Rządowy projekt ustawy o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA

W rozdziale dotyczącym obowiązków raportujących polskich instytucji finansowych
uregulowano również kwestie związane z korygowaniem informacji o amerykańskich
rachunkach raportowanych. Zasadę ogólną wyraża art. 6 ust. 1 projektu ustawy.
Zgodnie z tym przepisem raportujące polskie instytucje finansowe mogą skorygować
uprzednio złożoną informację, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2. Prawo do złożenia
korekty informacji nie będzie ograniczone czasowo. Skorygowanie informacji będzie
następowało poprzez złożenie informacji korygującej. Prawo do korekty informacji o
amerykańskich rachunkach raportowanych ograniczone zostało na czas trwania kontroli
amerykańskich rachunków raportowanych. Odpowiednią regulację w tym zakresie
ustanawia art. 6 ust. 2 projektu ustawy. Zgodnie z tym przepisem uprawnienie do
skorygowania informacji ulega zawieszeniu na czas trwania kontroli amerykańskich
rachunków raportowanych – w zakresie objętym tą kontrolą, przy czym przysługuje
nadal po jej zakończeniu. Ewentualne natomiast złożenie korekty w trakcie trwania
kontroli nie będzie wywoływało skutków prawnych – art. 6 ust. 3 projektu ustawy.
Przyjęte na tej płaszczyźnie rozwiązania wzorują się na przepisach ustawy – Ordynacja
podatkowa
3. Weryfikacja wypełniania obowiązków przez raportujące polskie instytucje
finansowe
Projektowane przepisy art. 7–10 wdrażają do krajowego porządku prawnego regulacje
Umowy FATCA odnoszące się do współpracy w przestrzeganiu oraz egzekucji
obowiązków w niej przewidzianych – art. 5 Umowy FATCA. Zasadniczym celem
przedmiotowych rozwiązań
jest wprowadzenie regulacji zapobiegających
przyjmowaniu przez instytucje finansowe praktyk zmierzających do niewykonywania
obowiązków informacyjnych określonych umową.
Zakres czynności podejmowanych na tej płaszczyźnie uzależniony jest od rodzaju
stwierdzonych uchybień. Podkreślenia wymaga, że sama Umowa FATCA odróżnia
dwie kategorie uchybień, tj. (1) uchybienia mniejszej wagi i pomyłki administracyjne
oraz (2) uchybienia o charakterze istotnego nieprzestrzegania obowiązków określonych
w Umowie FATCA. Wobec pierwszej kategorii Umowa FATCA nakazuje, aby
właściwa władza zastosowała przepisy prawa krajowego (włączając możliwe sankcje)
w celu uzyskania poprawnej i/lub kompletnej informacji lub usunięcia innych naruszeń
umowy. Realizując powyższą wytyczną, art. 7 przewiduje, że w przypadku wystąpienia
uchybień mniejszej wagi lub pomyłek administracyjnych, o których mowa w art. 5
12

ust. 1 Umowy FATCA, raportujące polskie instytucje finansowe, na pisemne żądanie
ministra właściwego do spraw finansów publicznych, są obowiązane do udzielenia
informacji niezbędnych do ich wyjaśnienia w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia
otrzymania tego żądania. Regulacja ta umożliwi ministrowi właściwemu do spraw
finansów publicznych lub organowi upoważnionemu przez niego w trybie art. 3 ust. 2
pkt 4 przeprowadzenie czynności ukierunkowanych na wyjaśnienie oraz usunięcie
ewentualnych nieprawidłowości. Żądanie skierowane do instytucji finansowej
opatrzone będzie klauzulą „Tajemnica skarbowa”, a jego przekazanie nastąpi w trybie
przewidzianym dla dokumentów zawierających informacje niejawne o klauzuli
„zastrzeżone”. Rozwiązanie to zapewni ochronę informacjom posiadanym przez
instytucje finansowe oraz czyni zadość stawianym przez Umowę FATCA wymaganiom
w zakresie przestrzegania zasad poufności i ochrony danych. W swoim żądaniu organ
obowiązany będzie również do określenia zakresu wymaganych informacji oraz terminu
ich przekazania.
Odmienny tryb postępowania przewidziano dla przypadków istotnego nieprzestrzegania
obowiązków związanych z raportowaniem o amerykańskich rachunkach
raportowanych. Ze względu na ich kwalifikowalność w projektowanym art. 8 ust. 1
wskazano, że w przypadku przekazania przez właściwe władze Stanów Zjednoczonych
zawiadomienia o istotnym nieprzestrzeganiu obowiązków, o którym mowa w art. 5
ust. 2 lit. a Umowy FATCA, minister właściwy do spraw finansów publicznych lub
organ upoważniony na podstawie art. 3 ust. 3 przeprowadzi kontrolę wykonywania
obowiązków związanych z informowaniem o amerykańskich rachunkach
raportowanych. Taki tryb postępowania uzasadniony jest charakterem spraw oraz ich
znaczeniem dla całego systemu stosowania Umowy FATCA. Podkreślenia w
szczególności wymaga, że dla przeprowadzenia weryfikacji sygnalizowanych przez
stronę amerykańską istotnych nieprawidłowości nie będzie wystarczające jedynie
zwrócenie się o przedstawienie stosownych wyjaśnień. W tych przypadkach konieczne
będzie niezwłoczne przeprowadzenie czynności kontrolnych. Kontrola amerykańskich
rachunków raportowanych będzie miała na celu weryfikację informacji
przedstawionych w zawiadomieniu właściwych władz Stanów Zjednoczonych, zatem
kontrola przeprowadzana przez właściwy organ podatkowy nie będzie mogła wykraczać
poza zakres objęty ww. zawiadomieniem.
13

Kontrola amerykańskich rachunków raportowanych podejmowana będzie niezwłocznie
po otrzymaniu zawiadomienia o istotnym nieprzestrzeganiu obowiązków, o którym
mowa w art. 5 ust. 2 lit. a Umowy FATCA (art. 8 ust. 2). W zakresie nieuregulowanym
w ust. 1–14 do kontroli amerykańskich rachunków raportowanych stosuje się
odpowiednio przepisy rozdziału 1, z wyłączeniem art. 127 i art. 128, przepisy
art. 135–138, art. 139 § 4, art. 140–142 oraz rozdziałów 2, 5, 6, 9–11, 14, 16, 22 i 23
działu IV, a także art. 281a, art. 282b, art. 283, art. 284, art. 284b–286, art. 287,
art. 289–290 i art. 291c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, a
także przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 290a tej ustawy. Odesłanie do
stosowania tych przepisów zawarte zostało w art. 8 ust. 15.
Wraz z zawiadomieniem o wszczęciu kontroli amerykańskich rachunków
raportowanych polska raportująca instytucja finansowa zostanie poinformowana o
zakresie nieprawidłowości wskazanych w zawiadomieniu strony amerykańskiej o
istotnym nieprzestrzeganiu obowiązków wynikających z Umowy FATCA (art. 8 ust. 3).
Dzięki temu kontrolowany będzie wiedział, jaki będzie zakres prowadzonej kontroli
oraz jakie zastrzeżenia w zakresie wypełniania przedmiotowych obowiązków zgłosiła
właściwa władza Stanów Zjednoczonych. Otrzymując taką informację, polska
instytucja finansowa będzie miała możliwość szybkiej analizy stwierdzonych
nieprawidłowości oraz ich niezwłocznego naprawienia jeszcze przed formalnym
wszczęciem kontroli podatkowej, np. poprzez korektę złożonej informacji. Rozwiązanie
to ma zatem na celu promowanie dobrowolnego wypełniania obowiązków, jak również
umożliwienie kontrolowanym właściwej organizacji pracy w związku z planowaną
kontrolą.
Mając na względzie 18-miesięczny termin określony w Umowie FATCA oraz
uwzględniając interes instytucji finansowych zasadne jest określenie maksymalnego
terminu do zakończenia kontroli. Proponuje się, aby termin ten nie był dłuższy niż
7 miesięcy (art. 8 ust. 4). Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 5 w toku kontroli
amerykańskich rachunków raportowanych kontrolujący uprawniony będzie m.in. do
żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z
przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek,
wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej, w tym
objętych tajemnicą, z wyłączeniem dokumentów i materiałów zawierających informacje
niejawne. Regulacja ta zobowiąże instytucje finansowe do udostępnienia w ramach
14

prowadzonej kontroli objętych tajemnicą bankową lub inną tajemnicą zawodową akt,
ksiąg oraz wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z kontrolą. Konieczność jej
wprowadzenia związana jest ze specyfiką kontroli przestrzegania obowiązków
związanych z raportowaniem o amerykańskich rachunkach raportowanych. Skuteczność
i efektywność kontroli uzależniona jest bowiem od dostępu do informacji dotyczących
czynności bankowych, uzyskanych w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji
umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje. Kontrolujący będą korzystali
nie tylko z uprawnień określonych w projektowanym art. 8 ust. 5, ale również z
gwarancji, jakie przewidują przepisy rozdziału 4 projektu ustawy statuujące zasady
ochrony i udostępniania zgromadzonych danych.
Jednocześnie z uwagi na wyjątkowe znaczenie tajemnicy bankowej (jak również
ubezpieczeniowej i zawodowej) oraz relacji pomiędzy instytucjami finansowymi a ich
klientami projekt przewiduje rozwiązania zapewniające poufność i bezpieczeństwo
informacji uzyskanych w toku kontroli amerykańskich rachunków raportowanych. Tego
rodzaju rozwiązanie przewiduje art. 8 ust. 6, w myśl którego żądania udostępnienia
wyżej wymienionych dokumentów będą oznaczane klauzulą „Tajemnica skarbowa”, a
ich przekazanie nastąpi w trybie przewidzianym dla dokumentów zawierających
informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone” w rozumieniu przepisów o ochronie
informacji niejawnych. Występując z przedmiotowym żądaniem, kontrolujący
obowiązany będzie ponadto zwracać szczególną uwagę na zasadę wzajemnego zaufania
między instytucjami finansowymi a ich klientami – art. 8 ust. 7. Bezpieczeństwo
zebranych informacji wzmacniają również projektowane regulacje w zakresie tajemnicy
skarbowej, w tym przede wszystkim odpowiednie stosowanie art. 296 § 1 ustawy –
Ordynacja podatkowa, na skutek czego akta spraw dotyczących kontroli amerykańskich
rachunków raportowanych przechowywane będą w pomieszczeniach zabezpieczonych
zgodnie z przepisami o ochronie informacji niejawnych. Proponowane regulacje
wyłączą, zdaniem projektodawcy, możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej
za ujawnienie tajemnicy bankowej lub zawodowej w związku z realizacją obowiązków
wynikających z Umowy FATCA, o ile przekazywanie tych informacji będzie odbywało
się zgodnie z obowiązującymi, jak i proponowanymi regulacjami.
Czynności przeprowadzone w toku kontroli amerykańskich rachunków raportowanych
zostaną utrwalone w protokole – art. 8 ust. 8 zd. 1. Będzie to dokument obrazujący stan
faktyczny w zakresie określonym w zawiadomieniu strony amerykańskiej. Opracowany
15

protokół będzie stanowił podstawę dyskusji kontrolowanego z kontrolującym odnośnie
do ustaleń w zakresie stanu faktycznego. Podkreślenia wymaga, że elementy i treść
protokołu kontroli amerykańskich rachunków raportowanych będą wyznaczały
odpowiednie przepisy regulujące kontrolę podatkową, a więc w szczególności art. 290
Ordynacji podatkowej. Przepisy te znajdą zastosowanie na podstawie odesłania
zawartego w art. 8 ust. 15.
W myśl natomiast art. 8 ust. 8 zd. 2 kontrolowany, który nie będzie zgadzał się z
ustaleniami zawartymi w protokole, będzie mógł w terminie 14 dni od doręczenia
protokołu przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując jednocześnie
odpowiednie dowody w tym zakresie. Zgodnie z art. 8 ust. 9 kontrolujący będzie
obowiązany rozpatrzyć przedstawione zastrzeżenia i poinformować kontrolowanego –
w terminie 14 dni od ich otrzymania, o sposobie ich załatwienia, wskazując
jednocześnie wraz z odpowiednim uzasadnieniem, które zastrzeżenia nie zostały
uwzględnione. Brak odpowiednich wyjaśnień lub zastrzeżeń ze strony kontrolowanego
pozwoli stwierdzić, że kontrolowany nie kwestionuje ustaleń kontroli (art. 8 ust. 10).
Kontrola amerykańskich rachunków raportowanych zostanie zakończona w dniu
doręczenia wyniku tej kontroli (art. 8 ust. 11). Wynik kontroli amerykańskich
rachunków raportowanych będzie dokumentem ostatecznie weryfikującym informacje
strony amerykańskiej przedstawione w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 8 ust. 1.
W wyniku kontroli amerykańskich rachunków raportowanych będą więc zawarte
ostateczne ustalenia i wnioski zawierające informację o stwierdzeniu nieprawidłowości.
Treść wyniku kontroli będzie określał projektowany art. 8 ust. 12. W tym zakresie
zaproponowano między innymi, aby wynik kontroli zawierał informację o możliwych
skutkach określonych w art. 5 ust. 2 lit. b Umowy FATCA w przypadku nieusunięcia
stwierdzonych nieprawidłowości (art. 8 ust. 12 pkt 8). Ww. tryb postępowania umożliwi
uzyskanie dowodów, którymi może nie dysponować strona amerykańska. Pozwoli też
na dialog z instytucją finansową. Należy również podkreślić, że brak takiej procedury
może skutkować, że właściwa władza Stanów Zjednoczonych potraktuje polską
instytucję finansową jako wyłączoną instytucję finansową. W efekcie polska instytucja
może zostać obciążona przez właściwą władzę Stanów Zjednoczonych 30% podatkiem
u źródła. Stąd też przyjęto w projekcie ustawy procedurę kontroli jako element służący
ochronie polskich instytucji przed skutkami stwierdzanych przez właściwą władzę
Stanów Zjednoczonych nieprawidłowości. Umożliwia ona bowiem nie tylko
16