Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Warszawa, 7 sierpnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-1994/12


Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Andrzej Romanek)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r., poz. 32)
sporządza się następującą opinię:



I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedmiotem projektu ustawy jest nowelizacja art. 197 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks karny, dalej również jako kk, (Dz. U. Nr 88, poz. 553
ze zm.). Celem proponowanych zmian jest zwiększenie ustawowego wymiaru
kar pozbawienia wolności za poszczególne typy przestępstwa zgwałcenia,
określone w art. 197 kk, w tym również za zgwałcenie osoby małoletniej w
wieku poniżej 15 lat.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Zasady określania wymiaru kar za przestępstwo zgwałcenia osoby w
wieku poniżej 18 lat zostały określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego
i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania
niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania
seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującej decyzję ramową
Rady 2004/68/WSiSW (Dz. Urz. UE L 335 z dnia 17.12.2011 r., s.1-14), zwanej
dalej dyrektywą. Zakres normatywny dyrektywy obejmuje system sankcji
karnych za bezprawne naruszenie dóbr chronionych prawem w postaci m.in.
wolności seksualnej, obyczajności, nietykalności cielesnej.

Zgodnie z definicjami wskazanymi w art. 2 dyrektywy, dzieckiem jest
każda osoba w wieku poniżej 18 lat, natomiast wiek przyzwolenia oznacza
osiągnięty przez dziecko wiek, poniżej którego zakazane jest – zgodnie z
prawem krajowym – podejmowanie czynności seksualnych z jego udziałem
(w polskim prawie, wiek ten wynosi 15 lat – art. 200 § 1 kk).

W art. 3 ust. 5 pkt (iii) dyrektywy określono, że podejmowanie czynności
seksualnych z udziałem dziecka z użyciem przymusu, przemocy lub groźby
podlega sankcji karnej w maksymalnym wymiarze co najmniej 10 lat
pozbawienia wolności, natomiast jeżeli dziecko osiągnęło wiek przyzwolenia -
w maksymalnym wymiarze co najmniej 5 lat pozbawienia wolności.
Dyrektywa weszła w życie, zgodnie z regułą określoną w jej art. 29, w
dniu 17 grudnia 2011 r. Na podstawie art. 27 ust. 1 dyrektywy, państwa
członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia w życie przepisów
niezbędnych do wykonania dyrektywy do dnia 18 grudnia 2013 r.
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje na
to, że w okresie przewidzianym na dokonanie transpozycji dyrektywy państwa
członkowskie, będące jej adresatami, są zobowiązane do powstrzymania się od
przyjmowania przepisów, których charakter poważnie zagraża osiągnięciu
rezultatu wskazanego przez tę dyrektywę (patrz. m.in. wyrok z dnia 18 grudnia
1997 r. w sprawie C 129/96 Inter-Environnement Wallonie, Rec. str. I 7411, pkt
45, wyrok z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C‑14/02 ATRAL, Rec. str. I‑4431,
pkt 58, i ww. wyrok w sprawie Mangold, pkt 67). Co więcej, z zasady lojalnej
współpracy państw członkowskich z Unią Europejską wynika, że w okresie prac
nad transpozycją dyrektywy państwa członkowskie muszą podejmować
działania na rzecz osiągnięcia rezultatu określonego w dyrektywie (patrz. J.
Barcz, Wytyczne polityki legislacyjnej i techniki prawodawczej, Zapewnienie
skuteczności prawa Unii Europejskiej w polskim prawie krajowym, Warszawa,
2009, s. 49-50).

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej

Opiniowany projekt ustawy w art. 1 wprowadza zmiany w art. 197 kk, w
zakresie wymiaru kar pozbawienia wolności za przestępstwo zgwałcenia w
odniesieniu do typu podstawowego, kwalifikowanego oraz uprzywilejowanego
tego przestępstwa. Jednym z typów kwalifikowanych jest zgwałcenie osoby
małoletniej poniżej 15 lat (art. 197 § 3 pkt 2 kk). Zgodnie z zaproponowanymi
zmianami, popełnienie wskazanego czynu zagrożone będzie karą pozbawienia
wolności na czas nie krótszy od 5 lat, podczas gdy obecnie kara za ten czyn
przewidziana w kodeksie karnym wynosi co najmniej 3 lata pozbawienia
wolności.

Wskazane w projekcie ustawy podwyższenie dolnej granicy wymiaru
kary pozbawienia wolności za zgwałcenie osoby małoletniej poniżej 15 roku

2
życia należy uznać za niesprzeczne z art. 3 ust. 5 pkt (iii) dyrektywy.

W dyrektywie określono minimalny wymiar górnej granicy kary
pozbawienia wolności za dokonanie czynu, którego znamiona zawierają się w
typie kwalifikowanym zgwałcenia z art. 197 § 3 pkt 2 kk. Oznacza to, że
państwa członkowskie mogą wprowadzić wyższą górną granicę wymiaru kary
za to przestępstwo. Zaproponowane w projekcie podwyższenie dolnej granicy
kary do co najmniej 5 lat pozbawienia wolności nie jest sprzeczne z wytycznymi
przedstawionymi w tym zakresie w dyrektywie.



IV. Konkluzja
Opiniowany poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny
nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Zbigniew Wrona














3

Warszawa, 7 sierpnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-1995/12




Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej




Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Andrzej
Romanek) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w
rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu





Przedmiotem projektu ustawy jest nowelizacja art. 197 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks karny, dalej również jako kk, (Dz. U. Nr 88, poz. 553
ze zm.). Celem proponowanych zmian jest zwiększenie ustawowego wymiaru
kar pozbawienia wolności za poszczególne typy przestępstwa zgwałcenia,
określone w art. 197 kk, w tym również za zgwałcenie osoby małoletniej w
wieku poniżej 15 lat.
Projekt ustawy zawiera przepisy objęte zakresem regulacji prawa Unii
Europejskiej. Projekt w zakresie określenia wymiaru kary za przestępstwo
zgwałcenia osoby w wieku poniżej 15 lat jest objęty zakresem dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w
sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i
wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującej
decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW (Dz. Urz. UE L 335 z dnia 17.12.2011
r., s.1-14), zwanej dalej dyrektywą. Zakres normatywny dyrektywy obejmuje
system sankcji karnych za bezprawne naruszenie dóbr chronionych prawem w
postaci m.in. wolności seksualnej, obyczajności, nietykalności cielesnej.

Zgodnie z definicjami wskazanymi w art. 2 dyrektywy, dzieckiem jest
każda osoba w wieku poniżej 18 lat, natomiast wiek przyzwolenia oznacza
osiągnięty przez dziecko wiek, poniżej którego zakazane jest – zgodnie z
prawem krajowym – podejmowanie czynności seksualnych z jego udziałem
(w polskim prawie, wiek ten wynosi 15 lat – art. 200 § 1 kk).

W art. 3 ust. 5 pkt (iii) dyrektywy określono, że podejmowanie
czynności seksualnych z udziałem dziecka z użyciem przymusu, przemocy lub
groźby podlega sankcji karnej w maksymalnym wymiarze co najmniej 10 lat
pozbawienia wolności, natomiast jeżeli dziecko osiągnęło wiek przyzwolenia -
w maksymalnym wymiarze co najmniej 5 lat pozbawienia wolności.
Dyrektywa weszła w życie, zgodnie z regułą określoną w jej art. 29, w
dniu 17 grudnia 2011 r. Na podstawie art. 27 ust. 1 dyrektywy, państwa
członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia w życie przepisów
niezbędnych do wykonania dyrektywy do dnia 18 grudnia 2013 r.
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje na
to, że w okresie przewidzianym na dokonanie transpozycji dyrektywy państwa
członkowskie, będące jej adresatami, są zobowiązane do powstrzymania się od
przyjmowania przepisów, których charakter poważnie zagraża osiągnięciu
rezultatu wskazanego przez tę dyrektywę (patrz. m.in. wyrok z dnia 18 grudnia
1997 r. w sprawie C 129/96 Inter-Environnement Wallonie, Rec. str. I 7411, pkt
45, wyrok z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C‑14/02 ATRAL, Rec. str. I‑4431,
pkt 58, i ww. wyrok w sprawie Mangold, pkt 67). Co więcej, z zasady lojalnej
współpracy państw członkowskich z Unią Europejską wynika, że w okresie prac
nad transpozycją dyrektywy państwa członkowskie muszą podejmować
działania na rzecz osiągnięcia rezultatu określonego w dyrektywie (patrz. J.
Barcz, Wytyczne polityki legislacyjnej i techniki prawodawczej, Zapewnienie
skuteczności prawa Unii Europejskiej w polskim prawie krajowym, Warszawa,
2009, s. 49-50).

Opiniowany projekt ustawy w art. 1 wprowadza zmiany w art. 197 kk, w
zakresie wymiaru kar pozbawienia wolności za przestępstwo zgwałcenia w
odniesieniu do typu podstawowego, kwalifikowanego oraz uprzywilejowanego
tego przestępstwa. Jednym z typów kwalifikowanych jest zgwałcenie osoby
małoletniej poniżej 15 lat (art. 197 § 3 pkt 2 kk). Zgodnie z zaproponowanymi
zmianami, popełnienie wskazanego czynu zagrożone będzie karą pozbawienia
wolności na czas nie krótszy od 5 lat, podczas gdy obecnie kara za ten czyn
przewidziana w kodeksie karnym wynosi co najmniej 3 lata pozbawienia
wolności.

Wskazane w projekcie ustawy podwyższenie dolnej granicy wymiaru
kary pozbawienia wolności za zgwałcenie osoby małoletniej poniżej 15 roku
życia należy uznać za niesprzeczne z art. 3 ust. 5 pkt (iii) dyrektywy. W
dyrektywie określono minimalny wymiar górnej granicy kary pozbawienia
wolności za dokonanie czynu, którego znamiona zawierają się w typie
kwalifikowanym zgwałcenia z art. 197 § 3 pkt 2 kk. Oznacza to, że państwa
członkowskie mogą wprowadzić wyższą górną granicę wymiaru kary za to
przestępstwo. Zaproponowane w projekcie podwyższenie dolnej granicy kary do

2