Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów

polubownego na nowo ani też nie bada zasadności roszczenia materialnoprawnego
zgłoszonego przez powoda w postępowaniu arbitrażowym (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 r., sygn. akt. I CSK 538/08). Postępowanie ma
charakter kontrolny i ograniczone jest do kwestii formalnych, co wynika z faktu, że co
do meritum sprawy wypowiedział się już sąd polubowny.
Art. 2–4. Zmiany w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (art. 2), w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób
prawnych (art. 3) oraz w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku
dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (art. 4)
Projekt przewiduje rozwiązanie polegające na rozliczaniu faktury korygującej i innych
dokumentów korygujących w zakresie korekty przychodu oraz kosztów uzyskania
przychodów (korekta podstawy opodatkowania w PIT i CIT) w bieżącym okresie
rozliczeniowym. Brak kłopotliwego i pracochłonnego korygowania zeznań
podatkowych z lat poprzednich i zapłaty powstałych wskutek tego zaległości
podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę (w przypadku zmniejszenia kosztów lub
zwiększenia przychodów) oraz brak konieczności zapłaty odsetek od zaliczek na
podatek dochodowy (w przypadku zmniejszenia kosztów lub zwiększenia przychodów
tego samego roku podatkowego) uproszczą rozliczenia podatkowe przedsiębiorców, w
tym również tych, którzy będą korygować przychody i koszty uzyskania przychodu
m.in. w wyniku zawartej ugody. W tym zakresie projekt wspiera polubowne metody
rozwiązywania sporów. Zaproponowane zmiany będą również korzystne ze względu
brak konieczności zmiany sprawozdań finansowych, a także „remanentu”, tj. spisu z
natury.
Proponuje się zatem wprowadzenie w: ustawie o podatku dochodowym od osób
fizycznych (PIT), ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) oraz
ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
osiąganych przez osoby fizyczne (u.z.p.d.) rozwiązania polegającego na tym, że fakty
mające wpływ na korektę podstawy opodatkowania, które nastąpiły w późniejszym
okresie rozliczeniowym, nie powinny być rozpoznawane ze skutkiem „wstecz”
(ex tunc), lecz powinny być rozliczane w bieżącym okresie rozliczeniowym. W
przypadku wystąpienia okoliczności skutkującej zmianą wartości sprzedaży, a tym
samym uprawniającej do zmniejszenia lub zwiększenia przychodu podlegającego
33
opodatkowaniu podatkiem dochodowym, korekta po stronie przychodów, jak i kosztów
podatkowych, powinna odbywać się w bieżącym okresie rozliczeniowym, tj. w dacie jej
wystawienia i odpowiednio otrzymania.
Przepisy ustawy o PIT, ustawy o CIT oraz ustawy u.z.p.d nie precyzują, w jakim
momencie podatnik powinien dokonać korekty przychodów w związku z wystawieniem
faktury korygującej lub innego dokumentu korygującego bądź skorygować koszty
uzyskania przychodów w związku z otrzymaniem faktury korygującej lub innego
dokumentu. Pozostawiają tym samym pole do interpretacji tego problemu. Obecnie
moment ten wywodzi się z ogólnego brzmienia przepisów ustawy o PIT, CIT czy
u.z.p.d., tj. z definicji powstania przychodu. Organy podatkowe stoją na stanowisku, iż
wystawienie faktury korygującej lub innego dokumentu w przypadku braku faktury z
powodu okoliczności zaistniałych po dokonaniu sprzedaży czy też zakupu nie
dokumentuje odrębnego, niezależnego zdarzenia gospodarczego, lecz odnosi się ściśle
do stanu zaistniałego w przeszłości, tj. odnosi się do pierwotnej faktury. Z tego
twierdzenia organy podatkowe wywodzą w dalszej kolejności, iż późniejsze
wystawienie faktury korygującej (lub innego dokumentu, np.: rachunku, umowy, ugody
sądowej dokumentu gwarancyjnego, dokumentu, z którego wynika rękojmia,
dokumentu rozliczeniowego i innego dowodu księgowego) nie powoduje zmiany daty
powstania przychodu czy kosztu, a wpływa jedynie na jego wysokość, modyfikując tę
pierwotną. Oznacza to, że podatnik zobowiązany jest dokonać korekty przychodu i
kosztu uzyskania przychodu z datą wsteczną, czyli w dacie jego powstania.
Z tego też względu, w związku z brakiem bezpośredniego wskazania momentu (zasad)
dokonywania przedmiotowych korekt, zgodnie z poglądem istniejącym w doktrynie
oraz orzecznictwie, o momencie uwzględnienia korekty w przychodach podatkowych
decydują przyczyny skutkujące koniecznością jej dokonania.
Moment ujęcia faktury korygującej, zarówno po stronie przychodów, jak i kosztów
podatkowych, powinien być zatem uzależniony od okoliczności, jakich dotyczy ta
faktura, a mianowicie:
•
jeżeli pierwotnie sporządzona faktura błędnie dokumentowała stan faktyczny, a
więc korekta jest wynikiem błędu (czyli zawierała pomyłki np. w ilości, cenie lub
kwocie podatku VAT), to wówczas korekta powinna być przyporządkowana
wstecznie do okresu, którego dotyczy, czyli do daty wystąpienia przychodu
34
należnego (odpowiednio daty poniesienia kosztu), wynikającego z faktury
pierwotnej,
•
natomiast w przypadku, gdy faktura pierwotna prawidłowo dokumentowała
zdarzenie gospodarcze, które miało miejsce w dacie jej wystawienia (stan
faktyczny), a faktura korygująca została wystawiona przez sprzedawcę z powodu
późniejszych zdarzeń, a więc okoliczności mających wpływ na zmianę przychodów
powstałych już po wystawieniu faktury pierwotnej, takich jak np. obniżenie ceny,
udzielenie rabatu czy zwrotu towaru – fakturę korygującą należy rozliczyć na
bieżąco, z datą jej wystawienia.
Należy zauważyć, że inaczej przedstawia się sytuacja, kiedy pierwotna faktura była
prawidłowa od samego początku, a dopiero później – w innym roku podatkowym –
wystąpiło zdarzenie skutkujące koniecznością korekty. W takiej sytuacji faktura
pierwotna oraz korekta także pozostają ze sobą w związku, ale związek ten nie jest już
tak ścisły jak w poprzednim przypadku. Związek ten jest tylko formalny (korekta
dotyczy konkretnej faktury pierwotnej), ale w sensie materialnym ta faktura korygująca
związana jest z nowym zdarzeniem gospodarczym, które – już w kolejnym roku
podatkowym – skutkowało zmianą wysokości przychodu. Taka korekta jest tylko
nominalnie związana z pierwotną fakturą, gdyż w istocie korekta dotyczy nowego,
odrębnego zdarzenia gospodarczego, o którym podatnik nie wiedział i nie mógł
wiedzieć w chwili wystawiania prawidłowej faktury pierwotnej (wyrok WSA w
Warszawie z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. akt III SA/Wa 2715/12).
Przedmiotowe rozwiązania będą miały zastosowanie do zdarzeń mających wpływ na
korektę podstawy opodatkowania, które nastąpiły po dokonaniu sprzedaży, a więc po
wystawieniu faktury pierwotnej (lub innego dokumentu) z wyłączeniem przypadków,
gdy korekta przychodu lub kosztu uzyskania przychodu spowodowana jest błędem lub
pomyłką. Zatem w przypadku, gdy faktura pierwotna prawidłowo dokumentowała
zdarzenie gospodarcze, a faktura korygująca (dokument korygujący) została
wystawiona przez sprzedawcę z powodu późniejszych okoliczności, takich jak
np. obniżenie ceny, udzielenie rabatu, zwrotu towaru czy gwarancja lub rękojmia,
fakturę korygującą (dokument korygujący) należy rozliczyć w bieżącym okresie
rozliczeniowym (tj. w dacie wystawienia dokumentu korygującego i odpowiednio –
jego otrzymania). Jeżeli jednak pierwotnie sporządzona faktura zawierała błędy lub
pomyłki, a więc błędnie dokumentowała stan faktyczny, podatnik zobowiązany jest
35
przyporządkować korektę wstecznie do okresu, którego dotyczy, czyli do daty
wystąpienia przychodu należnego (odpowiednio daty poniesienia kosztu), wynikającego
z pierwotnego dokumentu. Przepisy dotyczące korekty kosztu uzyskania przychodów
będą stosowane odpowiednio do korekty odpisów amortyzacyjnych.
Z uwagi na fakt, iż w obrocie gospodarczym powszechnie obowiązującymi są zarówno
faktury korygujące i inne dokumenty skutkujące obniżeniem podstawy opodatkowania,
jak i zwiększające wartość pierwotnej sprzedaży (tzw. korekty zwiększające –
„in plus”), zasadne było objęcie proponowaną regulacją również tego przypadku.
W sytuacji gdy w bieżącym okresie rozliczeniowym, podatnik nie osiągnął przychodów
lub nie poniósł kosztów uzyskania przychodów bądź kwota osiągniętych przychodów
lub poniesionych kosztów uzyskania przychodów była niższa od kwoty zmniejszenia,
podatnik będzie zobowiązany zwiększyć koszty uzyskania przychodów o kwotę, o którą
nie zostały zmniejszone przychody lub odpowiednio zwiększyć przychody o kwotę, o
którą nie zostały zmniejszone koszty uzyskania przychodów. Zaproponowany
mechanizm pozwoli w krótkim czasie zrealizować w całości cel korekty.
Proponowane rozwiązanie wymaga również zmian umożliwiających skorzystanie z
niniejszych uregulowań w przypadku wystąpienia okoliczności skutkującej
koniecznością korekty po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej, likwidacji
działów specjalnych produkcji rolnej albo po zmianie formy opodatkowania na
zryczałtowaną – określoną w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym albo
ustawie o podatku tonażowym lub zmianie zasad ustalania dochodu w odniesieniu do
działów specjalnych produkcji rolnej. W takiej sytuacji podatnik będzie zobowiązany
dokonać korekty w ostatnim okresie rozliczeniowym przed wystąpieniem ww. zdarzeń.
Dodatkowo należy wskazać, iż przepisy w zakresie bieżącej korekty nie będą miały
zastosowania do korekty związanej ze zobowiązaniem podatkowym, które uległo
przedawnieniu. Jednocześnie nie będą stosowane do korekty kosztów uzyskania
przychodów, do których zastosowanie ma art. 24d ustawy o PIT i art. 15b ustawy o
CIT, bowiem proponowane rozwiązanie ma odnosić się do rzeczywistych,
uregulowanych należności podlegających korekcie. Należności terminowo
nieuregulowane, tzw. przeterminowane, podlegają natomiast odrębnemu mechanizmowi
korekty zawartemu w wyżej wymienionych przepisach art. 24d ustawy o PIT i art. 15b
ustawy o CIT.
36
Zgodnie z zaproponowanym przepisem przejściowym, przedmiotowe rozwiązania będą
miały zastosowanie do korekty przychodów oraz kosztów uzyskania przychodów,
uzyskanych lub poniesionych przed dniem wejścia w życie ustawy.
Zaproponowane zmiany mają decydujące znaczenie z punktu widzenia obiektywnej
rzeczywistości gospodarczej. Są one szczególnie korzystne ze względu na brak
konieczności kłopotliwej i pracochłonnej zmiany zeznań podatkowych, sprawozdań
finansowych, zaliczek, a także spisu z natury.
Art. 5. Zmiany w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych
1)
Koordynator do spraw mediacji
W art. 16a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych – zaproponowane zostało
umocowanie prawne funkcji koordynatora do spraw mediacji w strukturze sądów
powszechnych. Nowa regulacja przewiduje, że koordynator do spraw mediacji zostanie
wyznaczony w sądzie okręgowym w drodze zarządzenia właściwego prezesa sądu.
Funkcję koordynatora będzie pełnił sędzia. Do zakresu zadań koordynatora będzie
należało prowadzenie działań na rzecz rozwoju mediacji, zapewnienie sprawnej
komunikacji pomiędzy sędziami i mediatorami oraz współpraca przy organizowaniu
spotkań informacyjnych prowadzonych przez stałych mediatorów. Zakres zadań będzie
obejmował również działania upowszechniające mediację w sądach rejonowych na
obszarze właściwości danego sądu okręgowego. Celem wprowadzanej zmiany będzie
wzrost liczby mediacji nie tylko w obszarze prawa cywilnego, lecz również w sprawach
karnych i nieletnich. Koordynator powinien więc wykonywać swoje czynności w
zakresie wszystkich rodzajów spraw, w których możliwa jest mediacja ze skierowania
sądu.
Koordynatorzy do spraw mediacji działają od 2010 r. w sądach rejonowych,
okręgowych i apelacyjnych na rzecz rozwoju mediacji i przekonania do niej środowiska
sędziowskiego. Są to sędziowie, kuratorzy i referendarze sądowi – powołani przez
prezesów sądów z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości. Do ich zadań należy
prowadzenie działań popularyzujących mediację oraz edukacyjnych, współpraca z
Ministerstwem Sprawiedliwości w zakresie upowszechniania mediacji i innych
alternatywnych metod rozwiązywania sporów, współpraca z organizacjami
wykonującymi usługi mediacyjne oraz pomoc merytoryczna dla sędziów i mediatorów
37