASADNIENIE

1)
Potrzeba i cel zmiany ustawy

Projekt ustawy jest odpowiedzią na konieczność dokonania nowelizacji ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. z 2006 r. Nr 90, poz.
631 z późn. zm.), zwanej dalej: „Ustawą”, uwarunkowaną zmieniającymi się możliwościami
technicznymi komunikowania się za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w tym za
pośrednictwem Internetu oraz rozwojem mediów społecznościowych. Celem projektowanej
nowelizacji jest dostosowanie regulacji prawnych do istniejącego otoczenia oraz stworzenie
odpowiedniej przestrzeni prawnej do funkcjonowania polskiego społeczeństwa w
globalizującym się świecie, którego jednym z głównych czynników rozwojowych jest
Internet. Brak takiej przestrzeni jest obecnie niezwykle odczuwalnym zjawiskiem i budzi
powszechną społeczną dezaprobatę.

2)
Obecny stan regulacji prawnych

W obecnie stanie prawnym, normowanym art. 23 Ustawy, wprowadza się wyjątek od
generalnej zasady jaką jest zgoda twórcy na wykorzystanie utworu, w postaci korzystania z
utworu w zakresie własnego użytku. Wyjątek motywowany jest interesami ogółu, jak również
dostosowaniem prawa do rzeczywistości. Interes twórców jest jednak równoważony kilkoma
warunkami wykorzystania przedmiotowego wyjątku.
Po pierwsze, warunkiem skorzystania z wyjątku, będącego dozwolonym użytkiem
chronionych utworów – vide tytuł Oddziału 3 Ustawy – jest sam charakter utworu, tj.
rozpowszechnienie utworu, wcześniejsze względem wykorzystania. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt
3 Ustawy utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w
jakikolwiek sposób udostępniony publicznie.
Po drugie, dozwolony użytek własny wyłącza upoważnienie do budowania według
cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z
elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego
użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. Oddzielne zasady użytku osobistego
dotyczą również programów komputerowych (art. 74 oraz art. 75 Ustawy).
Po trzecie, zapewnieniu równowagi pomiędzy interesem ogółu, a interesem twórcy
służą postanowienia art. 20 i 211 Ustawy. W ich ramach statuuje się instytucję wynagrodzenia
z tytułu masowego zwielokrotniania na użytek prywatny. Zgodnie z nimi organizacjom
radiowym i telewizyjnym wolno nadawać opublikowane drobne utwory muzyczne, słowne i
słowno-muzyczne wyłącznie na podstawie umowy zawartej z organizacją zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi albo z twórcą, który zrzekł się pośrednictwa tej organizacji,
chyba że prawo do nadania utworów zamówionych przez organizację radiową lub telewizyjną
przysługuje jej na podstawie odrębnej umowy. Operatorom sieci kablowych wolno natomiast
reemitować w sieciach kablowych utwory nadawane w programach organizacji radiowych i
telewizyjnych wyłącznie na podstawie umowy zawartej z właściwą organizacją zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi.
Po czwarte, w Ustawie, w art. 23 ust. 2, wprowadza się ustawowo sprecyzowany krąg
osób, wchodzących do zakresu własnego użytku osobistego. W obecnym stanie prawnym
zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy
utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności
pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Interes autora jest wreszcie chroniony generalną zasadą wyrażoną w art. 35 dozwolony
użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy
twórcy. W doktrynie prawa autorskiego podkreśla się, iż ma on „wręcz kapitalne” znaczenie
dla interpretacji przepisów o dozwolonym użytku (tak publicznym, jak i prywatnym). Z
uwagi na te okoliczności, jak podnosi się w literaturze przedmiotu, regulacje prawne o
dozwolonym użytku, wprowadzające wyjątki w sferze bezwzględnych praw autorskich,
podlegają ścisłej interpretacji i nie można ich stosować w drodze analogii. Ewentualne
wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść autora i uznać, że określona sfera eksploatacji,
która nie jest wyraźnie wyłączona, wymaga jego zezwolenia. Nie jest też możliwe przyjęcie
tu ogólnej reguły interpretacji na korzyść swobodnego dostępu do informacji.

3)
Różnice pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

Przywołane uwarunkowania dotyczące osób objętych zakresem dozwolonego użytku
osobistego jest zakresem dość szerokim. Obejmuje on nie tylko osoby pozostające w kręgu
stosunków bliższych – związek osobisty, w szczególności pokrewieństwo, powinowactwo,
jak również dalszych – stosunek towarzyski. W obecnej rzeczywistości społecznej, w której
coraz większe znaczenie odgrywają nowoczesne środki komunikacji, w tym Internet,
spektrum możliwych form podtrzymywania więzów społecznych – zasadnych dla istnienia
stosunków towarzyskich – znacząco się rozszerza. Chodzi tu przede wszystkim o
powszechnie wykorzystywane portale społecznościowe, jak również komunikatory
internetowe.
Rozpowszechniona wymiana plików muzycznych w Internecie wywołuje jednak wiele
kontrowersji związanych także z granicami dozwolonego użytku prywatnego. W literaturze
przedmiotu podkreśla się, iż w przypadku gdy plik jest przesłany pocztą elektroniczną w
ramach indywidualnej komunikacji osobie pozostającej z wysyłającym w stosunkach
rodzinnych lub towarzyskich, mamy do czynienia z użytkiem prywatnym. Jeśli natomiast
użytkownik Internetu umieści plik muzyczny na serwerze w taki sposób, aby dostęp miały
osoby, z którymi nie łączą go żadne związki personalne, to takie korzystanie przekracza ramy
art. 23. Dotyczy to m.in. przypadków wymiany plików pomiędzy internautami za pomocą
programów umożliwiających kojarzenie osób o podobnych zainteresowaniach (tzw.
programów peer to peer).
W doktrynie prawa autorskiego wskazuje się także, że dla przyjęcia istnienia
stosunków towarzyskich pomiędzy osobami niezbędne jest podtrzymywanie więzów przez
pewien czas. W tej kategorii z pewnością nie będzie się mieścić przypadkowy, jednorazowy
kontakt. Wątpliwości pojawiają się jednak w odniesieniu do kwestii przywołanych już portali
społecznościowych, w ramach których stosunek towarzyski z powodzeniem może zaistnieć w
Internecie. Dodatkowo udostępniane na nich pliki umożliwiają skorzystanie z nich wyłącznie
użytkownikom, którzy znaleźli się w kręgu osób akceptowanych przez użytkownika i
niejednokrotnie klasyfikowanych za pomocą funkcjonalności portali społecznościowych na
„rodzinę”, „przyjaciół”, „znajomych” itp. Tworzy to zatem podstawy do zakwalifikowania
tych osób do kręgu personalnego, w którym istnieje „stosunek towarzyski”.
Niemniej jednak w obecnym stanie prawnym, z uwagi na przywołaną już zasadę
wyrażoną w art. 35, nakazującą interpretację Ustawy in favorum twórcy, sytuacja korzystania
z prawa, jakim jest dozwolony własny użytek w Internecie, budzić może niepokój jego
użytkowników, w tym użytkowników portali społecznościowych. Powoduje to konieczność
dokonania odpowiedniej nowelizacji, dookreślającej granice dozwolonego własnego użytku
oraz ramy „stosunku towarzyskiego”. Zasadnym jest zatem dookreślenie jego formy, poprzez
wprowadzenie kategorii „stosunku towarzyskiego bezpośredniego”, rozumianego w
tradycyjny sposób – kontaktów towarzyskich istniejących pomiędzy danymi osobami, jak
również poprzez wprowadzenie kategorii „stosunku towarzyskiego pośredniego”. Ma ona
szczególne znaczenie dla użytkowników Internetu, gdyż znowelizowanym ust. 2 art. 23 w
sposób literalny ustanowiona zostanie możliwość jego zaistnienia w ramach kontaktów
interpersonalnych przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, w tym Internetu. Pojęcie