Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji

Załącznik nr 2




Kryteria kwalifikowania audycji oraz innych przekazów
Załącznik nr 2 do rozporządzenia charakteryzuje poszczególne kategorie wiekowe i opisuje audycje
lub inne przekazy z punktu widzenia czterech elementów, ważnych dla rozwoju małoletnich:
1. prezentowanej wizji świata;
2. ocen moralnych;
3. wywoływanych emocji;
4. wzorów zachowań.

I. Cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania audycji lub innych przekazów, o których
mowa w § 4 rozporządzenia.

I kategoria wiekowa (do 12 roku życia)

Kategoria I zawiera audycje lub inne przekazy, które mogą oglądać wszyscy widzowie, w tym dzieci
i młodzież do lat 12. Są to audycje prezentujące zasadniczo pozytywny (lub opisany neutralnie) obraz
świata, w łagodnym klimacie emocjonalnym, przedstawiające postawy prospołeczne i przyjazne
nastawienie do ludzi, nasycone emocjami pozytywnymi, takimi jak: radość, zachwyt, szczęście,
życzliwość. Może być pokazywana rywalizacja prowadzona w duchu sportowym o określonych
regułach (z wykluczeniem scen drastycznych) i ukazywanie pozytywnych wzorów miłości bez
obrazów seksualnych (np. romantycznej, opiekuńczej, czy przyjacielskiej).

Należy jednak mieć na względzie, że myślenie dzieci w wieku poniżej 12 lat ciągle jeszcze jest
schematyczne, emocjonalność jest chwiejna, a system nerwowy łatwo ulega przeciążeniu. W tym
okresie kształtuje się podstawowy stosunek do świata, zdolność krytycyzmu jest bardzo niska,
a tendencja do ulegania sugestii i naśladowania osób z otoczenia i bohaterów fikcyjnych bardzo silna.
W związku z tym małoletni poniżej 12 lat nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów:

1. prezentujących obraz świata budzący lęk lub odrazę oraz negatywne nastawienie do innych
osób i otoczenia, np. niszczenie, znęcanie się, przemoc, poniżanie, ignorowanie cierpienia,
usprawiedliwianie zła – nawet jeśli przedstawione są w filmach animowanych, w sposób
nierealistyczny lub mają charakter humorystyczny;
2. prezentujących treści, w których ocena moralna zachowania bohaterów wymaga wnikliwości
oraz różnicowania przyczyn, intencji i motywacji, co nie jest możliwe do dokonania przez
małoletnich w tym wieku, a także ukazujących obrazy o charakterze seksualnym (nagość,
gesty seksualne itp.), których istoty małoletni nie może jeszcze zrozumieć;
3. budzących silne emocje, zwłaszcza negatywne, jak lęk, strach, przerażenie, złość,
obrzydzenie, obojętność na cierpienia innych itp., co wywołuje u małoletniego rozchwianie
emocjonalne, nadpobudliwość i nadruchliwość (na skutek przeciążenia układu nerwowego);
zawierających nagromadzenie negatywnych faktów i zdarzeń takich jak przemoc czy
wulgarne zachowanie, tworzących wizję świata wrogiego i zagrażającego, a kontakty
międzyludzkie przedstawiających jako walkę i rywalizację;
4. pokazujących sceny przemocy i seksu, które w filmie obrazują jakąś ideę, której dziecko nie
jest w stanie zrozumieć, gdyż spostrzega nie ogólne przesłanie, ale poszczególne sceny
agresji, seksu i wulgarności;
5. powodujących silne podniecenie, związane z obrazami przemocy i niebezpiecznych rozrywek,
a także rozbudzających zainteresowanie seksem, a więc obrazów nagości i zbliżeń intymnych,
a zwłaszcza takich, które ukazują seks w oderwaniu od uczuć wyższych i stanowią wadliwe
wzorce zachowań seksualnych;
6. zawierających treści wymienione w kategoriach wiekowych III, IV.
5 
 

II kategoria wiekowa (od 12 do 16 roku życia)
Dzieci w wieku dorastania charakteryzują się nadal dużą pobudliwością emocjonalną, skłonnością
skrajnych ocen i pochopnych uogólnień, do impulsywnych zachowań i do podejmowania
ryzykownych działań. Starają się demonstrować swoją dorosłość, bez głębszego zrozumienia, na czym
ona polega. Są krytyczne w stosunku do rodziców i nauczycieli, a jednocześnie poszukują
atrakcyjnych idoli, których bezkrytycznie naśladują. Są konformistyczne, dlatego bardziej liczą się
z normami grup rówieśniczych, niż z normami ogólnospołecznymi. W związku z tym małoletni
poniżej lat 16 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów:

1. pokazujących wypaczone formy współżycia społecznego (albo koegzystencji ludzi)

i sprowadzających wizję świata do przemocy i erotyki, a zwłaszcza prezentujących je
w sposób prymitywny i brutalny oraz ukazujący obrazy aktywności seksualnej w oderwaniu
od uczuć wyższych;
2. dających uproszczoną wizję dorosłości eksponującą nadmiernie: siłę fizyczną, używanie
przemocy zwłaszcza demonstrowanej w rolach społecznych (nauczyciel, rodzice itp.);
3. pokazujących moralnie naganne zachowania i postawy bez ocen etycznych oraz moralne
obwinianie ofiary za to, że została skrzywdzona, a także przedstawiających nadmierną
koncentrację na posiadaniu pieniędzy i dóbr materialnych;
4. dostarczających silnych wrażeń i emocji związanych z przemocą i seksem, a zwłaszcza
przedstawiających obrazy agresji i okrucieństwa, mogące skłaniać do zachowań moralnie
nagannych, przez prezentowanie postaci atrakcyjnych, a jednocześnie będących wzorcem
zachowań negatywnych, np. picia alkoholu, używania wulgarnych wyrażeń i gestów,
brutalności, zażywania narkotyków, przemocy itp.


Kategoria III (od 16 do 18 roku życia)
U małoletnich od 16 do 18 roku życia następuje stopniowa integracja funkcji psychicznych, kształtuje
się większa samodzielność, tendencje do poznania siebie i projektowanie swojego dorosłego życia.
Jednakże małoletnich w tym wieku nadal cechuje duża wrażliwość i labilność emocjonalna, tendencja
do przeceniania poziomu własnej dojrzałości, do podejmowania ważnych życiowo decyzji bez
zrozumienia ich następstw i konsekwencji oraz do uproszczonego rozstrzygania skomplikowanych
spraw egzystencjonalnych.
Małoletni poniżej lat 18 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów zawierających sceny lub
treści:

1. pokazujące jednostronnie przywileje życia dorosłych przy równoczesnym pomijaniu
obowiązków, pracy, zobowiązań, i ważnych życiowo decyzji przy pomijaniu ich
konsekwencji, zawierające społeczne usprawiedliwianie agresji, wulgarności, uprzedzeń
i negatywnych stereotypów społecznych, pokazywanie seksu, agresji i łamania norm
moralnych jako źródła sukcesu życiowego;
2. prezentujące wadliwy obraz natury ludzkiej polegający na szukaniu tylko egoistycznych
przyjemności, dążeniu do sukcesu za wszelką cenę z wykorzystywaniem innych osób dla
własnych celów, usprawiedliwiające przemoc, traktujące seks jako źródło dominacji.


Kategoria IV (powyżej 18 roku życia)

Kategoria ta obejmie w szczególności audycje, lub inne przekazy prezentujące np. sceny
naturalistycznego seksu zwłaszcza połączonego z przemocą i przymusem, patologicznych form życia
seksualnego, a także obrazy agresji, zwłaszcza przedstawionej w sposób naturalistyczny
i brutalny; a także treściach prezentujących postacie atrakcyjne (np. pod względem urody, bogactwa,
sukcesu siły fizycznej), postępujące w sposób moralnie naganny, agresywny, nieuczciwy i wulgarny,
6 
 
bez żadnej oceny niewłaściwości takiego zachowania oraz nagradzanie przejawów społecznej
patologii muszą być kwalifikowane do kategorii IV, czyli treści przeznaczonych wyłącznie dla osób
dorosłych.




















































7 
 
UZASADNIENIE

Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia … w sprawie szczegółowych
zasad ochrony małoletnich w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie, zostało
wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 47e ust. 4 ustawy radiofonii i telewizji z dnia
29 grudnia 1992 r. (Dz. U. ...).
Przedmiotowe rozporządzenie określa:
1) cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania i oznaczania audycji i innych
przekazów, udostępnianych w ramach audiowizualnej usługi medialnej na żądanie,
2) wzory symboli graficznych oraz sposób ich prezentacji, służących do oznaczenia
audycji oraz innych przekazów, udostępnianych w ramach audiowizualnej usługi
medialnej na żądanie, uwzględniający ich stopień szkodliwości dla małoletnich
w poszczególnych kategoriach wiekowych.

Według art. 47e ust. 2 ustawy o radiofonii i telewizji podmiot dostarczający audiowizualną
usługę medialną na żądanie, uwzględniając stopień szkodliwości audycji lub innego przekazu
dla małoletnich w poszczególnych kategoriach wiekowych, jest zobowiązany do
odpowiedniego kwalifikowania i oznaczania audycji i innych przekazów w taki sposób, aby
użytkownik mógł z łatwością zapoznać się z oznaczeniem zarówno w chwili wyboru audycji,
jak i w trakcie jej trwania.

Usługi medialne na żądanie zostały wprowadzone do prawnego porządku medialnego
w Polsce wraz z nowelizacją ustawy o radiofonii i telewizji i kompletną implementacją
dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych (2010/13/UE). Krajowa Rada Radiofonii
i Telewizji, wydając rozporządzenie w sprawie określenia cech oraz szczegółowych
warunków kwalifikowania i graficznego oznaczania audycji oraz innych przekazów,

pod kątem szkodliwego ich wpływu na prawidłowy rozwój małoletnich uwzględniła
wskazania dyrektywy dotyczące usług medialnych na żądanie zawarte między innymi
w motywie 58 i 59. Zatroszczono się przy tym, by została zachowana należyta równowaga
pomiędzy podjętymi środkami a wyznaczonymi celami, którymi pozostaje skuteczna ochrona
małoletnich przed treściami mogącymi mieć negatywny wpływ na ich rozwój fizyczny,
psychiczny i moralny.

Dlatego, w odróżnieniu od wymogów odnośnie graficznego oznakowania audycji i innych
przekazów w usługach linearnych, przedmiotowe rozporządzenie wprowadza następujące
kategorie wiekowe:
1) bez ograniczeń wiekowych,
2) od 12 roku życia,
3) od 16 roku życia,
4) wyłącznie dla dorosłych.

Powyższym kategoriom wiekowym odpowiadają oznakowania graficzne przedstawione
w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Rozporządzenie reguluje także dopuszczalne sposoby ekspozycji znaków graficznych
w audycjach i innych przekazach na żądanie, zapewniając przy tym, aby odbiorca usługi na
żądanie mógł w każdym momencie i w łatwy sposób pozyskać informację o wiekowej
8 
 
kwalifikacji danej audycji lub innego przekazu, udostępnianego przez dostawcę usług
medialnych na żądanie.

Ustawa zezwoliła na udostępnianie w katalogach usług medialnych na żądanie audycji lub
innych przekazów zagrażających fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi
małoletnich (w szczególności zawierających treści pornograficzne lub eksponujących
przemoc), czyli audycji przeznaczonych wyłącznie dla widzów dorosłych (+18 lat). Krajowa
Rada Radiofonii i Telewizji zdecydowała, że oznaczenie graficzne tych przekazów, będzie
zwierało się w IV kategorii wiekowej, o której mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Dostawca usługi medialnej może posłużyć się znakiem graficznym przypisanym IV kategorii
wiekowej jeżeli uzna, że ma do czynienia z treściami mogącymi mieć negatywny wpływ na
rozwój małoletnich. Te ostatnie audycje lub inne przekazy zostały w rozporządzeniu
zakwalifikowane do III kategorii wiekowej (+16 lat). Właściwa ochrona małoletnich przed
treściami niosącymi największe zagrożenie dla małoletnich zostanie zapewniona dzięki
zabezpieczeniom, o których mowa w art. 47e ust. 1 ustawy.

Należy podkreślić, że dostawcy audiowizualnych usług na żądanie samodzielnie i na własną
odpowiedzialność kwalifikują audycje lub inne przekazy, przypisując je do danej kategorii
wiekowej. Jednakże, zmierzając do stworzenia wspólnej podstawy dla decyzji
kwalifikacyjnych rozporządzenie KRRiT zostało zaopatrzone w załącznik nr 2 zawierający
przykładowe kryteria klasyfikacyjne opracowane przez zespół specjalistów z zakresu
psychologii rozwojowej i badań nad odbiorem mediów przez małoletnich widzów.
Rozporządzenie wprowadza też odpowiednie wymogi dotyczące graficznych oznaczeń
audycji lub innych przekazów na żądanie odnośnie zapowiedzi prezentujących treść takich
audycji (tzw. „zwiastunów”).

Pozostałe dwa poziomy ochrony odnoszą się do dzieci i młodzieży do 16 roku życia.
Audycje lub inne przekazy muszą być kwalifikowane z punktu widzenia ich potencjalnego,
szkodliwego wpływu na małoletnich w danej kategorii wiekowej oraz muszą być zaopatrzone
w odpowiadający danej grupie wiekowej symbol graficzny (znak informacyjny), zgodnie
z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia.


















9