Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw

5

czy też popełnienia czynu o znamionach przestępstwa albo przestępstwa skarbowego, jeżeli
jego popełnienie było niewątpliwe i uniemożliwiało pozostanie sprawcy w służbie (por. art.
114 ust. 3 w obowiązującym brzmieniu). To samo odnosi się do:
– funkcjonariuszy Straży Granicznej, o których mowa w art. 118 ust. 1 pkt 2, ust. 2 oraz ust. 2a
ustawy o Straży Granicznej, czyli zwalnianych ze służby na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 1–4,
ust. 2 pkt 1–8 i 12 oraz ust. 3 ustawy o Straży Granicznej;
– żołnierzy zawodowych (art. 95 pkt 2 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych);
– funkcjonariuszy Służby Więziennej (art. 137 ust. 1 oraz art. 151 ust. 1 ustawy o Służbie
Więziennej).
Po drugie, intencją projektu jest przyznanie funkcjonariuszom prawa do ekwiwalentu
pieniężnego także w tych wypadkach, w których jak do tej pory ustawodawca całkowicie lub
częściowo odmawiał im tego uprawnienia z uwagi na wystąpienie konkretnej przesłanki
uzasadniającej zwolnienie ze służby. Dotyczy to następujących sytuacji:
– zwolnienia ze służby policjanta na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 3 i 4a oraz ust. 2 pkt 8 ustawy
o Policji (tu nie przysługuje prawo do ekwiwalentu pieniężnego za „nadgodziny”), jak również
na zasadzie art. 41 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 pkt 2, tzn. w razie skazania go prawomocnym wyrokiem
za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, ścigane z oskarżenia publicznego (brak
prawa do ekwiwalentu z jakiegokolwiek tytułu);
– zwolnienia ze służby funkcjonariusza Straży Granicznej na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 4 i ust. 2
pkt 2 ustawy o Straży Granicznej (brak prawa do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane
urlopy), a ponadto w trybie art. 45 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 2 pkt 9–11 ustawy o Straży Granicznej
(tu z kolei ekwiwalent w ogóle nie został przyznany, a dotyczy to: zrzeczenia się obywatelstwa
polskiego lub nabycia obywatelstwa innego państwa, dwukrotnego nieusprawiedliwionego
niestawienia się na zlecone przez komisję lekarską badanie lub obserwację w zakładzie opieki
zdrowotnej, popełnienia czynu o znamionach przestępstwa albo przestępstwa skarbowego,
jeżeli fakt ten jest oczywisty i uniemożliwia pozostawanie w służbie, i wreszcie – upływu 12
miesięcy zawieszenia w czynnościach służbowych przy dalszym istnieniu okoliczności, które
wpłynęły na to zawieszenie);
– zastosowania art. 43 ust. 2 pkt 3 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (zob. art. 98 ust. 2 –
chodzi o zwolnienie ze służby w związku z wymierzeniem kary dyscyplinarnej wydalenia ze
służby, które skutkuje pozbawienie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy
niewykorzystany w roku zwolnienia ze służby), a także art. 43 ust. 2 pkt 4 i 6 oraz ust. 3 pkt 2
i 6 tejże ustawy (całkowity brak prawa do ekwiwalentu w razie: skazania prawomocnym
wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo

6

skarbowe umyślne, utraty obywatelstwa polskiego, skazania prawomocnym wyrokiem sądu
za przestępstwo inne niż wyżej wymienione oraz upływu 12 miesięcy od dnia zaprzestania
służby z powodu choroby);
– zwolnienia ze służby funkcjonariusza BOR z powołaniem się na przepisy art. 35 ust. 1 pkt 4
lub 5, względnie art. 35 ust. 2 pkt 2 ustawy o Biurze Ochrony Rządu (odpowiednio: wymierzenie
kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby, skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne
przestępstwo ścigane z urzędu, skazanie za prawomocnym wyrokiem sądu za inne przestępstwo)
– por. art. 105 ust. 2 wskazanej ustawy, który odbiera prawo do ekwiwalentu pieniężnego za
urlop wypoczynkowy przysługujący w roku zwolnienia ze służby; analogicznie przepis ten
traktuje też funkcjonariuszy zwolnionych ze służby wobec „ukarania przez organ właściwego
samorządu zawodowego, do którego przynależność jest obowiązkowa (…), karą zawieszenia
lub pozbawienia prawa wykonywania zawodu (specjalności zawodowej), utraty stopnia albo
skazania na karę pozbawienia wolności”;
– zwolnienia ze służby funkcjonariusza ABW bądź AW na postawie art. 60 ust. 1 pkt 3
ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (wymierzenie kary
dyscyplinarnej wydalenia ze służby), co wiąże się z pozbawieniem funkcjonariusza ekwiwalentu
za urlop wypoczynkowy niewykorzystany w roku zwolnienia ze służby (zob. art. 128 ust. 2),
jak również na postawie art. 60 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz ust. 2 pkt 2 i 7 tejże ustawy (brak prawa
do ekwiwalentu w przypadku: skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne
ścigane z oskarżenia publicznego, utraty obywatelstwa polskiego lub nabycia obywatelstwa
innego państwa, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za inne przestępstwo oraz dwukrotnego
niestawienia się bez usprawiedliwienia przed komisją lekarską, do której funkcjonariusz został
skierowany w celu określenia jego stanu zdrowia);
– zwolnienia ze służby funkcjonariusza CBA w związku z orzeczoną karą dyscyplinarną, tj.
na zasadzie art. 64 ust. 1 pkt 3 ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (art. 96 ust. 2
odmawia w tym wypadku prawa do ekwiwalentu pieniężnego za rok zwolnienia ze służby), a
także zwolnienia z przyczyn, o których mowa w art. 64 ust. 1 pkt 2, 4–6 oraz ust. 2 pkt 2 i 3
oraz 5–8 ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, czyli w razie: nieprzydatności do
służby stwierdzonej w opinii służbowej w okresie służby przygotowawczej, dyscyplinarnie
stwierdzonego faktu złożenia nieprawdziwego oświadczenia majątkowego, prawomocnego
skazania za umyślnie przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe,
tymczasowego aresztowania, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za inne przestępstwo,
wniesienia aktu oskarżenia w przypadku umyślnego przestępstwa ściganego z oskarżenia
publicznego, niezłożenia w terminie oświadczenia majątkowego, odmowy poddania się badaniu

7

poligraficznemu, popełnienia przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego w sytuacji,
gdy okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości (zwalniani w oparciu o te przesłanki
aktualnie są całkowicie pozbawieni prawa do ekwiwalentu);
– zwolnienia ze służby funkcjonariusza SKW albo SWW na zasadzie art. 19 ust. 1 pkt 3 i ust. 2
pkt 3 ustawy o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby
Wywiadu Wojskowego (chodzi tu o wymierzenie kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby
oraz nieobecność funkcjonariusza w służbie przez okres powyżej 3 miesięcy z powodu
tymczasowego aresztowania – efekt: w myśl art. 88 ust. 2 ekwiwalent pieniężny należy się
wyłącznie za urlopy wypoczynkowe niewykorzystane w latach poprzedzających rok zwolnienia
ze służby); poza tym równoznaczne z pozbawieniem prawa do ekwiwalentu jest zwolnienie
funkcjonariusza SKW tudzież SWW w związku ze skazaniem prawomocnym wyrokiem sądu
za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, utratą obywatelstwa polskiego lub nabyciem
obywatelstwa innego państwa, prawomocnym skazaniem za inne przestępstwo, jak również
ze względu na dwukrotne niestawienie się bez usprawiedliwienia przed komisją lekarską.
W tych wszystkich wypadkach uprawnienia funkcjonariuszy na gruncie poszczególnych
ustaw zostaną zrównane. Projekt nie zakłada za to zrównania w płaszczyźnie horyzontalnej,
np. w zakresie prawa do urlopu dodatkowego i ekwiwalentu należnego za taki urlop. Takie
zmiany nie są bowiem konieczne dla realizacji wskazań zawartych w wypowiedzi Trybunału
(nawiasem mówiąc, Trybunał nie doszukał się w tym aspekcie naruszenia zasady równości –
por. argumentację przedstawioną w końcowym fragmencie części 2.3. uzasadnienia wyroku
z dnia 23 lutego 2010 r.).

5. Skutki projektowanej ustawy

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE. Podstawowym
jej skutkiem prawnym będzie zatem zastąpienie regulacji wadliwej rozwiązaniem zgodnym
z ustawą zasadniczą, a także przywołaną już w punkcie 3 niniejszego uzasadnienia dyrektywą
2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącą niektórych aspektów organizacji
czasu pracy. Proponowane zmiany realizują również zasadę sprawiedliwości społecznej, a tym
samym przyczynią się zapewne do budowy zaufania obywateli do państwa i stanowionego
przez nie prawa.
Ustawa nie wpłynie na sferę życia gospodarczego. Należy liczyć się natomiast z tym,
że jej uchwalenie pociągnie za sobą dodatkowe obciążenia dla budżetu państwa w postaci

8

większych wydatków na wypłatę ekwiwalentów pieniężnych za niewykorzystane urlopy lub
za służbę pełnioną w wymiarze wyższym niż ustawowy. Prognozowany skutek finansowy jest
następstwem zniesienia ograniczeń przedmiotowych (nade wszystko czasowego) oraz rezygnacji
z ograniczeń o charakterze podmiotowym, polegających na uzależnieniu prawa do ekwiwalentu
od podstawy zwolnienia.
Dokładne oszacowanie przewidywanych kosztów wejścia w życie projektowanej ustawy
nie jest jednak możliwe, ponieważ ich wielkość powiązana jest ściśle z liczbą funkcjonariuszy,
który zostaną zwolnieni ze służby pod rządami przepisów w znowelizowanym brzmieniu oraz
wysokością należnych im ekwiwalentów pieniężnych z tytułu niewykorzystanych urlopów
wypoczynkowych bądź też z racji służby pełnionej w czasie wolnym. Na tę wysokość z kolei
wpływ mają takie czynniki, jak chociażby bieżący poziom wykorzystania urlopów czy wzrost
liczby zadań wywołujący konieczność pełnienia przez funkcjonariuszy służby w zwiększonym
wymiarze. Wypada także podnieść, że liczba funkcjonariuszy odchodzących lub zwalnianych
ze służby w danym roku kalendarzowym może być warunkowana wieloma przesłankami,
a tym samym nie da się jej z góry precyzyjnie określić.
Według oceny podmiotów, które opiniowały projekt, można mówić, przykładowo,
o kwotach rzędu około: 43.000 zł rocznie w przypadku Państwowej Straży Pożarnej czy 6.000
zł oraz 10.000 zł odpowiednio dla Służb Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego.

6. Konsultacje

W procesie konsultacji o projekcie wypowiedział się Minister Spraw Wewnętrznych,
Minister Sprawiedliwości, Minister Obrony Narodowej oraz Minister Pracy i Polityki
Społecznej. Ponadto projekt został zaopiniowany przez Niezależny Samorządny Związek
Zawodowy Policjantów, Komendantów Głównych Państwowej Straży Pożarnej i Straży
Granicznej, a także Szefów Biura Ochrony Rządu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego.
Wymienione podmioty co do zasady pozytywnie oceniły zakres oraz kierunek
proponowanych rozwiązań. Zastrzeżenia zgłoszono jedynie wobec postanowień zawartych
w przepisach przejściowych przewidujących retroaktywne działanie nowego prawa (art. 10
w pierwotnej wersji projektu). W nadesłanych opiniach przedstawiono poza tym propozycje
wprowadzenia korekt o charakterze redakcyjnym oraz rozszerzenia projektu przez zmianę
zasad obliczania ekwiwalentu pieniężnego w ustawie o Policji i ustawie z dnia 16 marca 2001 r.
o Biurze Ochrony Rządu (Dz. U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1712, z późn. zm.).

9

Również w trakcie I czytania przedstawiciele Ministra Spraw Wewnętrznych oraz
poszczególnych służb poparli regulacje zamieszczone w projektowanej ustawie, podtrzymując
zarazem postulaty przedstawione w stanowiskach pisemnych. Obradujące wspólnie komisje
senackie – Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, Komisja Rodziny i Polityki
Społecznej i Komisja Ustawodawcza, wprowadziły do projektu jedną poprawkę polegającą
na skreśleniu przepisu art. 10. Komisje kierowały się w tym zakresie zapewnieniem zawartym
w opinii Ministra Spraw Wewnętrznych, z którego wynikało, iż realizacja wyroku Trybunału
Konstytucyjnego w odniesieniu do policjantów nie napotkała problemów w praktyce i osoby
zgłaszające się z roszeniem wyrównania wypłaconego ekwiwalentu otrzymywały stosowne
sumy pieniężne. Komisje przychyliły się też do poglądu, że przyznanie prawa do
ekwiwalentu z mocą wsteczną we wszystkich pozostałych sytuacjach objętych projektowaną
ustawą (w tym w przypadku zwolnień ze służby z przyczyn, które jak dotąd uzasadniały
odmowę wypłaty wskazanego świadczenia) rodziłoby szereg trudności (kwestia braku
niezbędnej dokumentacji) oraz pociągało za sobą poważne konsekwencje dla finansów
publicznych.

7. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej

Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.